Finanse publiczne

FINANSE – ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem ( podziałem ) zasobów pieniężnych. Do zjawisk finansowych zaliczamy tylko te, w których występuje pieniądz w postaci przepływających strumieni pieniężnych.

FUNKCJE:
Gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych przez władze publiczne.
- polityczne
- ekonomiczne
- fiskalne (zapewnienie dochodów)
- pozafiskalne:
a\ alokacyjne – część zasobów alokowane jest gosp. po przez finanse publiczne wskutek tego społeczeństwu dostarczone są dobra i usługi finansowane z funduszy publicznych i związane ze spełnianiem przez państwo działań publicznych i społecznych.
- redystrybucyjna
- stabilizacyjne (stymulacyjne)
Zadania publiczne z uwagi na swoje cechy naturalne nie mogą być realizowane przy zastosowaniu mechanizmu rynkowego i dyplomacji.
Zadania społeczne są nakierowane na zaspokajanie potrzeb indywidualnych, które mogłyby być zaspokajane przy użyciu mechanizmu rynkowego, rodziłoby to wiele niebezpieczeństw związanych z jego niesprawiedliwością np. opieka społeczna.

Gospod. finansowa obejmuje:
1.przygotowanie operacji pieniężnych,
2. faktyczna ich realizację
3. ewidencje i analizę tych operacji w przeszłości

Nauka finansów składa się z:
1.teoria finansów
2.nauka prawa finansowego
3.polityka finansowa

Prawo finansowe – ogół norm prawnych regulujących działalność finansową.
Polityka finansowa – polega na dokonywaniu wyboru celów, które mają być osiągnięte w wyniku gosp. finansowej, jak i sposobów.

ZJAWISKA FINANSOWE:
Podział:
- kryterium przedmiotowe
Ekwiwalentne (wynagrodzenia za pracę, zakup, sprzedaż)
Transfery (redystrybucyjne) (renty, zasiłki, dotacje)
Usługi finansowe (kredytowe, ubezpiecz.)
- kryterium podmiotowe
Fin. przedsiębiorstw, firm
fin. ludności (gosp. dom.)
fin. publiczne
fin. banków i instytucji fin.
fin. ubezpieczeń



POTRZEBA – uczucie braku i jego chęć zaspokojenia
Zaspokajanie potrzeb:
- prywatne (poprzez starania indywidualne)
- publiczne (poprzez aktywność państwa lub samorządu)
Potrzeby są ze swojej istoty nieograniczone, możliwości ich zaspokajania są za to ograniczone.
POTRZEBY


DOBRO(USŁUGA)


CZYNNIKI PRODUKCJI
(praca, ziemia, kapitał)
KATEGORIE DÓBR
- publiczne
- społeczne
- prywatne

KRYTERIA ROZRÓŻNIENIA
- użyteczności (kryterium społeczne)
- odpłatności (kryterium
ekonomiczne)

D.PRYWATNE – jest użyteczne dla jednej indywidualnej jednostki, finansowane z funduszów prywatnych

D.PUBLICZNE – jest użyteczne dla wszystkich, finansowane ze środków publicznych, dostępne odpłatnie lub za darmo. Klasyczne dobra publiczne nie mogą być finansowane z innych środków niż ze śr. publicznych. (wojsko)

D.SPOŁECZNE – z punktu widzenia społecznego daje korzyści dla jednej osoby. Celem prowadzonej polityki społecznej jest dostępne jak dobro publiczne (zdrowie, edukacja)

FINANSE PUBLICZNE A FINANSE PRYWATNE
I. państwo dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów i nie podlega przymusowi w zakresie dokonywania wydatków. W przypadku podmiotów prywatnych sytuacja jest odwrotna.

