Krzysztof Kamil Baczyński

"Pokolenie" (II). Ukazane pokolenie Baczyńskiego . Podmiot liryczny przemawia w imieniu swojej generacji . Występuje 1 os. L. mn. "my, nas, o nas". Utożsamia się z pokoleniem, z doświadczeniami, ukazuje dramat młodych ludzi urodzonych w wolnej Polsce, których los, historia i wydarzenia zmusiły do rezygnacji z uciech młodości. Otaczającą rzeczywistość dostrzega jako nieludzką i tragiczną. Ukazuje rozdarcie między urodą świata a koszmarem "Wiatr drzewa spienia | ziemia dojrzała, kłosy brzuch ciężki do góry unoszą"; "Tylko ze świerków na polu zwisa | głowa obcięta strasząc jak krzyk". Zagrożona jest nie tylko ziemia, ale i niebo "ogromne nieba suną warkotami" - jest to często pojawiający się motyw w twórczości Baczyńskiego. Świat zamyka się w przerażającej apokalipsie. Obsesyjna jest wizja śmierci własnej i śmierci, której symbolem staje się krew umykająca z ciała przez rany. Nawet przestrzeń nie jest wolna od zagrożenia. Ukazuje szereg wartości istotnych dla człowieka takich jak : miłość, moralność, człowieczeństwo, litość i współczucie . Ich pokolenie zostało pozbawione tych wartości "Nas nauczono nie ma litości ...", zabrano im młodość i miłość "Nas nauczono. Nie ma miłości...", prześladują ich nocne koszmary "Po nocach śni się brat który zginął, | któremu oczy żywcem wykłuto, | któremu kości kijem złamano" , swoje pokolenie nazywa złymi Troglodytami (ludmi epoki kamienia łupanego). Pozostała im niepewność i puste serce "zostanie kamień - tak głaz". Nie są pewni oceny historii. Nie wiedzą jak zostanie odebrane ich poświęcenie Ich obawy były prorocze. Po wojnie środowiska związane z AK były skazane na zapomnienie, potępienie i prześladowania. Poeta mówi że historia stawia pokolenie przed wyzwaniem z którym nie moga sobie poradzić - walczą w słusznej sprawie ale przecież zabijają. Obawia się "czy nam postawią, z litości chociaż nad grobem krzyż" "jak korzeń skręcone ciała | żywcem wtłoczone pod ciemny strop" wypowied w imieniu wszystkich młodych ludzi, których "czas wielkiej próby". Przyroda jesienią i trupy ludzkie. "Nas nauczono. Nie ma litości. (sumienia,miłości, Trzeba zapomnieć...)".

"Ten czas" Jest dopełnieniem "Pokolenia". Ukazana jest zimna noc, bez gwiazd. Pośród ciemnej nocy widać tłum ludzi. Są przytłoczeni przez otaczającą ich rzeczywistość "Słychać trzask łamanych czaszek". Jest to koszmar i szaleństwo które przeraża. W tym straszliwym świecie ukazani są ludzie mali i słąbi "chmurki przy skrzyżowaniach dróg". Wszystko kojarzy się ze śmiercią, świadomość pełnej katastrofy, apokalipsy spełnionej, nie ma wcale optymizmu "taki to mroczny czas". "Pokolenie" poruszałproblem Kolumbów, ten dotyczy czasu w jakim przyszło im żyć. Czas jest przerażający i porazający swą grozą. Szeroko obecne motywy : krzyż, trumny, szubienice. Atmosfera wiersza duszna, porażająca, ciemne kolory. Odgłosy pojawiające się znienacka w ciszy napawają grozą "głowy dudnią po ziemi" , "słyszę - ta moc jak piasek w szkle zegarów starodawnych". Nie ma mowy o nadziei, przekonanie że to pokolenie skazane jest na zagładę: "My sami - tacy mali, krok jeszcze - przejdziem w mit. | My sami - takie chmurki u skrzyżowaniu dróg (...). | Nie stanie naszych serc. Taki to mroczny czas". "Tłumy obdarte z serca i z ciała | i dymił ogniem każdy kęs chleba | i śmierć się stała"

"Z głową na karabinie" Podmiot liryczny przemawia we własnym imieniu. Jest skazany na zagładę. W pierwszej zwrotce występuje przeciwstawinie teraniejszości z przeszłością. Osaczony zdarzeniami "krąg się zaciska", nie może wyjść z sytuacji. Żałuje ze stracił swoja młodość, nie potrafi się odnaleć. Mówi o tragicznym losie swojego pokolenia. Powtarza obsesję własnej śmierci. Żałuje życia, ale śmierć jest nieunikniona. Należy przyjąć postawę konradowską - tragiczną, heroiczną, gdyż nie ma innego rozwiązania. Walka i konieczność ofiary na rzecz Ojczyzny jest nieunikniona. Wspomnienia lat dziecięcych; teraz przesypia "czas wielkiej rzeby z głową ciężką na karabinie". Kiedyś "..się kochało wielkie sprawy głupią miłością".

