Walki wewnętrzne w Atenach w VII wieku
Bezwzględna polityka arystokracji ateńskiej doprowadziła do zaostrzenia stosunków wewnętrznych w Atenach. Rosło wzburzenie wśród eksploatowanych i wypędzanych z ziemi chłopów. Jednak nie tylko niezadowolenie tych warstw zaczęło wywierać wpływ na sytuację wewnętrzną Aten. Czynnikiem wielkiej doniosłoci był stopniowy, ale stały rozkład organizacji rodowych i postępujący, podobnie jak w całej Grecji, wzrost roli jednostki, która wyłamała się z rodu. Nie wszyscy zresztą członkowie rodu byli właścicielami ziemskim. Ci, którzy z różnych przyczyn ziemię utracili, szukali szczęścia w handlu i dorobiwszy się majtku dżyli do wywierania wpływu na rzdy w Atenach, będce dotd wyłcznym monopolem arystokracji ziemskiej. Te nastroje społeczne, być może też wpływ stosunków panujcych w ssiedztwie Aten, w miastach Przesmyku Korynckiego, zachęciły arystokratę Kylona do podjęcia zbrojnego zamachu celem narzucenia się na tyrana (634r.). Zwolennicy tyrana opanowali Akropol, zamek Ateński, ale zwołani przez arystokratów chłopi pobili ich i w końcu zmusili w końcu do poddania się. Za spraw Magaklesa z rodu Alkemonidów, ówczesnego archonta, pogwałcono jednak ugodę gwarantując zwolennikom tyrana swobodny wymarsz i wymordowano ich. Zbrodnia ta cignęła na możny ród Alkomenoidów wygnanie, a w konsekwencji poważne następstwa; jeszcze po wiekach skutki tego czynu miały się odbić na dziejach rodu. Na razie Ateny były uratowane, arystokracja za z obawy przed powtórzeniem się zamachu zgodziła się na spisanie praw, czego najbardziej domagał się lud. Dokonał tego zadania w 621r. Archont Drakon. Prawa te jednak, uwzględniajce głównie interesy arystokracji, były tak surowe, przewidywały za naruszenie prawa własnoci tak surowe kary, że mówiono, że były krwi pisane. Ważnym posunięciem Drakona było roztoczenie opieki nad ludmi nie należcymi do rodów, co potwierdziło następujcy rozkład wspólnoty rodowej. Natomiast przypisywana przez częć ródeł Drakonowi działalnoć ustawodawcza uważana jest dzi za nie historyczn. Prawodawstwo w Atenach nie przyniosło uspokojenia w Atenach, wzburzenie utrzymywało się wród chłopów, których położenie nie uległo zmianie.
Archonat Solona
W tej sytuacji arystokracji zdecydowała się pójść na ustępstwa i zgodziła się na przeprowadzenie reform przez Solona, zubożałego arystokratę, który dzięki handlowi dorobił się majtku. Znamy go nadto jako utalentowanego poetę. Odegrał on poważn rolę w póniejszej wojnie toczone przez Ateny z Megar, o posiadanie wyspy Salaminy, leżcej u wybrzeży Attyki. Prawdopodobnie sukces Attyki w tej wojnie jak i fakt, że Solon był z pochodzenia arystokrat, zdecydowały o jego wyborze na archonta w 594r. p.n.e.
Reformy społeczne Solona
W odpowiedzi na gwałtowne ataki, jakie spotkały Solon a po upływie jego archontatu zarówno ze strony arystokracji, jak i ludu, bronił się Solon twierdzc, że jego celem było takie rozwizanie, by ani za dużo nie wzić jednym, ani za mało dać drugim. W istocie szeroko zakrojona działalnoć reformatorska Solona miała raczej charakter połowiczny, co z reszt przyznawał. Jednakże jego tzw. seisachteia, tj. strznięcie długów było punktem wyjcia do dalszych przemian społecznych w Atenach. Prawo Solona umorzyło długi zacignięte pod zastaw osoby, nakazywało wykupienie za fundusze państwowe chłopów sprzedanych za granice i zakazywało w przyszłoci udzielenia tego rodzaju pożyczek. Był to niewtpliwie sukces biedoty, ale, nie niezupełny. Być może pochodzenie nie pozwoliło Solonowi na
pójcie krok dalej i przeprowadzenie reformy rolnej. Ta połowicznoć reform Solona miała w przyszłoci stać się zarzewiem niezadowolenia, chłop bowiem, pozbawiony został ziemi, której w Atenach nie brakowało, była ona tylko nie równo podzielona. Arystokracja, ponoszca stratę na skutek reform Solona, które przeszkodziły je w politycznym i gospodarczym uzależnieniu większoci ludu. Ale tu włanie leżała historyczna zasługa Solona, który nie będc jeszcze demokrat przygotował grunt pod jej przyszłe wprowadzenie w Atenach.