ATRYBUTY WŁADZTWA FINANSOWEGO:
1/ prawo do stanowienia i emitowania pieniądza jako środka płatności
2/ prawo do stanowieni i poboru dochodów publicznych
3/ prawo do dokonywania wydatków na realizację zadań państwa
II. finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu, którego gestorem jest państwo
III. fin. publ. zorientowane są na realizację interesu publicznego (ogółu), finanse prywatne służą gromadzeniu dochodów i realizacji zysków indywidualnych.
IV. finanse publiczne regulowane są normami prawnymi, zależą od ingerencji państwa. Fin. prywatne – o nich decyduje rynek.
V. ocena fin. prywatnych ma charakter zindywiduowany podmioty gosp. bezpośrednio odczuwają skutki swoich decyzji finansowych.
Ocena fin. publ. ma charakter polityczny
VI. skala (wielkość) fin. publ. jest nieporównywalna ze skalą fin. prywatnych. Operacje w zakresie fin. pryw. Nie mają z reguły wpływu na kształtowanie się równowagi finansowej państwa.
FINANSE PUBLICZNE –
Obejmują procesy związane z gromadzeniem śr. publicznych oraz ich rozdysponowaniem.
(ustawa z dn. 26/11/1998 o fin. publ. dz. U. Nr 155)
ZAKRES PRZEDMIOTOWY FIN. PUBL.:
1/ pobieranie i gromadzenie śr. publ.
2/ ich wydatkowanie
3/ finansowanie deficytu
4/ zaciąganie zobowiązań angażujących śr. publ.
5/ zarządzanie śr. publ.
6/ zarządzanie długiem publ.
ZAKRES WŁADZY PODMIOTOWY FIN. PUBL.:
1/ organizacja władzy publ. i jednostek organizacyjnych
> sektor fin. publ.
- sektor rządowy
2/ państwowe osoby prawne oraz inne jednostki państwowe organizacyjnie nie objęte Krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność jest finansowana ze śr. publ. w całości lub częściowo z wyjątkiem:
a\ przeds. państwowych
b\ banków państw.
c\ spółek prawa handlowego
ŚRODKAMI PUBL. SĄ:
1/ dochody publ.
a\ daniny publ. – są nieodpłatne, nieekwiwalentne
- podatki
- cła
- składki
b\ pozostałe dochody publ.
- opłaty
- dochody z mienia
- dochody ze sprzedaży rzeczy i praw oraz ze świadczenia usług przez jednostki sektora fin. publ.
- dochody ze sprzedaży praw nie stanowiąc przychodów
- spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej, inne dochody uzyskane na podstawie odrębnych przepisów.
2/ bezzwrotne środki ze źródeł zagranicznych.
3/ przychody jednostek organizacyjnych i osób prywatnych, które są zaliczane do sektora fin. publ., pochodzące z działalności i innych źródeł.
4/ przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, pochodzące:
a\ ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych
b\ z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego
c\ ze spłat pożyczek udzielanych ze śr. publ.
d\ z otrzymanych pożyczek i kredytów
ROZCHODY PUBLICZNE:
a\ spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów
b\ wykup papierów wartościowych
c\ udzielone pożyczki
BUDŻET PAŃSTWA:
- plan finansowy państwa obejmujący zestawienie dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów. Państwa ustalonym przez parlament na okres 1 roku kalendarzowego zwanego rokiem budżetowym. Odpowiedni do formuły prawnej (ustawa (uchwała budżetowa).
WYDATKI – suma dochodów pomniejszona o deficyt, zależą od:
- polityki państwa
- sytuacji międzynarodowej
- koniunktury gospodarczej
- postępu technicznego i cywilizacyjnego
PRZYCZYNY WZROSTU WYDATKÓW PUBLICZNYCH
- socjologiczne
- historyczne – spłata długu publicznego
- polityczne – zmiana roli państwa (ze stróża nocnego do roli opiekuńczej)
- społeczno – ekonomiczne – postęp techniczny
MARGINALISTYCZNE TEORIE WZROSTU:
1/ teoria dobrobytu – powinność maksymalizacji dobrobytu socjalnego i osiągnięcia poziomu z ostatniej jednostki socjalnej, która zrównuje się z kosztem kolejnej jednostki.
2/teoria Barana i Sweezy’ego
3/ teoria Wagnera – prawa wzrostu wydajności publicznej
wraz ze wzrostem dochodu na jednego mieszkańca, rosną wydatki publiczne
4/ efekt przemieszczenia się Peacoka i Wismana – wydatki publiczne rosną w czasie wojny, jest to wzrost skokowy i nie powracają do punktu wyjścia
5/ teoria intensyfikacji popytu na usługi publiczne – wydatki rosną szybciej niż PKB – zwiększony popyt na usługi
publiczne.
KLASYFIKACJA WG. FUNKCJI PAŃSTWA
- klasyczne
1. obrona narodowa
2. opieka społeczna
- socjalne – opieka społeczna
- ekonomiczne – ingerowanie w gosp.
Dzielimy je również na:
I. - bieżące – realizacja zadań aktualnych
- majątkowe – (przysporzenie majątku, inwestycyjne)
II. finalne – na zakup majątku, środków
- transferowe – przesunięcie produktu do innych podmiotów
III. stałe – ponoszone w roku poprzednim, te wydatki, do których państwo zostaje zobowiązane po przez inne ustawy.
- zmienne – nie ustalone
- sztywne – dług publiczny
IV. zwyczajne – podatki
- nadzwyczajne – emisja nowych obligacji
PODZIAŁ WG. FUNKCJI PAŃSTWA, WG. PRZEDMIOTU:
- obsługa długu publicznego
- gospodarka
- funkcjonowanie państwa jako całości
socjalno – kulturowe (sądownictwa, administracji, służby zdrowia, dyplomacji)
DOCHODY, PRZYCHODY



