Metale ciężkie w środowisku człowieka - ołów

Od stuleci wiadomo, że ołów ma własności toksyczne. Istnieje nawet hipoteza, że do upadku cesarstwa rzymskiego przyczyniło się także, właśnie, zatrucie ołowiem, z którym Rzymianie stykali się używając w życiu codziennym różnych naczyń, których był składnikiem. Także dodawali do wina octan ołowiu określony wzorem Pb(C2H3O2) zwany cukrem ołowiowym jako słodzik nie powodujący fermentacji. Octan ołowiowy dobrze rozpuszczający się w wodzie ma jednocześnie bardzo zabójcze właściwości z czego nie zdawali sobie sprawy.
Nawet w czasach współczesnych ołów był stosowany w rurach wodociągowych oraz do wyrobu zabawek, głównie ołowianych żołnierzyków.
Ołów (Pb) jest pierwiastkiem szeroko stosowanym w technice, a jego światowa produkcja wynosi ok. 4 mln ton/rok. Główne zastosowanie ołowiu ma miejsce w produkcji akumulatorów, tworzyw sztucznych, przemyśle papierniczym, hutniczym i garbarskim, amunicji, materiałach do lutowania, czcionkach drukarskich, minii, glazurze, szkle ołowianym, bieli ołowianej itd.
Najważniejszym związkiem chemicznym w problematyce ochrony środowiska jest czteroetylek ołowiu powszechnie stosowany do niedawna jako dodatek do paliw używanych w benzynowych silnikach niskoprężnych, stąd jego handlowa nazwa ETYLINA. Czteroetylek ołowiu dodaje się do paliw w celu zwiększenia liczby oktanowej (LO). Powoduje to w konsekwencji zwiększenie odporności paliwa na spalanie stukowe oraz możliwość wzrostu stopnia sprężania, dzięki czemu może wzrosnąć sprawność ogólna silnika i zmniejszenie zużycia paliwa.
Ołów emitowany jest wtedy do środowiska wraz ze spalinami w postaci aerozolu, stąd zasięg jego opadu wzdłuż tras komunikacyjnych sięga do 100 m. Na 1 km dróg spadało do niedawna w Polsce śr. 8 kg ołowiu.
Instalowanie od kilku lat w nowo wyprodukowanych samochodach katalizatorów spalin wymusza stosowanie w tych pojazdach benzyn bezołowiowych, jednak ołów który dostał się wcześniej do gleb, pozostanie w nich jeszcze przez długi okres czasu.
Systematycznie też eliminuje się farby, szczególnie w białym kolorze, w których zastosowano biel ołowianą.
Zabawki dla dzieci muszą mieć atest gwarantujący, że nie zastosowano w nich ołowiu.
W gospodarstwie domowym nie należy stosować do celów pitnych ciepłej wody pochodzącej z bojlerów i pieców gazowych.
Ołów w 80 – 90% dostaje się do organizmu człowieka z pokarmem, z tego w połowie w warzywach. Warzywa, które szczególnie akumulują ołów, to: sałata, szczypiorek, marchew i pietruszka.
Kolejnym artykułem spożywczym o dużej zawartości ołowiu może być mleko, do którego ołów w całości przechodzi z paszy spożytej przez zwierzę. Stąd niedopuszczalne jest wypasanie krów w pobliżu tras komunikacyjnych, co niestety jest w Polsce widokiem dość częstym.
Resorpcja ołowiu z przewodu pokarmowego u dorosłego człowieka wynosi 5 – 10%, ale u osesków i małych dzieci aż 50%.
Kolejną drogą przedostawania się ołowiu do organizmu człowieka są drogi oddechowe. Tutaj resorpcja ołowiu wynosi 20 – 60%.
Ołów, który dostanie się do organizmu człowieka w 90% odkłada się w kościach, w tym także w zębach. W wyniku uszkodzenia szpiku kostnego działa szkodliwie na układ krwionośny powodując anemię. Następuje bowiem blokada systemu hemoglobiny.
Ołów ma niekorzystny wpływ zarówno na zdrowie fizyczne jak i psychiczne.
Początkowymi objawami zatrucia ołowiem jest ogólne osłabienie, nadpobudliwość, stany depresyjne, osłabienie pamięci i koncentracji, utratę apatytu, rozdrażnienie, bóle i zawroty głowy, anemię.
Zatrucie ołowiem ma charakter narastający atakuje on system nerwowy i układ rozrodczy oraz szereg organów wewnętrznych.
W wyniku przewlekłych zatruć ołowiem uszkodzenie układu nerwowego objawia się: pogorszeniem sprawności umysłowej, zaburzeniami snu, agresją, bólami brzucha, wymiotami.
W zaawansowanym stadium zatrucia dochodzi do uszkodzenia mózgu, a w konsekwencji do poważnych problemów umysłowych i paraliżu, a nawet do śpiączki i śmierci.
Szczególnie niebezpieczne konsekwencje mogą wystąpić u dzieci, które wchłaniają go łatwiej niż dorośli. Nagromadzenie ołowiu w ich organizmie powoduje zahamowanie rozwoju umysłowego oraz ograniczenie zdolności. Badania przeprowadzone na terenach o dużym skażeniu ołowiem wyraźnie wykazały obniżenie ilorazu inteligencji zamieszkałych tam dzieci.
Ołów uszkadza także nerki, co również jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci.
Ołów z kadmem działają synergistycznie, tzn., że niekorzystny wpływ każdego z tych metali na organizm nie jest sumą oddziaływanie każdego z nich, ale skutki te ulegają swoistemu wzmocnieniu.
Obrona człowieka przed nadmierną resorpcją ołowiu przez organizm może być wielostronna. Duże znaczenie ma dieta, która powinna być bogata w białko, związki potasu, wapnia, żelaza i Vit D.
Warzywa i owoce powinny być przed spożyciem dokładnie umyte.
Zaleca się picie wód mineralnych zawierających dużo magnezu i selenu oraz ograniczenie spożywania przetworów konserwowych.
W życiu codziennym należy unikać przebywania w pomieszczeniach zawierających dym papierosowy, a także w rejonach skażonych spalinami silników. Dotyczy to szczególnie miejsc o dużym natężeniu ruchu samochodowego.

Niedopuszczalne jest mycie części samochodowych i innych w benzynie etylizowanej, szczególnie rękami o uszkodzonym naskórku.