Scenariusz zajęć dla klasy III szkoły ponadgimnazjalnej.

Ścieżka: Edukacja czytelnicza i medialna

Scenariusz zajęć dla klasy III szkoły ponadgimnazjalnej.

Temat: Przypisy i bibliografia załącznikowa

Czas: 45 min.

Cel ogólny: Umiejętne opracowanie bibliografii i przypisów różnych jednostek bibliograficznych.

Cele operacyjne:
Uczeń:
- wie co to jest przypis i bibliografia załącznikowa,
- wie kiedy należy podać przypis,
- umie rozróżnić poszczególne rodzaje jednostek bibliograficznych,
- umie sporządzić opis bibliograficzny książki, pracy zbiorowej i rozdziału w tej pracy,
jednego tomu lub części, recenzji i artykułu w czasopiśmie do bibliografii załącznikowej,
- rozumie potrzebę sporządzania przypisów i bibliografii załącznikowej,
- potrafi sporządzić przypisy,
- potrafi odczytać przypisy,
- poszukując informacji na określony temat, potrafi zebrać materiał bibliograficzny
i sporządzić bibliografię załącznikową.

Metody: podająca (wykład informacyjny, instrukcja), aktywizująca (praca w grupach).

Środki dydaktyczne: Michał Marian Grzybowski, Donata Gurzyńska-Bociek, Wzory sporządzania przypisów i bibliografii, Bydgoszcz-Łowicz: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1999; Polska Norma PN-ISO 690:2002; książki i czasopisma wymienione w bibliografii; plansza informacyjna; tablica lub arkusz szarego papieru; papier kancelaryjny.

Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów i przedstawienie tematu lekcji.
2. Próba określenia pojęcia „bibliografia załącznikowa”, „przypisy” (uczniowie + nauczyciel). Jeden z uczniów czyta definicje w Encyklopedii Wiedzy o Książce.
3. Podział uczniów na grupy, np. poprzez odliczanie (optymalna wielkość grupy 5-6 osób),
w zależności od liczebności klasy.
4. Udzielenie instrukcji, podanie wzorów sporządzania przypisów i bibliografii. Prośba o zapisanie w zeszytach.


BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKOWA

Nauczyciel informuje uczniów o możliwości stosowania, pomiędzy poszczególnymi elementami opisu, różnych znaków interpunkcyjnych. Mogą to być: przecinek, kropka, dwukropek, myślnik. Najczęściej jednak stosuje się przecinek i kropkę. Imię możemy pisać w całości lub stosować inicjał. Stosowanie znaków musi być konsekwentne w całej pracy, np. Nowak B., lub Nowak B.: - wybieramy jeden ze sposobów. Tytuł wyróżniamy graficznie, tj. kursywą, tytuły czasopism ujmujemy w cudzysłów.




Wydawnictwo zwarte:
• Nazwisko i imię autora, tytuł, kolejność wydania (poza 1-szym), miejsce wydania: wydawnictwo, rok wydania.

Dybkowska A., Żaryn J., Żaryn M., Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN 1999.

Praca zbiorowa:
• Gdy mamy więcej niż 3 autorów, pracę pod redakcją, osobę dokonującą wyboru czy opracowania, tłumacza dzieła, to opis zaczynamy od tytułu.

Sztuka graficzna. Oprac. J. Orańska, Poznań: Wydaw. „Sztuka i Wiedza” 1951.

Rozdział w pracy zbiorowej:
• Nazwisko i imię autora rozdziału, tytuł. W: tytuł pracy, nazwisko redaktora, kolejność wydania (poza 1-szym), miejsce wydania: wydawnictwo, rok wydania.

Tyras W., Gromadzenie i uzupełnianie zbiorów. W: Bibliotekarstwo. Red. Z Żmigrodzki.
Wyd. 2 uzup. i rozsz., Warszawa: Wydaw. SBP 1998.

Jeden tom lub część:
• Po tytule wspólnym piszemy oznaczenie tomu wraz z numerem, po przecinku tytuł tomu.

Teksty źródłowe do dziejów wychowania. Wybór i oprac. S. I. Możdżeń. Cz. 8, Szkolnictwo
w Polsce 1918-1945, Kielce: Wydaw. „Oświata” 1994.

Porębski M., Dzieje sztuki w zarysie. T. 1, Od paleolitu po wieki średnie, Warszawa:
„Arkady” 1972.

Recenzja w czasopiśmie:
• W 1-szej kolejności podajemy informację o dziele recenzowanym, potem nazwisko recenzenta oraz miejsce opublikowanej recenzji.

Kocowski B., Drzeworytowe książki Średniowiecza, Wrocław: Wydaw. SBP 1977. Rec.
A. Lewicka, "Studia o Książce” 1977, nr 7, s. 243-245.

Artykuł w czasopiśmie:
• Nazwisko i imię autora, tytuł artykułu, tytuł czasopisma, rok wydania,
nr kolejny lub nr zeszytu, strony na których artykuł jest zawarty.
.
Firlej-Buzon A., Jak wygląda bibliotekarka?, „Poradnik Bibliotekarza” 2004, nr 1, s. 10.

Czyż Z., Cechy dobrego nauczyciela bibliotekarza! , „Biblioteka w Szkole” 2001, nr 11,
s. 24-25.