WYDATKI, ROZCHODY
DOCHODY PUBLICZNE:
1/ DANINY
- podatki
- cło
- opłaty (opłata paszportowa)
2/ z mienia i praw majątkowych
- najmy, dzierżawy, dywidenda od zaangażowanego kapitału.
3/ pozostałe – składki FE, FC, FA, FGSP.
I. EKONOMICZNE
1/ dochody rzeczywiste – płyną z poza systemu finansów publicznych
dochody rozliczeniowe – przesunięcia do f. Lokalnych
2/ zwyczajne – finansowane ze zwykłych dochodów (stale finansowane nie zakłóca przebiegów gosp.)
nadzwyczajne – nie p. stale.
II. PRAWNE:
a\ bezzwrotne – podatki, opłaty, cła
b\ zwrotne – pożyczki, kredyty
a\ przymusowe – podatki, wykorzystać aparat przymusu
b\ dobrowolne – nabycie obligacji, udzielenie kredytu, pożyczki, darowizny
a\ zasadnicze – dostarczyć podatki finalne władzom publicznym
b\ uboczne – grzywny, kary, mandaty
a\ ogólne – pobierane od ogółu jednostek
b\ indywidualne – odnoszą się do konkretnej jednostki
a\b\ odpłatne \nieodpłatne– czy trzeba spełnić kontr świadczenie czy też nie.
III. ORGANIZACYJNE
a\ państwowe – (centralne)
VAT, akcyza, podatek od gier
b\ samorządowe (lokalne) –spadki, darowizny, nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych
ŹRÓDŁA:
- od osób fizycznych
- od osób prawnych
NIPODATKOWE DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA:
- wydatne fiskalnie
a\ dochody jednostek budżetowych
b\ wpłaty z zysku NBP
c\ cła
- dywidendy i wpłaty z zysku
- pozostałe dochody niepodatkowe
CŁO – świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, nieodpłatnym i bezzwrotnym.
Funkcje:
A\ fiskalna – zasila budżet państwa
B\ protekcjonistyczna – stanowią instrument ochrony polityki państwa (prze konkurencją)
C\ cenotwórcza
Ze wzg. Na ruch towarów
A\ tranzytowe (przewozowe) – nie pobierane
B\ wywozowe – stosowane w krajach 3 – go świata
C\ przywozowe – samochody
Cła ekonomiczne – stanowią instrument polityki społecznej
Po za tym: odwetowe, wyrównawcze, antydampingowe – nie sprzedawać po niżej kosztów produkcji (eliminacja konkurencji), prohibicyjne – całkowicie eliminować import danego towaru
ROZWÓJ BUDŻETU – czynniki wpływające
a\ rozwój stosunków towarowo – pieniężnych
b\ oddzielenie majątku państwa od majątku prywatnego
c\ rozwój parlamentaryzmu
d\ rozwój funkcji socjalnych państwa
e\ rozwój gosp. funkcji państwa
FUNKCJE BUDŻETU PAŃSTWA:
1/ ogólne (polityczna, ekonomiczna, prawna)
2/ finansowe (fiskalna, redystrybucyjna, stymulacyjna, ewidencyjno – kontrolna)
GOSP.BUDŻETOWA POLEGA NA:
a\ planowaniu budżetowym
b\ gromadzeniu dochodów budżetowych
c\ dokonywaniu wydatków budżetowych
d\ kontroli przestrzegania dyscypliny finansowej
FORMY ORG. – PRAWNE GOSP. BUDŻETOWEJ:
- jednostki budżetowe
- zakłady budżetowe
- gosp. pomocnicze
- śr. specjalne
- fundusze celowe
- jednostki org. Prowadzące działalność na zasadach szczególnych
ZASADY GOSP. BUDŻETOWEJ:
1/ zasada zupełności – (budżetowania brutto) budżet ujmuje wszystkie dochody i wydatki państwa. Wszystkie podm. Państwowe wchodzą do budżetu, całością wydatków i dochodów. Realizują ja tylko
