Wykłady z finansów publicznych na temat podatkow z AE w Poznaniu

PODATKI

ISTOTA I FUNKCJE PODATKU

Władza publiczna czerpie środki na realizację swoich zadań z danin publicznych.

Państwo ustanawia obowiązek wnoszenia danin publicznych przez określone kategorie osób publicznych, osób fizycznych i osób prawnych. Pierwotnie daniny publiczne pobierane były w naturze i w postaci świadczeń osobistych. Przykładem daniny wnoszonej w naturze może być dziesięcina. Natomiast reliktem daniny publicznej pobieranej w postaci świadczenia osobistego jest obowiązkowa służba wojskowa. Gdy pojawił się pieniądz daniny publiczne zaczęło państwo również pobierać w tej formie. Pieniężne daniny publiczne przyjęły postać podatków. Współcześnie do szeroko rozumianych danin publicznych zaliczamy nie tylko podatki lecz również cła oraz składkę na ubezpieczenia publiczne oraz składki i wpłaty na inne publiczne fundusze celowe jeżeli mają one charakter przymusowy.

Podatki stanowią ekonomiczną kategorię podziału produktu i dochody narodowego. Dla podmiotów opodatkowanych tymi podatkami nazywanych podatnikami stanowią one szczególnego rodzaju ciężar. Państwo podatkami zawłaszcza część dochodu podatników i bierze w ten sposób udział w podziale produktu i dochodu narodowego. Środki pochodzące z podatków trafiają do odpowiednich budżetów i przeznaczone są nie tylko na wydatki finalne na zakup towarów i usług oraz zakup czynników produkcji)lecz również na wydatki redystrybucyjne o charakterze transferowym tj. dotacje, przedmiotowe i podmiotowe subwencje, stypendia.

Wydatki transferowe są świadczeniami pieniężnymi o charakterze jednostronnym władzy publicznej na rzecz osób fizycznych i prawnych. Podstawową funkcją podatków jest funkcja fiskalna. Wyraża się ona w przysparzaniu dochodów władzy publicznej. Dochody te są niezbędne dla ponoszenia wydatków na realizację różnego rodzaju zadań publicznych i społecznych tej władzy. Funkcja fiskalna jest realizowana po przez zawłaszczanie podatkami części dochodu podatników. Zwolennicy doktryn neoliberalnych uważają, że podatki powinny pełnić wyłącznie rolę fiskalną. Ponadto postulują aby podatki były neutralne a więc nie zakłócały działania mechanizmu rynkowego.

W praktyce jednak żaden podatek nie jest w pełni neutralny. Najbliższym postulatowi neutralności jest podatek od wartości dodanej, jeżeli podatek spełnia następujące warunki:
- Jest podatkiem naprawdę powszechnym ( nie przewiduje zwolnień podmiotów i przedmiotów)
- Gdy podatek ten przewiduje zastosowanie jedynie 2 stawek podatkowych: preferencyjnej 0% w odniesieniu jednie do eksportu towarów i wewnątrz wspólnotowej dostawy towarów i składki podatkowej w odniesieniu do pozostałych czynności opodatkowanych omawianym podatkiem.

Polski podatek od wartości dodanej nazywa się podatkiem od dochodów i usług i nie jest podatkiem neutralnym, gdyż przewidziane są w nim zwolnienia podmiotów i przedmiotów i oprócz stawki preferencyjnej 0% i stawki podstawowej 22% występuje w nim stawka obniżona 7% i stawka przejściowa na nieprzetworzone produkty rolnicze w wysokości 3%.

W praktyce jednak żaden podatek nie jest w pełni neutralny, gdyż każdy uszczupla środki pieniężne podatników co zmusza podatników do zmiany zawodu. W przypadku osób fizycznych ( zwłaszcza podatek dochodowy od osób fizycznych) podatki powodują spadek skłonności do oszczędzania. gdy podatki są wysokie wówczas osoby fizyczne mogą być zmuszone nie tylko do ograniczenia oszczędzania lecz również do ograniczenia spożycia i zmiany jego struktury, zwiększenia konsumpcji dóbr podrzędnych i normalnych.

W praktyce jednak prawie na całym świecie podatki są wykorzystywane przez władzę publiczną nie tylko w celach fiskalnych lecz również w celach pozafiskalnych jako instrument oddziaływania na życie społeczeństwa i gospodarstw.

Wykorzystanie podatków w celach pozafiskalnych poszukują zwolennicy doktryny socjaldemokratycznej wychodząc z założenia że mechanizm rynkowy jest niedoskonałym instrumentem sterowania gospodarką.

W niektórych państwach zachodu podatki są ważnym instrumentem polityki pro rodzinnej. Państwo po przez prowadzenie odpowiedniej polityki podatkowej zachęca osoby w wieku matrymonialnym do wchodzenia w związki małżeńskie, do prokreacji i posiadania dzieci np. Francja i Niemcy. Zwłaszcza Francja może poszczycić się poważnymi osiągnięciami polityki pro rodzinnej. Ważny w tym kraju jest podatek dochodowy od osób fizycznych. Jest stosowany iloraz małżeński. Przyrost naturalny we Francji należy do najwyższych w Europie. W Polsce od 1990 stale spada liczba urodzeń i w 2003 liczba urodzeń była nieco mniejsza niż liczba zgonów. Polska dołączyła zatem do grupy państw o ujemnym przyroście naturalnym. Przyczyny gwałtownego spadku są wielorakie:
- Trudności pogodzenia przez kobiety pracy zawodowej z rodzeniem i wychowywaniem dzieci
- W większości zakładów pracy sektora prywatnego nie jest przestrzegany kodeks pracy
- Kobiety są w Polsce dyskryminowane (zwłaszcza na rynku pracy)

W Polsce w podatku dochodowym od osób fizycznych występują pewne elementy pro rodzinne- umożliwia małżonkom wspólne opodatkowanie się, co jest dla nie korzystne gdy ich dochody są silnie zróżnicowane. Pewne ulgi w tym podatku mają charakter małżeński. Podatek ten nie przewiduje ulg z tytułu posiadania znajdujących się na utrzymaniu podatnika dzieci. Podatek ten jest niesprawiedliwy- gdy są małżeństwa o tym samym dochodzie przy czym 1 jest bezdzietne 2 ma 2 dzieci wówczas oba zapłacą taki sam podatek dochodowy od osób fizycznych. Posiadanie dzieci przyczynia się do obniżenia poziomu życia małżonków. konsekwencje gwałtownego spadku urodzeń- liczba emerytów większa od liczby pracujących, wówczas trzeba będzie otworzyć polski rynek pracy dla narodów o wyższym przychodzie naturalnym.

