Zieleń w Pile

Piła wyrosła ze starej, rybackiej osady położonej na rzeką Gwdą. W naszym mieście jest wiele interesujących miejsc. Piła widziana z lotu ptaka to zielone miasto. Około polowe jego powierzchni stanowią lasy i parki wypełniające tereny pomiędzy nowoczesnymi dzielnicami mieszkalnymi. Miasto leży nad dolna Gwdą, nieopodal jej ujścia do Noteci, w pagórkowatej, lesistej okolicy. W kierunku północno-zachodnim rozciąga się atrakcyjny choć mało jeszcze odwiedzany teren Pojezierza Wałeckiego. Urody dodaje miastu 8 jezior, z największym Zalewem Koszyce. Najpopularniejszym kąpieliskiem jednak pozostaje jezioro Płotki, położone w granicach miasta, wśród sosnowych lasów.

Okolice miasta są obszarami nieskażonej przyrody i pięknych krajobrazów, które zapraszają do aktywnego spędzania wolnego czasu. Silnie zniszczona w toku walk w 1945 roku Piła jest dziś miastem nowoczesnym, jednym z najładniejszych miast Wielkopolski.

Współczesna Piła liczy ok. 80 000 mieszkańców, jest miastem rozległym. O jego wyglądzie decydują w dużej mierze nowe osiedla mieszkaniowe, szerokie arterie komunikacyjne i zieleń.

Najstarszym pilskim parkiem jest Park Miejski im. Stanisława Staszica. Powstał pod koniec XIX wieku i stał się ulubionym miejscem wypoczynku ówczesnych pilan. Z czasem został wyposażony w altany i ławki. Ozdobił go sztuczny staw, a wzdłuż alejek zasadzono rzadkie gatunki drzew i krzewów. Wiele tych okazów zachowało się do dziś.

Największym pilskim parkiem jest śródmiejski Park na Wyspie urządzony w latach 1976-1978. Stałymi gośćmi parku są dzieci, które najchętniej bawią się w “indiańskiej wiosce”. Sztuczny staw stał się matecznikiem ptactwa wodnego.

Najbardziej malowniczy szlak przez miasto wytycza Gwda. Od mostu na północnym odcinku obwodnicy wałeckiej wije się przez Piłę krętą, ośmiokilometrową wstęgą. Minąwszy osiedla Koszyce i Jadwiżyn dociera do śródmieścia i rozwidla się, aby dwoma ramionami objąć pilski “Central Park” czyli Park na Wyspie. Muska Zamoście i opuszcza miasto płynąc do Leszkowa i Kaliny, potem zawraca do Staszyc i Motylewa, a wreszcie w Ujściu wpada do Noteci – tuż obok nieczynnego już portu żeglugi śródlądowej.

Powyżej Piły, w górnym i środkowym biegu, Gwda płynie wartko niczym woda górska. Wędkarze nadali jej nawet oficjalny status “wody ryb łososiowatych” i przyjeżdżają z całego kraju w nadziei na dorodne pstrągi, lipienie, trocie a nawet głowacice, którymi eksperymentalnie tę rzekę zarybiono. A ponieważ nie brak w niej wszelkich innych gatunków ryb, amatorzy wędkowania okupują brzegi Gwdy w Pile przez okrągły rok.

Gwdę w granicach miasta upodobała sobie całkiem liczna populacja ptaków wodnych - łabędzi, dzikich kaczek, łysek i gęsi - które zwykle odlatują do cieplejszych rejonów kontynentu, ale akurat w Pile chętnie zimują. Niemal do śródmieścia zapuszczają się bobry introdukowane przed laty w dorzecze Gwdy, o czym świadczą ślady ich zębów na pniach nadrzecznych drzew. Przemierzając pieszo lub rowerem ścieżki wzdłuż rzeki i zakoli starorzecza przylegających do głównego koryta, przy odrobinie szczęścia można spotkać te niezwykle płochliwe stworzenia.

Co najmniej tak samo jak wędkarze cenią Gwdę amatorzy turystyki wodnej. Rzeka niemal na całej długości jest atrakcyjnym szlakiem kajakowych spływów, które najczęściej kończą się właśnie w Pile. Co ciekawe, choć naturalną porą kajakowych wędrówek jest przede wszystkim lato, amatorów tej formy rekreacji nawet śnieg nie odstrasza od gromadnego spływania w dół rzeki. Co roku kajaki płyną Gwdą w Święto Niepodległości 11 listopada oraz w rocznicę wyzwolenia Piły 14 lutego.