jedn. Budżetowe.
2/ zasada jedności materialnej – polega na tym, że budżet jest traktowany jako jedna pula środków, czyli gromadzone środki nie są celowo powiązane z wydatkami.
3/ zasada jedności formalnej – polega na tym, że całość dochodów i wydatków jest prezentowana w jednym akcie prawnym.
4/ zasada szczegółowości – ściśle łączy się z zasadą stabilizacji. Budżet to nie tylko globalne ujęcie dochodów i wydatków ale także odpowiednio szczegółowo.
5/ jawności
6/ równowagi budżetowej
oraz: przejrzystości, realności, uprzedniości, operatywności, gospodarności, jednorodności, polityczności.
Klasyfikacja budżetowa opiera się na:
- częściach (poszcz. Województwa)
- działach (gosp., rolnictwa)
- rozdziałach
- paragrafach
CZĘŚCI – odpowiadają kryterium podmiotowemu i są to centralne i naczelne organy państwa
DZIAŁY – administracji rządowej
BRANŻE: gosp. narodowej,
Branże podmiotów gosp.
- rolnictwo, leśnictwo.
ROZDZIAŁY – stanowi albo grupę jednostek organizacyjnych, albo może to być konkretna działalność.
PARAGRAFY – wskazuje konkretne źródła przychodów, rozchodów, wydatków (obecnie może to być składka na fundusz pracy)
SPECJALIZACJE:
1/ RZECZOWA – polega na ujmowaniu dochodów wg. źródeł, natomiast wydatków wg. przeznaczenia.
2/ ILOŚCIOWA – dochody w budżecie ujemne traktowane są jako minimalne a wydatki jako max.
3/ CZASOWA – ujęte w budżecie dochody i wydatki mogą być realizowane tylko w roku budżetowym.
ŚR.SPECJALNE – ŚR. GROMADZONE PRZEZ JEDNOSTKI BUDŻETOWE ODREBNYCH RACHUNKÓW BANKOWYCH
1/ gromadzenie może odbywać się na podstawie ustaw
2/ darowizn przekazowych w postaci pieniężnej (spadki) na rzecz jednostki dochodowej
3/z tytułu odszkodowań lub wpłat za uszkodzone lub utracone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd lub użytkowanie
4/ z tytułu sprzedaży zapasów śr. materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych
DOCHODY JEDNOSEK BUDŻETOWYCH:
1/ MSZ – opłaty konsularne
2/ sądy – kary, grzywny, opłaty sądowe
3/ finanse – udzielone pożyczki (odsetki), również od kredytu, sprzedaż obligacji
4/ administracja – udzielone koncesje
WPŁATY Z ZYSKU NBP:
- udzielenie kredytu: refinansowy, redyskontowy, lombardowy – udzielany bankom komercyjnym
(rezerwa obowiązkowa –część pieniędzy, których bank nie może wykorzystać np.. na udzielenie kredytu
- obroty papierami wartościowymi
- pobranie prowizji przy emisji obligacji skarbowych
Pozostałe – zasilające izby skarbowe z tytułu:
- kary, grzywny, zapisy, darowizny, odsetki od zaległych zobowiązań, dywidendy i wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych lub udziału w spółkach
FUNDUSZ CELOWY – fundusz, który został powołany przed dniem wejścia w życie ustawy o finansach (1/01/99), jego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki z wyodrębnionych zadań. Obecnie istnieje 20 funduszy celowych, z których 13 stanowi część ustawy budżetowej.
Fund. Emeryt.(składka)
19,52% pracod. 50%
pracow. 50%
fund rentowy – 13%


