Podział wszechoceanu

Podział Wszechoceanu

Wszystkie oceany i morza stanowią części Wszechoceanu, gromadzącego 96,5% wód hydrosfery i zajmującego w sumie 361 mln km2, czyli 71% powierzchni Ziemi. Oceany nie tworzą odrębnych basenów, zaś granice pomiędzy nimi mają charakter wyłącznie umowny. Nie ma nawet zgodności co do liczb oceanów. Na ogół przyjmuje się istnienie trzech oceanów, ale część badaczy traktuje Morze Arktyczny jak odrębny, czwarty Ocean Arktyczny. Wyodrębnione części Wszechoceanu, przylegające zwykle do kontynentu i pozostające pod znaczącym wpływem mas lądowych, określa się jako morza. Ich zasięgi nie są ściśle określone.

Ocean Powierzchnia (w mln km2) Głębokość (w m) Zasolenie (w ‰)
Średnia Maksymalna
Spokojny (Pacyfik) 179,7 3 976 11 022 34,9
Atlantycki 106,5 3 268 8 742 35,4
Indyjski 74,6 74,9 3 711 34,8

Woda wypełniająca oceanu i morza jest roztworem zawierającym w różnym stężeniu wszystkie pierwiastki występujące w przyrodzie: sole i inne związki chemiczne oraz rozpuszczone gazy – głównie N2, O2, CO2, H2S, Nh3. najważniejszą rolę odgrywają chlorki sodu i magnezu oraz siarczany magnezu, wapnia i potasu. Dominacja chlorków wynika z faktu, iż węglany, siarczany, fosforany i inne sole są słabiej rozpuszczalne i łatwo ulegają wytrąceniu z roztworów. Całkowita ilość soli rozpuszczonych w oceanach jest tak duża, że po odparowaniu wody utworzyłyby na dnie warstwę miąższości 62 metrów.
Zasolenie wód oceanicznych pozostaje stabilne. Co roku rzeki znoszą do oceanów i mórz około 3,2 mld ton rozpuszczonych związków chemicznych, prawie tyle samo soli ulega wytrąceniu w osadach. Gdyby zupełnie ustał proces wytrącenia soli, to podwyższenie zasolenia mórz o 1‰ nastąpiłby dopiero po 450 tysiącach lat.
Średnie zasolenie wód powierzchniowych wynosi 35‰ i waha się w bardzo szerokich granicach: od 2 - 3‰ w estuariach rzek i niektórych zatokach, aż po 45‰ w północnej części Morza Czerwonego. Największe zróżnicowanie zasolenia występuje w zbiornikach odizolowanych od otwartego morza. Na otwartym morzu to zróżnicowanie jest mniejsze, gdyż wody łatwiej ulegają wymieszaniu.
W strefie okołorównikowej oraz na morzach półzamkniętych, położonych na obszarach o wysokich opadach, stężenie soli jest niższe os przeciętnego na skutek rozcieńczenia wód powierzchniowych przez wody deszczowe oraz rzeczne dopływające z lądów. Bardzo niskie stężenie soli w regionach polarnych (spada do 25‰) uwarunkowane jest odsalaniem powierzchniowej warstwy wód na skutek cyklicznego zamarzania i topnienia oraz dopływu wód z topniejących lodów i śniegów. W strefach zwrotnikowych zasolenie osiąga wysokie wartości na skutek dużego parowania, niewielkich opadów oraz bardzo małego dopływu rzecznego z lądów.
Sole Zawartość w 1 kg wody morskiej (w g) Udział soli (w %)
NaCl 27,213 77,8
MgCl2 3,807 10,9
MgSO4 1,658 4,7
CaSO4 1,260 3,6
K2SO4 0,863 2,5
CaCo3 0,123 0,3
Pozostałe 0,076 0,2
Razem 35 g 100,0

Akwen Zasolenie
Morze Beringa 29,0 – 34,8 ‰
Morze Czerwone 36,5 – 42,5 na płyciznach nawet do 45 ‰
Morze Timor 34,5 – 34,7‰
Morze Czarne 14,0 – 22,3‰
Morze Bałtyckie 2,0 – 23,0‰, średnio z Zat. Botnickiej 2 – 4‰, w cieś. duńskich do 17,0‰

Ciepłe prądy wody ze stref zwrotnikowych w wyższe szerokości geograficzne. Prądy zimne natomiast przenoszą uboższe w sole wody polarne w kierunku zwrotników. Na nadzwyczaj wysokie zasolenie Morza Czerwonego wpłynął dodatkowo ograniczony kontakt w wodami Oceanu Indyjskiego.
Silne zasolenie wody stanowią doskonałe źródło pozyskiwania soli dla celów spożywczych i innych. Metoda ta stosowana jest dziś na Wyspach Kanaryjskich, na wybrzeżu Chin, Japonii, Indii, Francji i Włoch oraz wielu innych. Poza solami, bardzo ważnym elementem składowym wód morskich są rozpuszczalne w nich gazy, a zwłaszcza tlen, azot i dwutlenek węgla. Pochodzą one głównie z atmosfery, z którą woda morska ma bezpośredni kontakt na olbrzymiej powierzchni, ich wzajemne stosunki ilościowe są jednak inne niż w powietrzu.