Rezerwaty (byłe obszary województwa pilskiego):

1. Diabli Skok - rezerwat leśny, powierzchnia: 20,98 ha, leży w gminie Jastrowie, utworzony w 1961 roku. Cechą najbardziej charakterystyczną i godną ochrony jest głęboki jar i jego strome zbocza, na których wytryskują liczne źródła tworzące specyficzny biotop dla roślinnych zbiorowisk źródliskowych, głównie mchów i wątrobowców. Zbocza jaru porasta dorodny las mieszany z drzewami pomnikowymi. Różne typy i podtypy gleb, źródliska, strumienie, strome skarpy stworzyły dogodne warunki egzystencji dla różnej roślinności runa leśnego.

Flora rezerwatu liczy 285 gatunków, w tym aż 85 gatunków mszaków, 11 gatunków paprotników i 210 nasiennych. Stwierdzono udział gatunków subatlantyckich oraz górskich. Charakterystyczne dla miejscowych siedlisk są 3 zespoły: źródliskowy z rzeżuchą gorzka i sledzienicą skrętnolistną, ols porzeczkowy oraz łęg jesionowo-olszowy. Ponadto występują tu zbiorowiska szuwarowe i turzycowe, młaki niskoturzycowe, eutrofizyczne lasy bukowe na zboczach jaru oraz bór mieszany, sosna z podrostem bukowym.

2. Kozie Brody - położony jest na północny-wschód od miasta Jastrowie, rezerwat torfowiskowy o powierzchni 0,72 ha, utworzony w 1965 r. Chronione jest torfowisko niskie o charakterze źródliskowym, na którym występuje o dużej żywotności relikt lodowcowy-brzoza niska. Inne relikty glacjalne, skalnica torfowiskowa i gwiazdnica grabolistna notowane tu dawniej prawdopodobnie wyginęły.

Stanowisko jest silnie opanowane przez brzozę omszoną, wierzby krzewiaste i kruszynę pospolitą, które to zarośla zacieniają i miejscami silnie konkurują z chronioną brzozą niską. Stwierdzono tu także kilka gatunków storczyków podlegających ochronie: listera jajowata, kruszczyk szerokolistny, storczyk krwisty i inne. Szata roślinna składa się z trzech grup zespołów: bagienne zarośla wierzbowe i lasy olszowe, szuwary i mechowiska oraz zróżnicowane zbiorowiska ziołoroślowe.

3. Smolary - znajduje się w nadleśnictwie Zabrodzie, pow. 143,11 ha, ustanowiony w 1990 r. Celem ochrony jest zachowanie naturalnej roślinności torfowiskowej, obfitującej w rzadkie gatunki mszaków. Ponadto jest to typ rezerwatu biocenotycznego chroniący określony ekosystem bagienno-wodny złożony z torfotwórczych zespołów roślinnych oraz zespołów zwierząt w ich naturalnych środowiskach. Interesujące jest tu samo złoże torfu, z którego można odczytać historie, rozwój i sukcesję roślinności torfotwórczej. Torfowisko jest bezdrzewne, trudno dostępne i otacza lądowiejące jezioro Smolary.

Ekosystem bagienno-wodny otoczony jest przez różnowiekowe lasy, na ogół sosnowe, z małymi wydzieleniami olszy.W granicach moczarów zarejestrowano 158 gatunków roślin: 58 mszaków, 4 paprotniki i 96 gatunków roślin nasiennych. Znaleziono 16 gatunków mchów torfowców, co stanowi połowę liczby tego taksonu dla Polski. Poza rzadkimi gatunkami mszaków wartość rezerwatu podnoszą, podlegające prawnej ochronie, gatunki roślin nasiennych, takie jak rosiczka okrągłolistna, grążel żółty, grzebienie białe i inne.

Szata roślinna składa się z 21 zespołów lub zbiorowisk roślinności wodnej, moczarowej, szuwarowo-turzycowej, łąkowej i lasów bagiennych-olsów. Notowano w rezerwacie żurawie, czajkę i inne.