prac.50% pracod.50%
fund. Chorob. – 2,45% - pracownik 100%
fund. Wypadkowy 1,61%
- pracodawca 100%
fund. emeryt – rentowy
fund. Prewencji – rehabilitacji
fundusz administracyjny – pokrywa koszty obsługi ubezpieczeń społecznych
ich dysponentem (tych trzech) są KRUS – y
FUNDUSZ PRACY – trzy główne źródła dochodu:
- obowiązkowe składki płacone przez pracodawców – w 99r. Było to 2,45% podst. wymiaru składki na ubezpieczenie
- dotacje z budżetu państwa
- oprocentowanie środków na rachunku bankowym
DYSPONENTAMI W WYDATKOWANIU ŚRODKÓW SĄ URZĘDY PRACY
Przeznaczane są one na:
- zasiłki dla bezrobotnych i składki na ubezpieczenie społeczne – 75%
- aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu – roboty publiczne, rozpoczęcie działalności gosp., na tworzenie nowych miejsc pracy, finansowanie przyuczenia, przekwalifikowywanie (kursy, szkolenia), wydatki związane z przygotowaniem zawodowym młodzieży.
FUNDUSZ GWARANTOWANYCH ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH – składki płacone przez pracowników(0,08%)
PAŃSTWOWY FUNDUSZ KOMBATANTÓW – w 100% finansowany z budżetu państwa
FUNDUSZ ALIMENTACYJNY – ponad 85% finansuje budżet państwa. FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSP. WODNEJ
PAŃSTW. FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
(PEFRON)
- odsetki od udzielanych pożyczek (dochody)
- jest osobowością prawną
Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych.
Fundusz Promocji Twórczości
Fundusz Gospodarki Zasobów Geodezyjnych i Kartograficznych (sprzedaż map)
Kasy Chorych – ma odrębność prawną. Jest to instytucja samorządowa (branżowa). Finansują ochronę zdrowia.
Przychody: składki na ubezpieczenie zdrowotne (do końca 2000r. Skł.7,5% od 01/01/01 składka wynosi 7.75%)
- dochody z lokat i papierów wartościowych
- odsetki od nieterminowych skł.
- darowizny, zapisy w formie pieniężnej
- środki związane z wyrównywaniem finansowym między kasami
- środki z budżetu państwa na tzw. zadania zlecone (przez Ministerstwo Zdrowia)
STRUKTURA PODMIOTOWA:
- Budżet Państwa
- Fundusze Celowe
- budżety
- kasy chorych
- gosp. pozabudżetowa
STRUKTURA DOCHODOWA:
- budżet państwa ponad 50%
- fundusze celowe 26%
- budżety samorządu terytorialnego 12%
- kasy chorych 7%
STRUKTURA WYDATKOWA:
- fundusze celowe 37%
- budżet państwa 27%
- budżety sam. teryt. 22%
- kasy chorych 8%
BUDŻET PAŃSTWA / JEDNOSTKI SAM. TERYT.
1/ plan finansowy państwa/JST
2/ zestawienie dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów
3/ plan roczny
4/ odpowiednia formuła prawna (ustawa, uchwała budżetowa)
PODATKI
PODATKI :
Cechy stałe:
- świadczenie na rzecz podmiotu prawa publicznego (państwa lub samorządu terytorialnego), jednostronnie przez ten podmiot ustalone, o charakterze ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i przymusowym
Cechy zmienne: (elementy techniki podatkowej)
1/ podmiot opodatkowania
a\ czynny (państwo, samorząd) – ustanawia podatki i je pobiera
b\ bierny – ten kto płaci podatki
· podatnik – formalny (na mocy prawa) - rzeczywisty (ten kto ponosi rzeczywisty ciężar opodatkowania
CIĘŻAR EKONOMICZNY – dochód lub majątek podatnika uległ zmniejszeniu na skutek zapłacenia podatku.
W rezultacie PRZEŻUCALNOŚCI PODATKOWEJ dochodzi do rozdzielenia podatnika formalnego od rzeczywistego.