Podatki w gospodarce rynkowej są wykorzystywane głównie jako instrument w celach pozafiskalnych jako instrument działania na gospodarkę. Wyróżniamy następujące pozafiskalne funkcje ekonomiczne podatków:

- Lokacyjna- wyraża się wykorzystaniem podatków w celu skorygowania rynkowego rozmieszczenia czynników produkcji: pracy, kapitału i ziemi oraz skorygowania rynkowej struktury PKB. Pełnią ją w Polsce podatki od wydatków( konsumpcyjne) i dochodowe np. podatek od towarów i usług. Niektóre towary i usługi o podstawowym znaczeniu dla konsumenta są opodatkowane stawką obniżoną 7% lub przejściową 3% przez to są tańsze i wyższy jest popyt na te towary i wyższa jest ich produkcja i import. Również akcyza pełni tę funkcję. Jest to podatek cenotwórczy i podnoszący cenę tych wyrobów. Ogranicza konsumpcję tych wyrobów a przez to ich produkcją i import. Podatki dochodowe pełnią funkcję lokacyjną gdyż przewidywane są w nich ulgi oraz zwolnienia przedmiotowe. Ulgi te i zwolnienia zachęcają podatników do podejmowania działań preferowanych przez państwo np. do darowizn na cele użyteczności publicznej.

- Stabilizacyjna- podatków wyraża się w ich wykorzystaniu dla zagwarantowania stabilizacji makroekonomicznej. W przypadku recesji i fazie dna państwo powinno prowadzić ekspansywną politykę fiskalną, zmierzającą do pobudzenia wzrostu gospodarz ego i w tym celu powinno obniżyć podatki i zwiększyć wydatki publiczne. Natomiast w fazie rozkwitu na odwrót, czyli państwo powinno prowadzić restrykcyjną politykę fiskalną. Państwo powinno podwyższać podatki i obniżać niektóre wydatki.

- Redystrybucyjna- zmierza do ograniczenia zróżnicowania dochodów os. Fizycznych i gospodarstw domowych. Sam mechanizm rynkowy prowadzi bowiem do pogłębiania się różnic dochodowych między gospodarstwami domowymi i os. Fizycznych. Celem podatków w tym przede wszystkim podatku dochodowego od os. fiz. Jest między innymi obniżenie zróżnicowania dochodów podmiotów. Najważniejsza jest funkcja fiskalna, a pozafiskalne są realizowane w takim stopniu w jakim chcą tego elity władzy.

DEFINICJA PRAWNA I CECHY PODATKÓW

Podatki są to publicznoprawne świadczenia pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i ogólnym, wnoszone przez osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej na rzecz władzy publicznej, wynikające z ustaw podatkowych.
Władzę publiczną ustanawiającą i egzekwującą podatki jest przede wszystkim państwo, a także jednostki samorządów terytorialnych.

W tych nielicznych państwach w których są one wyposażone we władztwo podatkowe w Polsce niewielkim władztwem podatkowym dysponują gminy- przysługuje im prawo do ustalania stawek podatkowych i opłat lokalnych na następny rok, przy czym stawki te nie mogą być wyższe od maksymalnych stawek ustawowych. aby dane świadczenie pieniężne o charakterze publ.-praw.
Można było nazwać podatkiem, powinno się ono charakteryzować wszystkimi cechami wymienionym w definicji podatków. Niekiedy szerzej rozumiane podatki dzielone są na 2 podstawowe grupy:
- Podatki wąskim znaczeniu: wszystkie świadczenia pieniężne oficjalnie nazywane podatkami
- Podatki w szerokim znaczeniu: podatki w wąskim znaczeniu oraz wszystkie pozostałe publ.-prawne świadczenia pieniężne jeżeli charakteryzują się one cechami wymienionymi w definicji podatków. Do tych pozostałych należą: cła wpłaty z zysku pop opodatkowaniu podatkiem dochodowym wnoszonym przez przedsiębiorstwo państwowe i jednoosobowe spółki skarbu państwa (wynosi 15% zysku po opodatkowaniu podatkiem dochodowym), składkę na ubezpieczenia społeczne, fundusz pracy, składki i wpłaty na inne publiczne fundusze celowe jeżeli mają one charakter przymusowy. Wąsko rozumiane podatki z nieli9cznymi wyjątkami by najmniej nie są w Polsce wysokie. Wyjątkami są: stawka podstawowa (wysoka) w podatku od wartości dodanej gdyż wynosi 22% i należy do jednej z najwyższych na świecie (podatek od towarów i usług) i wyroby spirytusowe są opodatkowane bardzo wysoka akcyza (jest wyższa jedynie w krajach skandynawskich), wysoka jest składka na ubezpieczenia społeczne jako szczególnego rodzaju danina publiczna i inne narzuty na prace (składka na fundusz pracy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, państwowy fundusz rehabilitacyjny osób niepełnosprawnych). Są jedną z przyczyn wysokiego bezrobocia w Polsce. Wyjściowa wysoka składka na ubezpieczenia społeczne wynika z faktu że jest 9300000 emerytów.

Współcześnie podatki są pobierane przez władzę jedynie w pieniądzu. Przymusowy charakter podatków wynika z istoty władzy publicznej, która wykorzystując swoje uprawnienia, ustanawia obowiązek płacenia podatków przez podatników. W razie uchylania się od płacenia, te podatki egzekwuje przy użyciu przymusu.

Podatki w nowoczesnych gospodarkach rynkowych są twardo egzekwowane od wszystkich podatników, nie ma wyjątków, gdzie było by to sprzeczne z regułami sprawiedliwości. Twarde egzekwowanie podatków od podatników umożliwia ich obniżenie w przyszłości. W Polsce egzekucja podatków nie jest tak sprawna.

Nakładanie podatków nie wymaga zgody społeczeństwa wyrażonej np. w referendum. Podatki są jednostronnie ustanowione przez władzę publiczną. Ich rodzaj, wysokość i termin płatności nie jest przedmiotem negocjacji między państwem a podatnikami. Podatnicy mają jedynie pośredni wpływ po przez głosowanie na określoną partię. Partie różnią się m.in. zapatrywaniem na temat kształtu systemu podatkowego. Jeżeli wyborcy będą głosowali na partię neoliberalną, przeprowadzona zostanie reforma w duchu neoliberalnym.

Podatki w przeciwieństwie do pożyczki są świadczeniem bezzwrotnym. Władza publiczna podatkami przywłaszcza część dochodów podatników. Jeżeli podatek został naliczony i pobrany w sposób prawidłowy, to nie podlega on zwrotowi. Podatki są nakładane i pobierane w związku z potrzebą realizacji określonych zadań publicznych. Niezrealizowanie tych zadań nie może stanowić podstawy do żądania zwrotu podatków.

