Recenzja opisowo-krytyczna Krzysztof Konarzewski "Jak uprawiać badania oświatowe. Metodologia praktyczna"

Książka zawiera potrzebne informacje na temat prowadzenia badań oświatowych. Podzielona jest na 9 rozdziałów, w których znajduje się od kilku do kilkanastu omawianych zagdanień. Treść rozdziałów stanowią takie zagadnienia jak: "Projektowanie badania.Typy, schematy i metody, "Badania ilościowe i jakościowe", "Badania uogólniające", "Badania indywidualizujące", "Badania praktyczne", "Metody doboru próbki", "Metody zbierania danych", "Metody analizy danych" oraz "Doniesienie naukowe". Praca rozpoczyna się wstępem od autora, w którym to zawiera on ogólne informacje odnośnie badań naukowych i zasad, którymi badacz powinien się kierować podczas procesu badawczego. Na końcu rozdziału znajduje sie bibliografia. Brak spisu tabel i rysunków zawartych w książce.

Pierwszy rozdział ksiązki opisuje ogólne zagadnienia dotyczące badań metodologicznych. Znajdziemy tu sposób projektowania badania, jego
poszczególne kroki, jego typy, metody i schematy. Zwraca uwagę czytelnika na fakt, że każde badanie powinno sie rozpoczynać od kwerendy, czyli od zapozniania sie z literaturą z dziedziny badań. Autor dokonuje podziału typów badań ze względu na ich cela także porusza moralne i techniczne aspekty badania. Zwraca w nich uwage, na odpowiednie przygotowanie badacza do badania kierując się zasadą, aby nie skrzywdzić badanych i nie wprowadzić w błąd wspólnoty naukowej.

W rozdziale drugim autor opisuje badania jakościowe i ilościowe. Podaje podstawowe róznice miedzy tymi dwoma typami badań na podstawie przykładów. Zwraca uwagę, że w badaniach jakościowych uzyskane w procesie badawczym dane mają postać tekstu, a w ilościowym- liczb. Zaznacza jednak, że tekst można zamieniać na liczby, czyli poddawać kwantyfikacji. Opisuje także problem wiarygodnosci, rzetelnosci i trafności badań. Wyróżnia 3 podstawowe błędy badacza odnoszące się do postrzegania przez niego danych uzyskanych z badań oraz ich niewłaściwej interpretacji.

W częsci traktującej o badaniach uogólniających Konarzewski opisuje badania polegające na zbieraniu danych o pojedyńczym obiekcie,aby wypowiadać sie o całej populacji. Wymienia charakterystczne cechy tego typu badań: są one ukierunkowane przez gotową lub tworzącą sie teorię, przeprowadzone na próbkach (zbiorach obiektów), redukują własciwosci obiektów biorących udział w badaniu do niewielkiej liczby zmiennych, jak również zawierają zabezpieczenia broniące prawomocności wniosków. Autor okresla także co to jest zmienna. Opisuje jej typy. Zwraca szczególną uwagę na rolę hipotezy w badaniach metodologicznych, ponieważ celem badań jest sprawdzenie jej poprawności. W tej częsci również zajmuje się pojęciem pytania badawczego i wyróżnia jego typy. Ponadto umieszcza dośc szeroki opis badań eksperymentalnych i przeglądowych, ich trafności i schematów.

Kolejny rozdział to "Badania indywidualizujące". Autor opisuje cel tych badań oraz rodzaje, spośród których wyróznia: badania etnograficzne i historyczne. opisuje również studium przypadku, czyli schematu mającego pomóc w stworzeniu jednostkowej teorii zjawiska ogólnego.

"Badania praktyczne" to najkrótszy z rozdziałów zamieszczonych w książce. Autor wyróznia kolejne typy badań takie jak: badania rozpoznawcze ( wykonywane za pomocą obserwacji jakosciowej, ) , oceniajace (dotyczą głównie wprowadzanych innowacji, mają pokazyać 3 opcje decyzyjne: kontynuować, zmodyfikować, porzucić) , oraz badania w działaniu ( podejmowane jest przez te same osoby które działają i podejmują decyzje).