FORMALNY (sprzedawca) – RZECZYWISTY (KUPUJĄCY)
· płatnik – oblicz podatek, pobiera i odprowadza do Urzędu Skarbowego
· inkasent – pobiera i odprowadza podatek na rzecz fiskusa
2/ przedmiot opodatkowania
(podatek od nieruchomości, od darowizn, akcyzowy)
Podstawą opodatkowania jest ilościowy lub wartościowy wyraz przedmiotu opodatkowania.
a\ ustalenie podstawy (M)
b\ określenie stawki (t)
c\ obliczenie kwoty podatku (T)
3/ podstawa opodatkowania –
-KUMULACJA PODATKOWA – łączenie podstaw opodatkowania w celu zwiększenia lub zmniejszenia ciężaru podatkowego
4 płaszczyzny kumulacji podatkowej:
a\ czasowa – łączy się wszystkie dochody podatnika z całego roku
b\ terytorialna – nieograniczony obowiązek opodatkowania
c\ podmiotowa np. wspólnota majątkowa przy podatku od osób fizycznych
d\ przedmiotowa – w podatkach dochodowych łączy się różne dochody jednego podatnika
MIN.PODATKOWE
- graniczna wielkość podstawy opodatkowania, poniżej której nie pobiera się podatku lub też jest to pewna stała kwota, która pomniejsza podstawę opodatkowania lub podatek.
RYCZAŁT PODATKOWY – nie ustala się indywidualnej podstawy opodatkowania.
4/ stawka podatkowa – relacja
form podatku
podstawa opodatk
t=T =const
M.
Mogą być stawki stałe lub zmienne
5/ skala podatkowa – zbiór stawek wraz z podstawami opodatkowania. Informacje jaką stawkę stosuje się do danej skali.
t=const.
Skale nieproporcjonalne:
- degresywne
- progresywne
- regresywne
RODZAJE SKALI PROGRESYWNEJ:
- globalna (skokowa)
- szczeblowa (ciągła)
różni je sposób naliczania podatku
6/ zwolnienia, ulgi, wyłączenia
- wyłączenie podatkowe – korekta podmiotu lub przedmiotu opodatkowania. Stosuje się tam gdzie nie ma ustawy.
- zwolnienie podatkowe – jest obowiązek podatkowy ale nie ma jego konkretyzacji.(nie jest wymierzony)
(podmiotowe i przedmiotowe)
- ulga podatkowa – zmniejszenie podatku w trakcie lub po dokonaniu wymiaru podatkowego.
obniżka podstawy opodatkowania w obliczeniach (np. darowizny)
obniżenie stawki podatkowej (np. podatek od towarów i usług)
obniżka kwoty podatku
KLASYFIKACJA PODATKÓW:
I. wg. kryterium podmiotu podatkowania:
- pod. państwowe
- pod. samorządowe
- pod. wspólne
II. wg. kryterium przedmiotu opodatkowania
- podatki przychodowe
- pod. dochodowe
- pod. majątkowe
- pod. od wydatków (konsumpcyjne)
III. wg. kryterium związku między przedmiotem opodatkowania a źródłem podatku:
- pod. bezpośrednie
- pod. pośrednie – są podatkami przerzucal. Kto inny jest podatnikiem formalnym a kto inny jest podatnikiem rzeczywistym.
IV. z punktu widzenia charakteru podatku:
- pod. osobiste (podmiotowe)
- pod. rzeczowe (przedmiotowe) np. podatek od nieruchomości, podatek od towarów i usług.
SYSTEM PODATKOWY – to ogół podatków obowiązujących w danym państwie powiązanych ze sobą pod względem ekonomicznym i prawnym w jednolitą całość organizacyjną.
SYSTEMY PODATKOWE:
- historycznie ukształtowane
- racjonalne (naukowe)
KRYTERIA OCENY SYSTEMÓW PODATKOWYCH:
1/ zabezpieczenie interesu państwa
2/ uwzględnienie interesu podatnika
3/ kryteria posiłkowe
REFORMA PODATKOWA – główne zasady:
1/ zachowanie zasady centralnego władztwa podatkowego (podatki stanowione są na szczeblu parlamentu)