Reformy polityczne Solona
W świetle nowych ustaleń krytycznych zmieniły się poważnie pogldy na działalnoć polityczn Solona. Zdaje się nie ulegać wtpliwoci, że częć przypisywanych mu przez pón tradycję reform w istocie była realizowana dopiero w V w. p.n.e., a w okresie walk o nowy ustrój powizane one zostały z działalnoci Solona, by stworzyć dla nich oparcie w tradycji, w przeszłoci. Bodcem też dla jego działalnoci nie mogła być walka między arystokracj, wcale jeszcze wtedy nie osłabion, a rosncymi w siłę grupami rzemielniczo-handlowymi, które nie reprezentowały wtedy jeszcze poważnej siły. Nie można też stanowczo utrzymywać, że przekazany w ródłach podział społeczeństwa na klasy majtkowe, zreszt przesuwany na okres przedsolonowy, został przez Solona wykorzystany do gradacji, stopniowania praw politycznych. Według tego podziału do najbogatszych zaliczano tych, którzy mieli 500 miar (miara- medymnos równała się ok.50 l) zboża lub mniejsz iloć oliwy czy wina dochodu rocznego, dalsze miejsce zajmowali ci, którzy mieli 300, następnie 200 bd poniżej tej liczby. Byli to tzw. pentakosiomedymnoi (pięćsetmiarowcy), hippeis (rycerze), zeugitai (majcy zaprzęgi wołów), wreszcie theses (wyrobnicy). Ale jeli podział ten podział wiże się z działalnoci reformatorsk Solona, to wprowadził on ważn, nieomal rewolucyjn zasadę, że nie pochodzenie, ale majtek decydował o piastowaniu urzędów, tak więc zubożali arystokraci zostali ze współ zawodnictwa o nie wykluczeni. W myl zasady istniejcej w starożytnoci, a i póniej stosowanej, funkcje urzędowe były bezpłatne, dlatego najwyższe stanowiska pełnili najbogatsi, którzy to mogli bez uszczerbku dla swego majtku powięcić się spraw państwowym. Przeciwko łczeniu tej struktury społeczeństwa z działalnoci Solona przemawia stwierdzona już powyżej silna jeszcze pozycja arystokracji. Być może wprowadził Solon pewne organy, jak ogólne zgromadzenie obywateli (ekklesia) czy sdy przysięgłych (heliaia). Jednakże funkcje tych organów nie były cile okrelone, a sytuacja polityczna, w jakiej znalazły się Ateny w VI w. p.n.e., nie stworzyła warunków do dalszego ich funkcjonowania. Natomiast prawie powszechnie się sdzi, że tzw. rada (bule) złożona z 401 członków powstała dopiero z końcem VI w. p.n.e. Z jego nazwiskiem łczy się też reformę rady na Areopagu. Odtd w obręb rady wchodzili byli archonci, co w pewnej mierze wpływało na jej skład.
Reformy gospodarcze Solona
Podobnie jak w dziedzinie społecznej, tak i na polu gospodarczym zaznaczył się praktyczny zmysł Solona. Ze względu na niejasnoć tradycji nie można zorientować się w szczegółach jego zamierzeń oraz motywach, jakie nimi kierowały. Kwestionuje się zwłaszcza dzisiaj w wietle nowych pogldów na temat czasu bicia monet w Grecji przypisywane Solonowi rozpoczęcie wybijania monet w Atenach, jak również reformę systemu miar i wag, dawniej powszechnie mu przypisywan, co miało się łczyć z jego planami uwolnienia Aten spod wpływu miast doryckich, jak Egina, Korynt czy Megara, a powizania ich z obszarem gospodarczym jońskim. Co najwyżej przyjmuje się przeprowadzenie przez Solona reformy jednostki wagi. Z innych jego reform na wzmiankę zasługuje prawo zakazujce wywozu zboża z Attyki, która najwidoczniej już wtedy zaczęła odczuwać jego brak, oraz dalsze, nakazujce ojcu wyuczenie syna rzemiosła, w przeciwnym razie nie mógł on w staroci liczyć na utrzymanie. Dowodem pogłębiajcego się rozkładu wspólnoty rodowej był przepis zezwalajcy na przekazywanie majtku testamentem jako osobistej własnoci.
Ateny po reformach Solona
Według tradycji Solon opublikował swe prawa na tablicach wystawionych na rynku i po odebraniu od obywateli przysięgi, że żadnego z nich w cigu dziesięciu lat nie złami, udał się w podróż. Obawy Solona, co do losów reformy okazały się słuszne, z jego utworów wynika, że był on narażony na ataki zarówno ze strony chłopów jak i arystokracji. W cigu najbliższych lat po archontacie Solona według tradycji z V i IV w.