W przypadku nadpłaty podatków są one zwracane podatnikom przez fiskus. Ordynacja podatkowa mówi, że nadpłaty są zwracane podatnikom w sytuacjach ściśle określonych prawnie, w innych momentach traktowane są jako zaliczka na poczet przyszłych podatków.

Podatek jest świadczeniem nieodpłatnym z tytułu ponoszenia ciężaru podatkowego, podatnikom nie przysługują roszczenia do świadczenia wzajemnego ze strony władzy publicznej.

Podatek jest świadczeniem bezekwiwalentnym.
Podatek jest świadczeniem pieniężnym o charakterze ogólnym- nakładany na określone grupy podatników według ogólnie obowiązującego prawa podatkowego. Każdy znajdujący się w sytuacji określonej prawem podatkowym jest zobowiązany zapłacić podatek w wysokości i terminie określonym prawem. Z cechy ogólności podatków wynika, że podatki powinny mieć charakter powszechny, nie powinno być żadnych zwolnień podatkowych.

Niektóre grupy korzystają z przywilejów podatkowych i są opodatkowane na szczególnie korzystnych zasadach np. biskupi-małe podatki dochodowe od osób fizycznych, rolnicy- w ogóle nie płacą.

KWALIFIKACJA PODATKÓW WG. PRZEDMIOTU OPODATKOWANIA

Przyjmując to kryterium możemy wyróżnić 4 podstawowe podatki:
1. Podatki majątkowe
2. Podatki przychodowe
3. Podatki dochodowe
4. Podatki od wydatków czyli konsumpcyjne

Ad.1) Podatki majątkowe dzielą się na:
- Od posiadanego majątku
- Od przyrostu wartości majątku w wyniku nieodpłatnego nabycia rzeczy
- Od obrotu majątku

PODATEK OD POSIADANEGO MAJĄTKU

Przedmiotem jest cały posiadany majątek lub jego niektóre składniki, podstawą opodatkowania jest ilość lub wartość tego majątku.

Należy do najstarszych podatków. Charakteryzuje się prostotą i łatwością zastosowania. Podatnikom trudno jest ukryć przed fiskusem, sąsiadami, ex małżonkami fakt posiadania majątku! Z tego powodu oszustwa podatkowe w tych podatkach są mniej rozpowszechnione niż w innych podatkach. Opodatkowanie faktu posiadania majątku uzasadnione jest tym iż majątek może być źródłem dochodu. Posiadanie majątku warunkuje zaspokajanie potrzeb właściciela i jego rodziny (mieszkanie- potrzeba mieszkania).

Podatki od posiadanego majątku odgrywają drugorzędną rolę w nowoczesnym systemie podatkowym. W Polsce te podatki są stosunkowo liczne i w całości zasilają budżet gmin. Zaliczamy do nich:
- Podatki od nieruchomości
- Podatki od środków transportu
- Podatki od posiadania psów
- Podatek rolny i leśny

Z wyżej wymienionych podatków największą znaczenie ma PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI. Podatkiem tym opodatkowane są osoby fizyczne będące właścicielami , posiadaczami, użytkownikami wieczystymi i użytkownikami nieruchomości. Podatkiem tym są opodatkowane grunty, oprócz opodatkowanych podatkiem rolnym i leśnym.

Użytkiem rolnym lub lasem jest grunt uznany w ewidencji budynków i gruntów jako użytek rolny lub las. Grunty, budynki i budowle- są opodatkowane. Budynki i grunty są opodatkowane stawką kwotową, a budowle stawką procentową. Podstawą opodatkowania w przypadku budynków i gruntów jest ich powierzchnia w m2. W przypadku budowli jest to powierzchnia użytkowa w m2.
Podatek od nieruchomości od wielu lat jest przedmiotem krytyki i wysuwany jest postulat zastępowania podatku, a także zastąpienia podatku rolnego i leśnego podatkiem katastralnym- podstawą opodatkowania ma być wartość rynkowa nieruchomości i obowiązywały by stawki procentowe zróżnicowane od rodzaju nieruchomości.

WADY PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI:

Niesprawiedliwy- stawki tego podatku są jednolite na terenie całej gminy. Maksymalne stawki tego podatku określa ustawa o podatkach i opłatach lokalnych. Faktycznie obowiązujące stawki uchwala rada gminy, ale nie mogą być wyższe od stawek maksymalnych.

Podatek od nieruchomości jest uzależniony przy danych stawkach od ich powierzchni, a nie bierze pod uwagę atrakcyjności położenia i standardu tej nieruchomości. Położenie nieruchomości i jej standard wpływają na jej cenę rynkową. Ceny rynkowe nieruchomości są zazwyczaj silnie zróżnicowane. Podatek od nieruchomości z powyższych względów zostanie wprowadzony w Polsce. Tego typu podatek istnieje we wszystkich starych państwach UE. Wprowadzenie podatku będzie narażone na przeszkodę. Podstawową przeszkodą jest niezgodność z interesami elit sprawujących władzę, którzy posiadają znaczący majątek.

Wprowadzenie podatku katastralnego uzależnione jest od spełnienia warunków:
- Należy sporządzić rejestr wszystkich nieruchomości w Polsce oraz ich właścicieli i posiadaczy. Stan prawny wielu nieruchomości jest nieznany.
- Należy określić wartość rynkową nieruchomości co też nie będzie łatwe.

Ale podatek katastralny w końcu zostanie wprowadzony w Polsce. Konsekwencje wprowadzenia:
Podatek przyczyni się do bardziej racjonalnego wykorzystania nieruchomości, zwłaszcza gruntowych w gminach i miastach. Obecnie działki budowlane mają zbyt dużą powierzchnię.
Ogródki działkowe są zwolnione od podatku od nieruchomości.

PODATEK OD ŚRODKÓW TRANSPORTU- są opodatkowane osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej np. spółki cywilne na które dany środek transportu jest zarejestrowany:
- Samochody ciężarowe
- Ciągniki siodłowe i balastowe
- Naczepy i przyczepy
- Autobusy

Do końca 1997r opodatkowano nim wszelkie środki transportu( włącznie z samochodami osobowymi) pierwotnie zamierzono całkowicie zlikwidować omówiony podatek, a w zamian podnieść akcyzy na paliwa silnikowe. Ale przeciwko zaprotestowali działacze samorządów gminnych. Zaprotestowało także lobby rolnicze, gdyż podniesienie akcyzy na paliwa spowodowało by obniżenia poziomu życia rolników. Kompromisowo ograniczono zakres środków transportowych opodatkowanych do wyżej wymienionych pojazdów i jednocześnie w mniejszym stopniu podniesiono akcyzę na paliwa.

Celowość tego podatku nadal budzi wątpliwości.