2/ zasada koncentracji dochodów publicznych za pomocą kilku wiodących podatków (PTU, podatek od osób fizycznych i prawnych)
- systemy monistyczne (systemy oparte na jednym doskonałym podatku)
- system pluralistyczny
- układ planetarny
3/ zasada przekazania części podatków i opłat samorządom terytorialnym, jako źródło zasilania budżetów gmin (czyli centralizacja władztwa nie oznacza centralizacji finansowej)
4/ wzrost znaczenia podatków pośrednich (pewnych, wydajnych ale niesprawiedliwych)
5/ zasada wprowadzenia powszechnego opodatkowania dochodów
6/ w podatkach państwowych trwale partycypują władze samorządowe:
- pod. doch. od osób fizycznych
gminy – 27,6%
powiat – 1%
wojew. sam. – 1,5%
pozostała część trafia do państwa
- podatek doch. Od osób prawnych
gminy – 5%
woj. Sam. – 0,5%
reszta zasila budżet państwa
7/ wykorzystywanie podatków do celów pozafiskalnych
8/ uwzględnianie standardów europejskich
GŁÓWNE FILARY REFORMY PODATKOWEJ:
a\ wprowadzenie 1/01/92 pdof
b\ wprowadzenie od 5/07/93 PTU
c\ istotna reforma w 92r pdop
d\ wprowadzenie systemu podatków i opłat lokalnych
POSYSTEMY PODATKOWE
I. podsystem podatków państwowych
- pod. od towarów i usług
- pod. akcyzowy
- pod. dochodowy od osób fizycznych
- pod. dochodowy od osób prawnych
- pod. od gier
II. podsystem podatków samorządowych
- podatek rolny
- p. leśny
- p. od spadków i darowizn
- p. od czynności cywilno - prawnych
- podatki lokalne
od nieruchomości
od środków transportowych
od posiadania psów
Podatek od towarów i usług
Należy do tzw. podatków obrotowych. Przedmiotem opodatkowania jest przychód (ze sprzedaży)
RODZAJE PODATKÓW OBROTOWYCH:
- wszechfazowy - kaskadowy
- typu VAT
- wielofazowy
- jednofazowy
Podatek naliczony – podatek zapłacony w poprzednich fazach. W praktyce wynika z faktur od dostawcy.
CECHY VAT:
- powszechność
- wielofazowość
- metoda r – ku „od stu”
- potrącalność
- przerzucalność
- neutralność
WYŁĄCZENIA PRZEDMIOTOWE (bez podatku)
- sprzedaż przedsiębiorstwa lub zakładu, który sam sporządza bilans
- wydanie towarów na podstawie umowy użyczenia
- działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych
- czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy (paserstwo)
ZWOLNIENIA PRZEDMIOTOWE – SĄ WYMIENIONE W USTAWIE
- stosunek służbowy
- wynikające z rozporządzenia
- na mocy rozporządzenia Ministra Finansów
- obrót dziełami sztuki na rzecz muzeum
- przekazanie majątku na rzecz publiczną
ZAKRES PODMIOTOWY:
W podatku od tzw. towarów i usług nie ma wyłączeń podmiotowych
ZWOLNIEMIA PODMIOTOWE
Wiążą się z wielkością obrotów osiągniętych przez podatnika za określony czas, jeżeli dochód ze sprzedaży nie przekracza
10,000 euro
39,800 zł. Może kontynuować działalność.
Dotyczy podatników, którzy rozliczają podatek wg. tzw. narty podatkowej.
PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH:
- jest podatkiem bezpośrednim, zwyczajnym, obligatoryjnym, dochodowym, osobistym, państwowym.
- bezpośredni – płatnik formalny i rzeczywisty to jedna osoba
- zwyczajny – może być pobierany stale
- państwowy – od 1999 r. podatek ten zasila budżet gminy – 27,6%
- zasila budżet województwa 1,5% i powiatu 1% pozostała część zasila budżet państwa
Opiera się na zasadzie powszechności i równości