Kolejny rozdział autor poświęca omówieniu metod doboru próby badawczej. Wyjaśnia w nim znaczenie pojęcia populacja (wyróżnia jej typy na skończone i nieskończone, jak róznież podaje 2 rodzaje doboru próbki: próbki losowe, w ktorym wyróznia: losowanie nieorganiczne indywidualne, losowanie warstwowe i grupowe, także próbki nielosowe ( dobór przyadkowe, kwotowy i celowy). Wyjaśnia ich znaczenie i zastosowanie w procesie badawczym.

Następnym problemem, którym zajmuje się Konarzewski są metody zbierania danych. Oddzielnie opisuje metody zbierania danych jakościowych i oddzielnie danych ilościowych. W częsci poświęcoenj danym jakościowym podaje 3 grupy gromadzenia danych ( obserwacja jakościowa, wywiad, przeszukiwanie archiwów) i dokładnie je opisuje. W przypadku opisanych metod zbierania danych ilosciowych autor oprócz szerokiego wyjaśnienia podaje również przykładowe fragmenty kwestionariusza, a takze układ jaki powinien w nim obowiązywać.

Po omówienia matod zbierania danych autor porusza zagadanienie dotyczące metod anlizy otrzymanych, w prociesie badawczym, danych. Znowu używa podziału na dane jakosciowe i ilosciowe. Wyróznia rózne formy danych jakosciowych takie jak: notatki terenowe, nagrania czy dziennki terenowy. Przy danych ilosciowych. wyjaśnia przebieg analizy danych, podaje jej kolejne etapy oraz formy zapisu zmiennych.

Ostatni rozdział poświęcony jest doniesieniu naukowemu, czyli komunikowaniu innym członkom wspólnoty naukowej wyników przeprowadzonych badań. Konarzewski opisuje dokładnie jego formę, czyli to jak daoniesienie naukowe powinno wyglądać i z jakich elementów składać. Wyróżnia tu takie elementy jak: tytuł, streszczenie, wprowadzenie, metoda jaką zostało przeprowadzone dane badanie i wyniki, w których powinny znaleźć się tabel, wykresy i opisowa interpretacja uzyskanych danych.

Pomimo,że ksiązka napisana jest dośc łatwym i zrozumiałym językiem, zagadanienia często omawiane są na przykładach, co pozwala na szybsze przyswojenie sobie zawartej wiedzy, znajduje w niej parę "mankamentów". Zacznijmy odrozmieszczenia druku. Moim zdaniem tekst jest mało przyjrzysty, sprawia wrażenie "zbitego". Wrażenie to pogłębia fakt istanienia małej ilości wytłuszczeń druku i wypunktowań najważniejszych zagadnień. Przez to czasami, sposród masy informacji podanych w danym rozdziale, trudno jest wybrać te, które są naprawdę ważne i na które powinniśmy zwrócić szczególną uwagę. Pracę z książką utrudnia także, wczesniej już wspomniany, fakt braku spisu tabel i rysunków. Spis taki mogłby umożliwić poruszanie się tylko po wybranych zagadanieniach poruszanych przez autora. Niewątpliwą i myslę, że największą wadą są przypisy. Przypisy dolne odwołują sie do treści zawartej w danym rozdziale, są jakby jej rozwinięciem np.: "Burgess i in. (1995) zajęli się alternatywnym sposobem oceniania postępów uczniowskich zwanym rejestrem uczniowskim ( Records of Achievement )". W tym miejscu występuje przypis, w którego treści czytamy: "Jest to portret całej osoby ucznia opartej na różnych źródłach i obejmujący różne pola aktywności (...)". Sądzę, że autor mógł te inrofmacje zawrzeć w rozdziale, akcentując np.: wytłuszczeniem druku opis tego pojęcia. Moim zdaniem fakt ten utrudnia trochę pracę z książką, gdzyż informacje zawarte w przypisach są ważne w zrozumieniu treści ksiązki i zagadnień tam omawianych. Myśle, że również przydatny byłby słowniczek najważniejszych pojęć zawartych w książce. Czytelnik nie musiałby szukać danego pojęciach wśród dużej ilości informacji danego rozdziału, bo biorąc pod uwagę, że jest bardzo mało wytłuszczeń i wypunktowań znalezienie intereującego go pojęcia jest raczej trudne.

Jak już wspominałam, książka jest napisana prostym i zrozumiałym językie, momentami ma się tylko wrażenie, że niektóre informacje są mało istotne i wręcz niepotrzebne. Nawiększe jej niedoskonałości wiadać w jej formie a nie treści.