Obowiązują roczne stawki kwotowe, maksymalne stawki określa ustawa o podatkach i opłatach lokalnych, a faktycznie określa rada gminy. Nie mogą być wyższe od stawek maksymalnych. Wysokość stawek jest uzależniona od rodzaju środka transportu i jego ciężaru całkowitego.

PODATEK OD POSIADANIA PSÓW

Są opodatkowane jedynie osoby fizyczne posiadające psy. Podstawą opodatkowania jest liczba psów. Obowiązuje roczna stawka kwotowa. Maksymalną roczną stawkę określa ustawa o opłatach i podatkach lokalnych. Faktycznie stawkę uchwala rada gminy. Maksymalna stawka wynosi ponad 50zł od psa. Jest podatkiem fakultatywnym – rada gminy może zwolnić mieszkańców z płacenia podatków. Podatek powinien być wykorzystany jako instrument ograniczenia liczby psów.

PODATEK ROLNY

Są opodatkowane grunty zaliczane w ewidencji budynków i gruntów do użytków rolnych. Są nimi opodatkowane osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej będące właścicielami, posiadaczami, użytkownikami gruntów zaliczonych do użytków rolnych. Podstawą opodatkowania podatkiem rolnym jest liczba hektarów przeliczeniowych gospodarstwa rolnego. liczbę tę określa się z uwzględnieniem powierzchni gruntów danego gospodarstwa , sposobu ich użytkowania( grunty orne, łąki, pastwiska), oraz jakości gleb. Użytki rolne dzielimy na 6 klas bonitacyjnych, w przypadku gruntów ornych mamy podklasy. Ostatnim czynnikiem jest położenie gospodarstwa rolnego. Polska dzieli się na 4 okręgi podatkowe, różniące się wysokością przeliczników hektarów fizycznych na hektary przeliczeniowe. Wielkopolska ma najwyższe przeliczniki. W podatku rolnym zakłada się przy tej samej jakości gleb, że Wielkopolanin zbiera więcej niż ludzie z innych regionów,

W podatku rolnym obowiązuje roczna stawka kwota stanowiąca równowartość 2,5 kwintala żyta z 1 hektara przeliczeniowego. Obciążenie podatkiem rolnym gospodarstw rolnych jest bardzo niskie (rolnicy nie narzekają).

W podatku rolnym przewidziane są liczne zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe, a także ulgi np. ulga inwestycyjna. Podatek jest płacony w 4 równych ratach w terminie określonym w...o podatkach i ustawach lokalnych.

W przypadku osób prawnych lub jednostek organizacyjnych podmioty te same sporządzają roczną deklarację dla podmiotu podatkowego. Obowiązek podatku powstaje z mocy samego prawa.
Użytki rolne nieruchomościami.

Obecnie tym podatkiem opodatkowane są działy z produkcji rolnych specjalnych.

PODATEK LEŚNY

Ma zbliżoną konstrukcję. Tym podatkiem są opodatkowane lasy. Lasami w rozumieniu ustawy o podatku leśnym są grunty uznane w ewidencji budynków i gruntów za lasy.
Są nim opodatkowane osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.( np. leśnictwo będące właścicielami, posiadaczami użytkownikami lasu). Podstawą opodatkowania w podatku leśnym jest ich powierzchnia w hektarach. Natomiast stawka podatkowa jest roczna, kwotowa, stanowi ona równowartość 0,220 m3 drewna tartacznego iglastego z 1 hektara. Stawka kwotowa jest bardzo niska, bo przyrosty drewna w skali roku w lasach są bardzo małe. W podatku leśnym uwzględnione są liczne zwolnienia.
- przedmiotowe- zwolnienie z tego podatku leśnego do 40 lat( lasy młode). W Polsce mamy najwięcej lasów młodych.
Podatek jest płacony w tych samych terminach co podatek rolny. Odrębny typ płacenia tego podatku dla osób fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej. Mamy typowe leśne gminy, które uzyskują z tego podatku niewielki dochód. Ten podatek powinien być zastąpiony podatkiem katastralnym. Obecne dochody z działalności leśnej są wolne od podatku dochodowego.
PODATKI OD PRZYROSTU WARTOŚCI MAJĄTKU W WYNIKU NIEODPŁATNEGO NABYCIA RZECZY I PRAW MAJĄTKOWYCH
Wyróżniamy:

PODATEK OD SPADKU, DAROWIZNY

Są nimi także opodatkowane nabycie rzeczy i praw majątkowych w drodze zasiedzenia. Opodatkowane są nim jedynie osoby fizyczne. Spadki i darowizny otrzymane przez osoby prawne są traktowane jako jedno ze źródeł przychodów i na ogólnych zasadach jest opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych. Podstawą opodatkowania jest wartość czysta nieodpłatnie nabytych rzeczy i praw majątkowych., a więc ich wartość brutto pomniejszona o długi i ciężary. Podatnicy są podzieleni na 3 grupy podatkowe. Podstawą podziału są więzy rodzinne istniejące między spadkodawcą lub darczyńcą a spadkobiercą lub obdarowanym:
1. do 1 grupy należą najbliżsi krewni i powinowaci np. mąż, żona, dzieci, teść/ciowa, pasierb/ica.
2. Należą dalsi krewni i powinowaci
3. Grupa to pozostałe osoby

Dla 1 grupy przewidziana jest najwyższa kwota wolna od podatku.
Podatek od spadku i darowizn jest podatkiem progresywnym. stawki podatkowe rosną wraz ze wzrostem wartości podstawy opodatkowania. Kształtują się w przedziale od 3%-20%. W tym podatku przewidziane są liczne ulgi i zwolnienia np. zwolnione są nieruchomości rolne otrzymane w formie spadku lub darowizny. Zwolniony jest również lokal mieszkalny otrzymany w spadku lub darowiźnie przez osobę nie dysponującą własnym lokalem mieszkalnym domem jednorodzinnym o powierzchni do 110m2. Zwolnieni są również podatnicy 3 grupy podatkowej, którzy zawarli umowę ze spadkodawcą przed wójtem, burmistrzem, prezydenta gminy, umowa o przekazaniu lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego o powierzchni do 110m2 w zamian za opiekę jeżeli okres opieki trwa co najmniej 2 lata. Gdy lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny ma więcej niż 110m2 to opodatkowaniu podlega ta nadwyżka.
W poborze tego podatku odgrywa specjalną rolę płatnicy którzy mają go obliczyć, odprowadzić i zanieść do odpowiedniego urzędu skarbowego. Płatnikami są notariusze.
Podatek stanowi dochód budżetu gminy.