PRZYPISY
Nauczyciel informuje uczniów, że opis bibliograficzny poszczególnych jednostek bibliograficznych jest identyczny. Różnica polega na tym, że na l-szym miejscu piszemy imię lub inicjał, a potem nazwisko autora. Pozostałe elementy pozostają takie same.


Wzory przypisów:

Janusz Tazbir, Szlaki kultury polskiej, Warszawa: Państ. Inst. Wydaw. 1986, s. 10-11.

• jeżeli wykorzystaliśmy w swojej pracy informację ze strony 10 i 11, to zaznaczamy strony: 10-11, gdy ponadto korzystamy ze strony 13, pomijając 12, to piszemy: s. 10-11, 13.

• gdy powołujemy się na pozycję podaną bezpośrednio w przypisie powyżej, stosujemy następujący zapis (można stosować zapis w języku łacińskim – ibidem lub ibid.):

Tamże, s. 7.

• gdy znowu powołujemy się na tą samą pozycję, a dodatkowo informacja jest na stronie 7, stosujemy zapis:

Tamże.

Marta Skorko, Fizyka: podręcznik dla studentów wyższych technicznych studiów zawodowych,
Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe 1971, s. 36.

Janusz Tazbir, Kultura polskiego Baroku, Warszawa: Polskie Towarzystwo Historyczne
i Agencja „Omnipress” 1986, s 146-150.

• teraz powołujemy się na wcześniej cytowaną pozycję Janusza Tazbira, dla odróżnienia
o którą z nich chodzi, podajemy pierwszy(e) wyraz(y) tytułu.

Janusz Tazbir, Szlaki..., s. 34.

• gdy teraz powołamy się na książkę Marty Skorko, stosujemy następujący zapis:

Marta Skorko, op. cit., s. 120.

• teraz powołujemy się na drugą z cytowanych pozycji Janusza Tazbira:

Janusz Tazbir, Kultura..., s. 55.

• jeżeli w swojej książce Jan Nowak zacytował Juliusza Słowackiego, a my również dosłownie zacytowaliśmy ten fragment, to stosujemy następujący zapis:

Cyt. za: Jan Nowak, Moje miasto. Wyd. 2, Warszawa: Państ. Inst. Wydaw. 1999.

• odesłanie do innego przypisu danej pracy:

Por. informacje zawarte w przypisie 8 do rozdz. I.

• skierowanie do różnych prac wyjaśniających dany termin: .

Kompilacja - por. definicje podane W: - A. Leszczyński, Szkolny słownik terminów komputerowych, Warszawa: Wydaw. Naukowo-Techniczne 2001, s. 65 oraz - A. Radwański, Komputery.
Biblioteki. Systemy, Gliwice: Wydaw. „Helion” 1996, s. 148. ..

• wyjaśnienie terminu z podaniem miejsca, skąd zaczerpnięto informację:¬
Kompatybilność - zgodność urządzeń lub programów, najczęściej rozumiana jako zdolność binarna. - A. Leszczyński, op. cit., s. 64.

• przypis, który zawiera notkę biograficzną z odesłaniem do opracowania poszerzającego podane informacje:

Karol Estreicher (1827-1908) bibliograf, bibliotekarz... - Słownik pracowników książki polskiej. Red. I. Treichel, Warszawa: PWN 1972, s. 206-208.

Po podaniu instrukcji i wzorów, nauczyciel przydziela tematy i prosi uczniów o zrobienie króciutkiej notatki, sporządzenie co najmniej 2 przypisów i bibliografii z następujących źródeł:


BIBLIOTEKA ALEKSANDRYJSKA
• Głombiowski Karol, Szwejkowska Helena, Książka rękopiśmienna i biblioteka
w Starożytności i Średniowieczu, Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe 1971.
• Rudziński Cezary, Nowa Biblioteka Aleksandryjska: reaktywacja, ”Poznaj Świat” 2004,
nr 4, s. 39-41.

PUSTYNIA GOBI
• Encyklopedia szkolna PWN. Geografia. Red. Janusz Puskorz, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN 2002.
• Olech Maciej, Gobi. Pustynia pełna życia, ”Poznaj Świat „2004, nr 8, s. 6-15.

SIENKIEWICZ HENRYK
• Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny. T. 2, N-Ż. Red. Rafał Łąkowski [i in.], Warszawa: PWN 1985.
• Mały słownik pisarzy polskich. Cz. 1. Red. Maria Goszczyńska, Warszawa: „Wiedza Powszechna” 1966.

SOKRATES
• Didier Julia, Słownik filozofii, Katowice: Wydaw. „Książnica” 1992.
• Kumaniecki Kazimierz, Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu. Wyd. 6, Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe 1975.
• Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii. T. 1, Filozofia starożytna i średniowieczna. Wyd. 9, Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe 1983.

TEATR GRECKI
• Nowa encyklopedia powszechna PWN, T. 2, D-H, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN 1995.
• Srebrny Stefan, Teatr grecki i polski, Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe 1984.

WYJAŚNIJ POJĘCIE SŁOWA „KULTURA”
• Słownik języka polskiego. T. 1, A-K. Red. Hipolit Szkiełądź [i in.], Warszawa: PWN 1978.
• Smutek Zbigniew, Maleska Janusz, Surmacz Beata, Wiedza o społeczeństwie: zakres podstawowy: Podręcznik dla liceum ogólnokształcęgo, liceum profilowanego i technikum. Wyd. 3 zm., Gdynia: Wydaw. „Operon” 2004.