"Mazowsze" Mazowsze jest sercem Polski. Tu rozgrywały się wydarzenia narodowe. Autor w wierszu nawiązuje do tradycji walki (czasy napoleońskie, legiony 1912, powstanie listopadowe, powstanie styczniowe 1863, legiony Piłsudskiego). Po okresie spokoju i niepodległości, znowu nadszedł czas wielkiej katastrofy. Pojawia się element zagrożonego nieba - symbolu upadku świata " A potem kraju runęło niebo" . Metafory czynią wojnę bardziej abstrakcyjną. Autor postrzega wojnę jako powszechną zagładę świata, zatracenie wartości humanistycznych, moralnych, lęk przed nieuchronną śmiercią. Jest to także stały motyw w jego twórczości. Prosta forma, tradycyjna budowa( 4 wersowe zwrotki ) są charakterystyczne. Rymy są wyraziste, regularna wersyfikacja. Część wiersza odnosi się do historii, którą ze współczesnością spaja słowo "Pamiętasz?". Pozwala dzięki temu na wgląd w historię. Pokazuję ciąg wydarzeń na przestrzeni wieków. Ukazuje dopełnienie obrazu zagłady i katastrofy. Dla Baczyńskiego historia jest pretekstem do uogólnień. Często ją wykorzystywał w swoich utworach.
"Historia" Forma i przesłanie tego wiersza ukazuje charakterystyczne cechy poezji Baczyńskiego. Historia to dorobek intelektualny, kulturalny i materialny. To także stan świadomości narodowej. Podmiot liryczny ujawnia się czyniąc ten temat ogólny, rodzajem liryki bezpośredniej. Patrzy na historię narodu : "Widzę arkabuzy dymiące"- odwołuje się do XV i XVI w. Ma wizję przyszłości. Buduje szereg wizji z pogranicza snu i jawy. W utworze występuje dużo wątków, często pojawia się motyw żołnierza żegnającego się z dziewczyną, ukazuje obraz matki polki. Widać ciąg tragicznych zdarzeń narodowych. Oryginalna metaforyka buduje w utworze nastrój grozy, żalu ale i ironii. Próbuje dokonać rozrachunku z ckliwym toposem bohatera narodowego "Ach te półki kolorowe, kity u czaka, | pożegnania wiotkie jak motyl świtu | i rzęs trzepot, śpiew ptaka | pożegnalnego ptaka w ogrodzie". Nie odebrał patosu historii narodowej "przecież to krew ta sama spod kity i hełmu". W wierszu "Mazowsze" patrzył na przeszłość narodową z patosem. Tu mówi "piach ich pokrywa". Pozostaje pytanie czy to wszystko ma sens. Natłok obrazów tragicznych skłaniał do analizy ciągłości zdarzeń, czy nie jest to sztuczne pozerstwo. Występuje motyw zagrożonego nieba "A może niebo po lądzie drące piaskiem tak kształt ich zasypuje" Przeszłość powtarza się mimo upływającego czasu "Czas tylko tak warczy jak lew | przeciągając obłoków wełną";

"Rodzicom" Występuje tu wątek osobisty poety jak i ogólniejszy. Widać dramat pokolenia porażonych śmiercią, pokolenia apokalipsy spełnionej. Ukazany został wyrany motyw osobisty. Są to oczekiwania rodziców - matka przeznaczyła go dla poezji. Dzieli życie między wątek żołnierski. Widać tęsknotę za młodością "Pójdę dalej (...) dalej unosząc naręcz pragnień jak spalonych róż"; wojna wypacza charaktery "Miłość , matko - już nie wiem, czy jest"

"Elegia ...o chłopcu polskim" Podmiotem lirycznym jest tu matka rozpaczająca po utracie syna. Adresatem jest poległy syn. Zginął z bronią w ręku, chciał się przeciwstawić złu i przemocy. Nastrój jest przygnębiający i posępny, wszędzie pełno jest wymownych metafor "wisielcami drzew płynące morze"; "krew jest ruda". Jest to refleksja nad pokoleniem, przyszło im żyć w czasach, które pozbawiły ich młodości. Matka do syna poległego, który będąc młodym stał się uczestnikiem tragicznych wydarzeń wojennych;