PODATEK OD OBROTU MAJĄTKOWEGO

od 2001 roku obrót prawny majątkiem jest opodatkowany w Polsce od czynności cywilno-prawnych. Podatkiem są opodatkowane czynności cywilno-prawne np. umowa sprzedaży, umowa zamiany rzeczy i praw majątkowych, umowa pożyczki, umowa poręczenia, umowa majątkowa małżeńska, ustanowienie hipoteki.

Są opodatkowane również zmiany powyższych umów gdy powodują wzrost podstawy opodatkowanej, a także orzeczenie sądów i ugody gdy powodują takie same skutki prawne jak wyżej wymienione czynności cywilno-prawne. Podatek ten pobierany jest przez urząd skarbowy i stanowi dochód budżetu gminy.

Ad.2) PODATKI PRZYCHODOWE
Przedmiotem opodatkowania jest przychód brutto uzyskany przez podatników w danym roku podatkowym. Podatki przychodowe charakteryzują się prostotą i łatwością zastosowania. Mają one jednak jedną podstawową wadę nie uwzględniają zdolności podatkowej podatnika. Ta zdolność nie zależy od wysokości uzyskiwanych przez nich przychodów, wpływa na nią dochód podatnika. Podatnik może uzyskiwać wysoki dochód i być zwolniony, jeżeli przychody są wyższe w drugim roku od kosztów w ich uzyskaniu.

Do 1984 roku występował w Polce jeden typowy podatek przychodowy, był nim podatek gruntowy. Przedmiotem opodatkowania był przychód szacunkowy gospodarstwa rolnego. Został on zastąpiony podatkiem rolnym należącym do podatku majątkowego.

Obecnie niektóre kategorie przychodów są opodatkowane.

Zarówno ustawa o podatkach od osób fizycznych i prawnych przewiduje opodatkowanie nie tylko samego dochodu podatników lecz również niektórych rodzajów ich przychodów- są opodatkowane specjalną stawkę i nie są łączone z innymi przychodami przy ustalaniu dochodu globalnego podatnika. Tych przychodów opodatkowanych odrębnie jest znacznie więcej.

Ustawa o podatkach dochodowych od osób prawnych zakłada odrębne opodatkowanie między innymi następujące przychody:
- Przychody z odsetek
- Przychody z praw autorskich
- Przychody z praw do projektów wynalazczych,
- Przychody ze znaków towarowych i zdobniczych,
- Przychody za udostępnienie tajemnicy receptury lub procesu produkcji
- Przychody za użytkowanie urządzeń przemysłowych
- Przychody z know-how uzyskanych na terytorium Polski przez podatników mających siedzibę lub zarząd za granicą
Przychody te są opodatkowane stawką 19% uzyskanego przychodu. Podatek ten jest pobierany u źródła. Podmiot wypłacający odsetki, należności za prawa autorskie itd., podmioty mające zarząd za granicą potrąca z kwoty należnej podatek w wysokości 19% przychodów i odprowadza podatek do odpowiednich urzędów skarbowych.

Po drugie przychody z dywidend oraz z tytułu w zyskach udziałów firm mających siedzibę na terytorium Polski. Podatek wynosi 19% przychodu, chyba że umowa w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu zawarta w kraju zarządu podatnika stanowi inaczej. Ustawa przewiduje jeszcze klika innych przypadków opodatkowania odrębnego samych przychodów.
Zarówno w ustawie o podatkach dochodowych od osób fizycznych i od osób prawnych pojawiła się tendencja do wzrostu liczby przychodów odrębnie opodatkowanych. Liczba ta szybko rośnie zwłaszcza w podatku dochodowym od osób fizycznych. Ten podatek pozostaje być podatkiem od globalnego dochodu.

Podatek dochodowy od osób fizycznych w przypadku podatników uzyskujących dochód z poza rolniczej działalności gospodarczej zakłada możliwość opodatkowania tego dochodu w następujących formach:
1. Na zasadach ogólnych z zastosowaniem progresywnej skali podatku
2. Na zasadach ogólnych z zastosowaniem skali proporcjonalnej ze stawką 19%
3. Opodatkowanie kartą podatkową
4. Opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Z wyżej wymienionych form opodatkowania dochodowego z działalności gospodarczych jedynie ryczałt zakłada, że przedmiotem opodatkowania jest przychód z poza rolniczej działalności gospodarczej. Uzyskany przez podatnika w danym roku podatkowym. Podatnik który wybrał opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencji jest zwolniony z obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych albo podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Jest on zobowiązany jedynie do prowadzenia ewidencji przychodów według wzoru określonego rozporządzeniem ministra finansów.
Prawo do wyboru opodatkowania ryczałtem przysługuje podatnikom nie tylko prowadzącym poza rolniczą działalność gospodarczą lecz również nie prowadzącym takiej działalności a osiągających przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy i innych tego typu umów oraz osób fizycznych wykonujących niektóre wolne zawody. To prawo przysługuje 2 grupom podatników:
- podatnikom jeżeli w roku poprzedzającym uzyskali przychody nie przekraczające 250tys.
- którzy rozpoczęli działalność w roku podatkowym i nie skorzystali z opodatkowania w formie karty podatkowej bez względu na wysokość uzyskanego przychodu.
W ryczałcie obowiązują stawki procentowe są one zróżnicowane w zależności od dziedziny działalności z której podatnik uzyskał przychód . najniższa wynosi 3% a najwyższa 20%.

Ad.3) PODATKI DOCHODOWE
Przedmiotem opodatkowania w tych podatkach jest dochód czysty podatnika uzyskany w danym roku podatkowym. Dochodem tym jest nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągniętymi w danym roku podatkowym. Podatki dochodowe są na ogół podatkami od globalnego dochodu podatnika, a więc od dochodu ze wszystkich źródeł przychodów. W praktyce ten dochód nie jest całkowicie dochodem globalnym gdyż niektóre przychody są opodatkowane odrębnie i nie są łączone z innymi przychodami przy ustalaniu dochodu podatnika. Podatki dochodowe są wymierzane na podstawie deklaracji podatkowej corocznie składanych przez samych podatników. W tych deklaracjach sami określają wysokość dochodu ze wszystkich źródeł przychodów opodatkowanych podatkiem dochodowym.