Zielona Góra - znajduje się w gminie Wyrzysk, utworzony w 1968 roku o powierzchni 96,06 ha. Rezerwat obejmuje drzewostany o najwyższych walorach botaniczno-leśnych. Bogata rzeźba terenu spowodowała wytworzenie się tu 5 podtypów gleb, które z kolei są główna przyczyną zróżnicowania zespołu na grąd niski z czyśćcem leśnym, grąd wysoki z groszkiem wiosennym oraz grąd kwaśny z trzcinnikiem leśnym.

Osobliwością tego grądu jest wielogatunkowość, wielowarstwowość i różnowiekowość warstwy drzew, a górujące w drzewostanie dęby mają ponad 250 lat i niektóre więcej niż 300 cm obwodu pni.

Wielkie bogactwo florystyczne runa leśnego, o różnej porze kwitnienia sprawia, że całe zbiorowisko leśne jest niezwykle atrakcyjne jako obiekt dydaktyczny. Z rzadkich i chronionych roślin należy tu wymienić lilię złotogłów, wawrzynek wilczełyko, jarząb brekinia, storczyk.

4. Torfowisko Kaczory - nadleśnictwo Kaczory, utworzony w 1994 r na powierzchni 32,77 ha. Są to dwa położone obok siebie torfowiska przejściowe. Same torfowiska zajmują 4,73 ha, natomiast pozostała powierzchnia 28,04 ha stanowi ich otulinę w postaci drzewostanów sosnowych różnego wieku z brzozą. Odgrywają one ważną rolę stabilizującą stosunki wodne i mikroklimatyczne w obszarze torfowisk i w ich otoczeniu.

Osobliwością flory jest wierzba borówkolistna - relikt glacjalny, którego stanowisko jest najdalej wysuniętym na zachód. Chronionym gatunkiem jest tu także rosiczka okrągłolistna. Gatunki rzadkie, zagrożone wyginięciem to bagnica błotna i turzyca błotna. Flora składa się z 14 gatunków mchów torfowców, 11 gatunków mchów właściwych i 50 gatunków roślin naczyniowych.

Szata roślinna obu torfowisk jest mocno zróżnicowana pod względem fitocenoz. Przeważają jednak dwa ich typy: mszary i pła. Łącznie wyróżniono 13 zespołów. Wśród ptaków gniazdujących i przebywających na torfowiskach zauważono żurawie, gągoły i kruki.

5. Kuźnik - znajduje się na terenie miasta Piły, utworzony w 1959 r, powierzchnia 96,00ha. Obejmuje okolice dwóch rynien jeziornych rozdzielonych morenowym wzniesieniem , które ku wschodowi stromo opada do Jeziora Rudnickiego, a ku zachodowi do jeziora Mały i Duży Kuźnik. Zbocze to obfituje w liczne źródła, dzięki czemu osiedliła się tu ciekawa flora źródliskowa.

Dominującym zbiorowiskiem leśnym jest bór sosnowy z domieszka brzozy, dębu i osiki. Zajmuje on teren pomiędzy rynnami jeziornymi. Oprócz słabego na ogół podszycia, runo leśne składa się z gatunków pospolitych. Znacznie mniej powierzchni porasta las sosnowo- dębowy. Tworzy on pas nadbrzeżny po zachodniej stronie Jeziora Rudnickiego. Na żyznym siedlisku rozwinęła się tutaj bogata w gatunki warstwa runa leśnego. W obniżeniach przyjeziornych wytworzyły się olsy z kosaćcem żółtym.

Ciekawy jest nieduży obszar boru bagiennego z bagnem zwyczajnym, borówka bagienną, żurawiną błotną i modrzewicą zwyczajną. Jest tu też jedyne w okolicy Piły stanowisko bażyny czarnej. W jeziorach gęste skupienia tworzy osoka aloesowata.

W wodach występują też chronione: grzybienie białe i grążel żółty. Osobliwością wód jest jeziora Mały Kuźnik łąka glonów ramienicowych. Urozmaiceniem brzegów jezior są bogate florystycznie mszary. Liczba 389 gatunków roślin jest w stosunku do innych rezerwatów bardzo wysoka. Bogata jest także awifauna z kilkoma gatunkami chronionymi jak np. sowa uszata i zimorodek, w jeziorach żyje liczny zespół ryb.