Grzyby są organizmami, które różnią się od roślin zielonych nie tylko wyglądem, ale i składem chemicznym. Niektórzy współcześni naukowcy uznają je za trzeci - obok roślin i zwierząt - całkiem odzielny świat organiczny.
Grzyby nie mają ciałek zieleni (chloroplastów), nie mogą więc przeprowadzać fotosyntezy. Pobierają pokarm z materii organicznych wytworzonych przez rośliny lub zwierzęta. Dlatego najwięcej grzybów znajdujemy w lasach, gdzie jest wiele obumarłych organicznych szczątków, służących im za pożywienie.
Większość ludzi pod pojęciem „grzyby” wyobraża sobie dobrze rozwinięte owocniki grzybów wyższych, które rzucają się w oczy wielkością, kształtem i zabarwieniem. Ale właściwy organizm to grzybnia skadająca się z nitkowatych strzępek. Owocniki są tylko organami reprodukcyjnymi wytwarzającymi zarodniki, przy pomocy których grzyby rozmnażają się bezpłciowo.
Grzyby są obecnie prawie wszędzie. Najczęściej występują w lasach, na łąkach i polach, w parkach i ogrodach, ale znaleźć je można również w składach drewna, na hałdach, w kopalniach, w słodkiej i morskiej wodzie, a nawet w mieszkaniach. Rozprzstrzeniły się na całej Ziemi, niektóre gatunki żyją na wszystkich kontynentach, większość jednak na ograniczonych obszarach, związane życiem i rozwojem z pewnymi gatunkami roślin wyższych. Na Ziemi istnieje około 100 000 gatunków grzybów. Większość opisanych to tzw. grzyby niższe („mikromycety”) tworzące tylko małe owocniki lub żyjące bez nich. Grzybów wyższych („makrocety”) rośnie na Ziemi ok. 20 000 gatunków, z czego około 5 000 w Europie.
Ze względu na sposób życia dzielimy grzyby na saprofityczne i pasożytnicze. Saprofity czerpią pokarm z obumarłych resztek roslin zielonych i zwierząt, a pasożyty żyją na organizmach roślinnych i zwierzęcych. Są też takie grzyby, które początkowo żyją jako saprofity, a potem przenoszą się na organizmy żywe (np. drzewa), są to sapropasożyty. Życie wielu saprofitów związane jest z określonymi gatunkami roślin. To współżycie nazywa się mikoryzą. Delikatne strzępki grzybni oplatają cienkie korzonki drzew i bylin, albo przenikają do nich i pobierają niektóre substancje, dając w zamian inne potrzebne roślinom do prawidłowego rozwoju.
Grzyby rosną na różnych podłożach, najczęściej n ziemi i żywych lub obumarłych częściach drzew i kwiatów. Rzadziej znaleźć je można na śmietniskach, rumowiskach czy pogorzelowiskach. Niektóre grzyby żyją jako pasożyty na innych grzybach.
Do prawidłowego rozwoju, grzyby potrzebują nie tylko składników odżywczych z materii organicznej, ale także odpowiedniej temperatury i wilgoci. Owocniki grzybów najczęściej tworzą się podzas spokojnej, bezwietrznej pogody. Cykl życiowy grzybów przebiega bez dostępu światła. Grzybnia rozrasta się w podłożu we wszystkich kierunkach. Jej żywotność jest różna. Grzybnia wielu grzybów kapeluszowych rozrasta się w glebie promieniście w formie koła, na którego obwodzie tworzą się owocniki.
Owocniki grzybów mają różny kształt, powierzchnię, wielkość, konsystencję i barwę.
Kapelusz jest najważniejszą częścią owocnika. W jego dolnej części znajduje się hymenofor, składający się zwykle z żyłek, kolców, blaszek lub rurek. Hymienium (obłócznia) w hymenoforze wytwarza zarodniki, przy pomocy których grzyby się rozmnażają.
Trzon podczas rozwoju owocnika podnosi i podpiera kapelusz.
Hymienium jest narządem wytwarzającym zarodniki u podstawczaków. Na blaszkach, rurkach lub kolcach tworzą je właściwe organy rodne- podstawki. Są to twory jednokomórkowe najczęściej maczugowatego kształtu, na których tworzą się zarodniki, połączone z podstawką cieniutkimi, krótkimi wyrostkami (sterygmami). Podstawka wytwarza zazwyczaj 4 zarodniki, które po dojrzeniu odpadają.
Grzyby dzieli się na siedem rzędów
1) skoczkowce (Chytridiomycetes)
Są to mikroskopijne jednokomórkowce z wieloma jądrami. Żyją przeważnie w wodzie.
2) lęgniowce (Oomycetes)
Te mikroskopijne jednokomórkowce żyją jako saprofity albo pasożyty w wodach słodkich i w glebach. Niektóre gatunki pasożytują na roślinach uprawnych.
3) sprzężniaki (Zygomycetes)
Żyją przeważnie jako saprofity w glebie i na powierzchni ziemi. Rozkładają substancje organiczne na najprostsze mineralne cząstki. Odgrywają ważną rolę w procesie tworzenia się próchnicy, nieliczne pasożytują na owadach.
4) drożdżoidalne workowce (Endomycetes)
Są to jedno- lub wielokomórkowe mikroskopijne grzyby, rozmnażające się przez pączkowanie. Żyją jako saprofity w glebie, na resztkach roślin, w przewodzie pokarmowym i w odchodach ludzi i zwierząt albo jako pasożyty roślin wyższych.
5) workowce (Ascomycetes)
Mają wielokształtne owocniki, na których końcach powstają worki z nieruchomymi zarodnikami. Żyją jako saprofity na resztkach roślin lub zwierząt albo jako pasożyty roślin wyższych. W tym bogatym w wiele gatunków rzędzie jest kilka grzybów mających znaczenie dla zbieraczy (np. smardze i trufle).
6) podstawczaki ( Basidiomycetes)
Są najlepiej rozwiniętymi grzybami, mają po dwa jądra w komórkach. Żyją jako saprofity, rzadziej pasożyty.
7) grzyby niedoskonałe (Deuteromycetes)
Mają rozwinięte przegródkowo strzępki jak workowce lub podstawczaki, ale nie można zaliczyć ich do żadnej z tych grup, ponieważ nie znamy ich rozmnażania płciowego.
Znaczenie grzybów w przyrodzie
Najważniejszym zadaniem grzybów w przyrodzie jest usuwanie obumarłych resztek organicznych po roślinach i zwierzętach. Człowiek używa grzybów od bardzo dawna, zwłaszcza do przygotowywania potraw i napojów. Wraz z postępem cywilizacji i szybkim rozwojem nauk przyrodniczych zaczęto bardziej celowo wykorzystywać pozytywne właściwości grzybów w różnych gałęziach produkcji przemysłowej. Grzybów nie można też lekceważyć jako wyżywienia ludzkości, choć stanowią tylko mały procent w porównaniu z innymi produktami.
Niestety grzyby mają też negatywne cechy. Gatunki pasożytnicze powodują ogromne szkody wśród roślin uprawnych w gospodarce rolnej i leśnictwie. Saprofity nadrzewne przez swoją zdolność rozkładania zniekształcają drewno w składach,. kopalniach, na pokładach kolejowych do tego stopnia, że mogą spowodować duże zniszczenia. Niektóre grzyby trujące mogą powodować poważne zatrucia.