Podatki dochodowe stwarzają możliwość zaniżania wysokości należnego podatku poprzez zatajanie niektórych dochodów lub zaniżanie ich wysokości. Dotyczy to głównie podatków dochodowych od osób fizycznych. W tych podatkach zwłaszcza od osób fizycznych fiskus powinien przyjąć założenie, że każdy podatnik może być oszustem podatkowym.
Podatki te wymagają weryfikacji składanych zeznań podatkowych. Pomimo możliwości nadużycia ze strony podatnika. Podatki dochodowe stanowią obecnie jedno i podstawowe źródło dochodu publicznego. Największe znaczenie mają w amerykańskim systemie podatkowym i np. w niemieckim. Powszechność ich stosowania wynika z przeświadczenia, że mogą być one najbardziej sprawiedliwe gdyż mogą one uwzględniać precyzyjnie zdolność podatkową podatnika.
W Polsce obowiązują obecnie 2 podatki od dochodu czystego:
- podatek dochodowy od osób prawnych- istniał już pod koniec gospodarki planowanej centralnie; obecnie jednak jest regulowany ustawą o podatkach dochodowych od osób prawnych z 15.II. 1992r. która zaczęła obowiązywać od 1.I. 1992r.( obowiązuje wstecz).
- podatek dochody od osób fizycznych- został wprowadzony od 1992 r.

Przedmiotem opodatkowania w obu podatkach jest dochód globalny ( prawie) podatnika osiągnięty w danym roku podatkowym .

Dochód jest kategorią wysoce umowną prawa podatkowego w przypadku osób prawnych ten dochód na ogół nie pokrywa się z zyskiem brutto tych osób. Istnieją bowiem trwałe i przejściowe różnice między przychodami podatnika a przychodami według ustawy o rachunkowości oraz między kosztami dochodu( podatkami), a kosztami według ustawy o rachunkowości.
Różnice te w miarę upływu czasu są coraz większe. Dotyczą głównie kosztów - rośnie liczba pozycji wydatków i kosztów nie uznawanych za koszt uzyskania przychodu. Również w przypadku osób fizycznych podatek dochodowy na ogół nie pokrywa się z ich dochodem rzeczywistym.

Niektóre bowiem dochody nie są w ogóle opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych . dotyczy to np. dochodów z działalności rolniczej z wyjątkiem działów specjalistycznej produkcji rolnej, dochodu z działalności leśnej i dochodów uzyskanych ze źródeł nielegalnych tj. np.. prostytucja, stręczycielstwo, paserstwo, łapownictwo, praca na czarno.
Również z tej przyczyny, że zasady ustalania tego dochodu są wysoce umowne. W przypadku niektórych źródeł przychody są niekorzystne dla podatnika a w przypadku innych są niezwykle korzystne dla nich. Najmniej korzystne dotyczą dochodu z rent i emerytur. W przypadku dochodu z tych źródeł zakłada się bowiem, że renty i emerytury są uzyskiwane bez ponoszenia kosztów. Cała renta lub emerytura jest jednocześnie przychodem i dochodem podatnika. Niekorzystne zasady ustalania dochodu obowiązującego w odniesieniu do dochodu ze stosunku pracy.
Roczny koszt uzyskania tych przychodów według ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynosi nieco ponad tysiąc złotych. Natomiast w przypadku dochodu uzyskanego z umowy zlecenia i o dzieło zakłada się arbitralnie, że koszt uzyskania dochodu wynosi 20% przychodu , a w odniesieniu do tych umów o dzieło, które wiążą się z wykorzystaniem praw autorskich koszt taki wynosi aż 50% uzyskanego przychodu . w praktyce wykorzystanie umów zlecenia czy o dzieło nie wiążą się z koniecznością poniesienia tak wysokiego kosztu. Osoby fizyczne które uzyskują dochód z umowy zlecenie lub o dzieło w praktyce osiągają znacznie wyższy dochód niż ich dochód deklarowany w deklaracji podatkowej zgodnie z obowiązującym prawem podatkowym.

Podatki dochodowe są w Polsce podatkami wspólnymi gdyż dochody z nich dzielone są między budżet państwa a budżety jednostek samorządów terytorialnych. W ostatnich latach pojawiła się tendencja do wzrostu udziału jednostek samorządów terytorialnych w podatku dochodowym zwłaszcza od osób fizycznych.
Podatek dochodowy od osób prawnych jest podatkiem o skali liniowej. Dochody osób prawnych są opodatkowane bowiem jedną stawką . W latach 1992-1996 stawka ta wynosiła 40% w następnych latach stawka ta stopniowo była obniżana najczęściej o 2 lub 4 punkty procentowe. Jeden raz o 1 pkt. procentowy. W rezultacie w 2003r. wynosiła ona 27%. Pod koniec 2003r. ustawodawca zdecydowała się na radykalną obniżkę stawki podatkowej w podatku dochodowym od osób prawnych do poziomu 19%. Obowiązywała ona w 2004r i będzie obowiązywać w 2005r.
Podatek dochodowy od osób fizycznych jest podatkiem w zasadzie o skali progresywnej. Jedynie osoby fizyczne uzyskujące dochód z działalności gospodarczej od 2004 roku mogą wybrać opodatkowanie tych dochodów na zasadach ogólnych podatków dochodowych od osób fizycznych o skali proporcjonalnej (podatek liniowy) ze stawką 19%, ale nie przysługuje im wówczas prawo do wspólnego opodatkowania się z małżonkiem i prawo do ulg podatkowych.
Stawki w podatku dochodowym od osób fizycznych
W latach 92-93są następujące 20% 30% 40%
W latach 94-96 -21% 33% 45%
W 1997 -20% 32% 44%
W latach 98-2004- 19% 30% 40%
W 2005 - 19% 30% 40% 50%
Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - wprowadzenie jeszcze jednej stawki podatkowej 50% dla dochodów najwyższych.

W Polsce wątpliwości budzą przedziały podstaw opodatkowania dla których obowiązuje dana stawka opodatkowania .
94% podatników deklaruje w Polsce dochód do opodatkowania mieszczący się w 1 przedziale ,
5% mieszczący się 2 przedziale,
a nieco ponad 1% w 3 przedziale.
Do podatników 3 grupy podatników należy aż 15% dochodu globalnego wszystkich podatników i od tych podatników pochodzi aż 20% należnego podatku dochodowego.
W Polsce należałoby rozważyć podział pierwszego przedziału na 2 przedziały.

Ad.4) PODATKI OD WYDATKÓW INACZEJ KONSUMPCYJNE
Podatnikami tych podatków są osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej dokonujące obrotu towarami i usługami faktycznymi. Ciężar tych podatków ponoszą odbiorcy finalni- gospodarstwa domowe. Od 5.07.1993 obowiązuje w Polsce dwa nowoczesne podatki od wydatków, prawie powszechnie stosowany w gospodarkach rynkowych:.
- podatek akcyzowy
- podatek od towarów i usług

do końca IV.2004r podatki te były regulowane jedną wspólną ustawą z 8.I.1993r. natomiast od 1.V.2004r. są regulowane dwoma odrębnymi ustawami.:
- o podatku akcyzowym
- o podatku od towarów i usług
uchwalenie nowych ustaw dla tych podatków było konieczne w związku z przyjęciem Polski do UE z dniem 1.V.2004r. podatki te podlegają harmonizacji w UE i muszą być zgodne z dyrektywami podatkowymi UE.

