Science-fiction

Proza fantastyczno naukowa, w której świat przedstawiony umieszczony jest w przyszłości w stosunku do czasu napisania i oparty na wizjach oraz prognozach dotyczących przyszłego rozwoju techniki, a niekiedy społeczeństwa, czy –ogólnie- ludzkości. W sposobach opowiadania s.f. nawiązuje zwykle do wzorców powieści realistycznej, operuje rozbudowaną fabułą, wykorzystuje również motywy znane innym typom fantastyki (np. podróże na inne planety), wątki baśniowe zastępuje jednak fantazja techniczna. W świecie przedstawionym s.f. zainteresowanie nie koncentruje się na bohaterze jako jednostce o indywidualnych właściwościach, jego losy mają służyć pokazywaniu nieznanych światów i nowych osiągnięć technicznych. Język jest w s.f. problemem szczególnym: opowiadając o przyszłych światach musi ona korzystać z języka dzisiejszego, a także wymyślać nazwy dla nieistniejących maszyn, urządzeń, instytucji. S.f. rozwija się na różnych poziomach, uczestniczy w różnych obiegach literatury: niekiedy stanowi domenę czystej rozrywki i jest wolna od jakichkolwiek ambicji intelektualnych i literackich, ale też w innych swoich realizacjach podejmuje współczesną problematykę filozoficzną, naukową, społeczną (np. powieści S. Lema, I. Asimowa, braci Strugackich), odwołując się do wątków znanych z utopii bądź antyutopii. Wyrażane w niej poglądy na przyszłość świata są zróżnicowane: od cywilizacyjnego optymizmu po wizje o charakterze eschatologicznym, bliskie katastrofizmu. Także pod względem literackim jest s.f. zróżnicowana, może pojawić się w niej niemal wszystko, co występuje w literaturze w ogólności, by wymienić utwory o charakterze humorystycznym, satyrycznym, przygodowym, dydaktycznym, zbliżające się do tradycyjnych postaci fantastyki, znanych z baśni, z twórczości ludowej itp.

Jako dzieła prekursorskie wobec s.f. są traktowane dawne utopie oraz opisy fantastycznych podróży w rejony pozaziemskie, zbliżające się do niej powieści przygodowe XIX wieku (m. in. twórczość J. Verne’a). Jako osobna dziedzina twórczości s.f. rozwinęła się w XX w., jednym z pierwszych współczesnych przykładów są powieści H.G. Wellsa, a w Polsce – tzw. trylogia fantastyczna J. Żuławskiego. Jest dziedziną twórczości szczególnie intensywnie uprawianą w USA. Do nielicznej grupy klasyków s.f. należy polski pisarz mieszkający w Szwajcarii - S. Lem.