W ujęciu podmiotowym i przedmiotowym
Podmiotem opodatkowania są osoby pracujące nie krócej niż 183 dni, które uzyskują przychody z różnych źródeł, małżeństwa, matki z dziećmi, spółka nie posiadająca osobowości prawnej.
Podmiot opodatkowania – w przypadku prawnej działalności - możliwość poniesienia straty, która może być rozliczona na podstawie źródła.
OPODATKOWANIE PRZYCHODU – sprzedaż nieruchomości, gry, umowa – zlecenie, nagrody za udzielenie pomocy policji, przychody opodatkowane ryczałtem, z prowadzenia działalności gospodarczej, np. nie przekroczenie pewnego limitu.
ZWOLNIENIA PODATKOWE:
1/ przychody nie wiążące się z uzyskaniem dochodu, np. odszkodowania po wypadku, ekwiwalenty – odzież, podróż służbowa.
2/ o charakterze społecznym – pomoc pieniężną dla rodzin zastępczych, kombatantów, inwalidów
3/o charakterze stymulacyjnym – odsetki od lokat bankowych, oszczędności, sprzedaż gruntów, lokali mieszkalnych jeśli przychody przeznaczymy na cele mieszkalne, stypendia.
KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU:
a\ precyzyjne – w oparciu o metodę kosztów rzeczywistych
(niezbędne – te, które musimy ponieść aby dochód osiągnąć i pożyteczne)
- pożyteczne - reklama
NIE ODLICZAMY:
1/ kary, grzywny, odszkodowania
2/darowizny
3/ koszty poniesione na wydatki inwestycyjne
METODA SZACUNKOWA:
- gospodarstwo rolne
- dochody z nieujawnionych źródeł
RYCZAŁTOWA / PROCENTOWA
- koszty w różnej wysokości przychodu – 50%
- jeśli wkład osobisty pracy był duży (umowa o dzieło, honoraria autorskie)
- umowa – zlecenie 20%
0,25%* pierwszy próg progresji na 2001r.(37024)
= 92,56 – w roku 1110,72 gr.
Max kwota odliczenia
4,5% * 37024
PODSTAWA OPODATKOWANIA:
- łączna suma dochodów uzyskana w danym roku podatkowym (z różnych źródeł)
ULGI PODATKOWE
- ulgi związane z mieszkaniami (grunt, mieszkanie na rynku wtórnym, remonty)
- osobista sytuacja podatkowa – leczenie w prywatnym gabinecie, zakup pomocy naukowych, dojazd dzieci do szkół, kształcenie wyższe)
- darowizny
PROGI:
19% - 37024
30% - 74048
40%
VAT – opiera się na zasadzie powszechności, równości i fazowości – opodatkowana jest każda kolejna faza obrotu gospodarczego.
Jest to podatek pośredni bo płaci go klient
- zwyczajny
- rzeczowy
- z jednej strony przychodowy – z drugiej konsumpcyjny
ZALETY:
- wydajny fiskalnie – ważne źródło dochodu dla budżetu państwa
- dość przejrzyste stawki podatkowe
WADY:
- cenotwórczy charakter co może doprowadzić do inflacji
PODMIOTY PODLEGAJĄCE:
- osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej
KAPITAŁ:
1/ miejsce zamieszkania lub siedziba (w Polsce) i wykonywanie czynności objętych podatkiem z zamiarem wykorzystania ich w sposób częstotliwy
2/ jak wyżej – siedziba – zarząd po za terenem Polski
3/ sprowadzane do kraju towary i usługi, gdy są one zwolnione od cła
PRZEDMIOT
- sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terenie Polski
- import - export
Zwolnienie – nie odlicza się od podatku
Stawka 0% - zachowuje prawo do odliczenia podatku z wcześniejszych faz obrotu
OPODATKOWANE VAT
- wykorzystanie towarów usług przeznaczonych na reklamę, barter – wymiana towaru za towar, usługi za usługę, darowizna
ZWOLNIONE:
- export – o ile nie jest objęty stawką 0%
- produkty gosp. rolnej, ogrodnicze, leśne, rybackie – w zakresie wykonywania usług
Obecnie:
- zwolnione są usługi w zakresie informacji
STAWKA 7% -
- produkty i towary związane z gospodarką leśną i polną
- towary związane z ochrona zdrowia
- spożywcze
- dla dzieci
- roboty, usługi i materiały budowlane
PODSTAWA OPODATKOWANIA:
- obrót
import – wartość celna powiększona o cło i ewentualnie akcyzę.
Stawka jest proporcjonalna – procentowo
AKCYZA – podatek uzupełniający w stosunku do VAT.
Jest to podatek bardzo stary i nie jest podatkiem powszechnym, ma charakter wybiórczy
- pośredni, zwyczajny, obligatoryjny, rzeczowy, państwowy, konsumpcyjny, opiera się na zasadzie równości, np. podatnicy polscy i zagraniczni, ale nie jest to sobie równe inny sposób naliczania akcyzy, jednofazowy, jednokrotny, najwyższa na wyroby przemysłu spirytusowego.
PODMIOT:
- osoby fizyczne, prawne, organizacje nie mające osobowości prawnej.
Podatnicy formalni bo ciężar spada na konsumentów.
1/producenci wyrobów akcyzowych w kraju bez względu na miejsce zamieszkania czy siedziby.
2/sprowadzające do kraju wyroby akcyzowe zarówno na potrzeby własne jak i sprzedaż
PODMIOT:
- sprzedaż wyrobów akcyzowych w kraju,
- nadsyłane z zagranicy
DZIELĄ SIĘ NA:
- luksusowe (futra, perfumy, jachty, samochody)
- monopolowe(w tym zapałki i sól, oraz urządzenia do gier losowych)
- paliwa
- opakowania z tworzyw sztucznych.
PODSTAWA OPODATKOWANIA:
- w kraju - obrót
- import – wartość celna powiększona o cło.
Skala jest proporcjonalna a stawki procentowe i dla produktów krajowych wynoszą od 25% do 95% a dla importu od 40% do 1900%, ponadto mogą być kwotowe 3,500,000
i różnicowe.