PODATEK AKCYZOWY

Jest selektywnym podatkiem konsumpcyjnym jest nim opodatkowana nieliczna grupa towarów nazywanych wyrobami akcyzowymi. Dzielimy je na 2 grupy:
- wyroby akcyzowe zharmonizowane- ich opodatkowanie podatkiem akcyzowym w krajach UE musi być zgodne z odpowiednimi dyrektywami podatkowymi tejże unii. Zaliczamy do nich paliwa silnikowe, oleje opałowe i gaz, wyroby alkoholowe tj. piwo, wino, wyroby spirytusowe, likiery i spirytus, wyroby tytoniowe. Podatkowanie ich podlega normom w UE.
- wyroby akcyzowe nie zharmonizowane- takie wyroby do których nie odnoszą się dyrektywy UE. Lista tych wyrobów opodatkowanych akcyzą jest w różnych krajach UE różna np. w Niemczech jest nim kawa, a w Polsce nie; Finlandii cukier. W Polsce mamy: wyroby futrzarskie ze skóry zwierząt szlachetnych, kosmetyki i wyroby perfumeryjne, samochody osobowe, broń palna myśliwska, broń gazowa, karty do gry z wyłączeniem kart do gry dla dzieci, urządzenia do gier losowych, energia elektryczna( niedługo dołączy pewnie do zharmonizowanych).
Ich opodatkowanie akcyzą budzi poważne wątpliwości. Można uzasadnić je jedynie względami fiskalnymi. Maksymalne stawki podatków akcyzowych określa ustawa i upoważnia jednocześnie ministra finansów do ich obniżenia i różnicowania według wyrobów. W praktyce są wyroby te opodatkowane stawkami według rozporządzeń ministra finansów.
Papierosy- stawka kwotowa od 1000 papierosów.

W związku z przyjęciem do UE przedmiotem opodatkowania akcyzą stała się wewnątrz wspólnotowa dostawa. Z akcyzy zwolniony jest eksport wyrobów akcyzowych.

W celu ograniczenia oszustw wyroby akcyzowe zharmonizowane podlegają szczególnym nadzorom podatkowym i objęte są obowiązkiem oznaczania znakami akcyzowymi. Dotyczy to wina, wyrobów spirytusowych i papierosów. Podatek akcyzowy od wyrobów akcyzowych zharmonizowanych wpłacany jest przez producentów wyrobów akcyzowych w 2 terminach wstępnie za okresy dzienne i ostatecznie za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia następnego miesiąca.

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG

Jest polskim wariantem podatku od wartości dodanej. Został on wymyślony przez Niemca Siemensa w 1919r. a po raz pierwszy zastosowała go Francja w 1954r. jego zalety spowodowały że jest on obecnie stosowany na całym świecie, nawet w Rosji. Ale nie jest stosowany w USA.

Jest podatkiem wielofazowym, obrotowym i w każdej fazie działalności gospodarczej opodatkowana jest jedynie wartość dodana w tej fazie. Opodatkowane są nim przedsiębiorstwa wydobywające surowce, wytwarzające półprodukty, produkty, dobra finalne, handel hurtowy i detaliczny..

Ciężar tego podatku w ostateczności ponoszą gospodarstwa domowe nabywając w handlu detalicznym i gastronomii oraz w innych dziedzinach usług bytowych towary i usługi opodatkowane tym podatkiem.

Występują w nim:
 Podatek należny i podatek naliczony- jest podatkiem od czynności wykonanych przez podatnika dotyczących towarów usług tj. krajowa dostawa towarów za odpłatnością, odpłatne świadczenie usług, wewnątrz wspólnotowe nabycie towarów i niektórych usług oraz wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów i niektórych usług oraz wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów , eksport, import towarów.
Podstawowym dokumentem w którym wyszczególniony jest podatek należny jest faktura wystawiona przez podatnika dokumentująca krajową dostawę towarów itd. Podatek jest należny dla sprzedawcy, podatek naliczany dla nabywcy. Jest to podatek obciążający nabycie towarów i zakupu usług w kraju, w krajach UE.
 Podatek do zapłacenia w urzędzie skarbu albo do zwrotu z tego urzędu- podatnicy z podatku od towarów i usług rozliczają się z urzędem skarbowym za okresy miesięczne różnicą między podatkiem należnym i naliczonym w terminie do 25 dni następnego miesiąca. Jeżeli różnica jest dodatnia to podatek ten trzeba zapłacić w urzędzie skarbowym to podatek ten trzeba zapłacić w urzędzie skarbowym. Jeżeli różnica jest ujemna oznacza ona podatek do zwrotu. Zwrot może być bezpośredni lub pośredni. Zwrot bezpośredni dokonywany jest na rachunek bankowy podatnika. A zwrot pośredni oznacza, że nadwyżka podatku naliczonego traktowana jest jako zaliczka na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

W podatku od towarów i usług występują 4 rodzaje stawek:
1. Stawka podstawowa 22%- odnosi się do większości towarów i znacznej części usług. W miarę upływu czasu zakres towarów i usług opodatkowanych stawką podstawową ciągle rośnie . stawka podstawowa w podatku od wartości dodanej należy do jednej z największych na świecie. Wyższą ma tylko Szwecja i Węgry 25% i Islandia 24,5%. Większość państw UE nie przekracza 20% np. w Niemczech 16%. Wysoka stawka podstawowa w podatku od wartości dodanej jest jedną z przyczyn niższego poziomu życia.
Od 1 maja ten podatek od towarów i usług jest regulowany nową ustawą, ponieważ wstąpiliśmy do UE.
Podatek od wartości dodanej jest w wysokim stopniu zharmonizowany.
2. Stawka obniżona 7%- odnosi się do towarów i usług o podstawowym znaczeniu dla konsumpcji tj. mąka, cukier, chleb, usługi komunalne: woda, ścieki.
3. Stawka przejściowa rolnicza 3%- są nim opodatkowane nieprzetworzone produkty gospodarki rolnej, ogrodniczej i leśnej.
4. Stawka preferencyjna 0%- jest nią opodatkowany eksport towarów i wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów. Polega na tym, że nie występuje podatek należny, a podatnikom należne prawa do zwrotu podatku przysługują im prawo do zakupu w związku z tym eksportem i wewnątrz wspólnotowa dostawa towarów.

PODATEK BEZPOŚREDNI I POŚREDNI ORAZ ZJAWISKO PRZERZUCANIA PODATKU

Według źródła pokrycia świadczenia podatkowego podatki dzielimy na pośrednie i bezpośrednie.

Podatkami bezpośrednimi są takie podatki których ciężar w całości ponoszą sami podatnicy do nich zaliczamy przede wszystkim podatki dochodowe od osób fizycznych i od osób prawnych. Tradycyjnie uznawane są za niego podatki przychodowe, ale ich bezpośredniość jest w wielu przypadkach wątpliwa..

Podatki majątkowe niektóre są zdecydowanie podatkami bezpośrednimi. Takimi podatkami jest podatek od spadku i darowizn. Natomiast inne podatki majątkowe mogą być w zależności od kategorii podatników bezpośrednie jak i pośrednie. Są one podatkami bezpośrednimi gdy ich podatnikami są osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej. Takie osoby nie mają możliwości przerzucenia podatków na osoby trzecie np. podatki od nieruchomości obciążające małżeństwa lub osobę fizyczną nie prowadzącą działalności gospodarczej.

Natomiast podatkami pośrednimi są takie podatki które są płacone przez podatników lecz ich ciężar co najmniej w części ponoszą osoby trzecie. Podatnicy przerzucają omawiane podatki na te osoby po przez odpowiednie podnoszenie ceny sprzedawanych towarów i usług lub ceny (płac) kupowanych towarów i usług. Do podatków pośrednich zaliczamy podatki od wydatków ( podatek konsumpcyjny), akcyzę. Za takie podatki uważamy również podatki majątkowe obciążające podatników, jeśli mogą oni je zaliczyć do kosztów uzyskanych przychodów np. osoby prawne lub spółki cywilne i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Zbliżony charakter mają cła, składka ubezpieczeń społecznych, składka na fundusze celowe, gdyż są one uwzględniane w kosztach podatników.

ZJAWISKO PRZECHODNIOŚCI PODATKÓW

Podział podatków na bezpośrednie i pośrednie wiąże się ze zjawiskiem przechodniości podatków. Podatki bezpośrednie są podatkami w zasadzie nieprzechodnimi , a podatki pośrednie są podatkami przechodnimi. Podatki pośrednie mogą być przerzucane w dwóch kierunkach w przód i wstecz. Przerzucanie podatków w przód polega na podnoszeniu ceny sprzedawanych towarów i usług przez podatników na których te podatki zostały nałożone. Podatnicy ci starają się w całości przerzucić ciężar podatków pośrednich na odbiorców po przez podniesienie ceny sprzedawanych towarów i usług. odbiorcy postępują w analogiczny sposób. W gospodarce narodowej powstaje łańcuch przerzucania podatków pośrednich do przodu. Na końcu znajdują się gospodarstwa domowe, które ponoszą ciężar wszystkich podatków pośrednich ze wszystkich faz produkcji i dystrybucji. Na te gospodarstwa przerzucane są nie tylko wąsko rozumiane podatki pośrednie np. podatki od towarów i usług lub akcyzowy lecz również cła, składki ubezpieczeń społecznych i składki na publiczne fundusze celowe..
Podatki pośrednie mogą być przerzucane wstecz. W tym przypadku podatnik na którego nałożono podatek pośredni przerzuca ciężar podatku na swoich dostawców i pracowników, obniżając ceny nabywanych towarów i usług, oraz obniżając płace. Przerzucanie podatków na dostawcę np. cukrownia lub mleczarnia.

W warunkach gospodarki rynkowej sam rynek przesądza o tym czy podatki pośrednie i w jakim stopniu zostaną przerzucone na osoby trzecie. Dochodzi do podziału ciężaru opodatkowania podatkami pośrednimi między sprzedawcami i nabywcami. Proporcje podziału są uzależnione od elastyczności podaży i popytu na cenę. Gdy popyt jest sztywny to podaż doskonale elastyczna np. chleb wówczas cały ciężar podatków pośrednich ponoszą nabywcy. W odwrotnej sytuacji np. truskawki to cały ciężar podatków pośrednich ponoszą sprzedawcy. Pozycja monopolisty podatnika w zakresie sprzedawanych przez niego towarów i usług znakomicie ułatwia przerzucanie wszystkich podatków pośrednich do przodu np. przedsiębiorstwa wodociągowe i kanalizacyjne działające w danym mieście.

Możliwości przerzucania podatków pośrednich są uzależnione od elastyczności samego podatnika, od elastyczności dostawców i nabywców. Ta elastyczność jest uzależniona od tego jaka jest struktura kosztów samego podatnika oraz dostawcy i nabywcy. Gdy dany podmiot charakteryzuje się przewagą kosztów stałych nad zmiennymi to jest nieelastyczny, to na taki podmiot elastyczni dostawcy i nabywcy mogą przerzucić wszystkie podatki pośrednie.

Podane prawidłowości o odrzuceniu podatków pośrednich odnoszą się również do kwestii przerzucania ceł. W Polsce cła płacone są przez importerów, natomiast faktyczny ciężar ceł ponoszą nabywcy towarów importowanych. Cła podnoszą cenę importowanych towarów.
W unii brak ceł na towary, co powoduje dostosowanie ceł.

Omówione zjawisko przechodniości podatków pośrednich powinno być uwzględnione przy reformach systemu podatkowego i prowadzonej polityce fiskalnej. Elity powinny dążyć do zachowania odpowiednich proporcji między podatkiem pośrednim a bezpośrednim. Zwłaszcza między dochodowymi a od wydatków konsumpcyjnych. W większości państw wysokorozwiniętych dąży się do równowagi między tymi podatkami. W USA przeważa podatek dochodowy. W Polsce w ostatnich latach był ciągły wzrost przewagi podatków od wydatków na dochód. Większe znaczenie mają podatki pośrednie.

ZALETY I WADY PODATKÓW POŚREDNICH

WADY
Podatki są oceniane przez władze publiczne i przez podatnika. Ceny podatków są z reguły rozbieżne. Zaleta dla władzy publicznej (fiskusa) z reguły jest poważną wadą dla podatnika.
Podstawową zaletą podatków pośrednich z punktu widzenia fiskusa jest fakt, że osoby fizyczne które ponoszą w całości ciężar tych że podatków z reguły nie są tego świadome. Z tego względu władza publiczna może podnosić te podatki nie narażając się na krytykę. W przypadku podatków pośrednich podatnicy nie protestują bo te podatki i tak zostaną przerzucone na osoby trzecie. W większości przypadków osoby te nie są świadome, że muszą ponosić ten podatek.

Podatki pośrednie hamują rozwój działalności gospodarczych, są one szkodliwe dla przedsiębiorców. Podatki pośrednie powodują wzrost cen towarów i usług, co z kolei oznacza spadek popytu na nie i przedsiębiorcy są zmuszeni do ograniczenia skali prowadzonej działalności gospodarczej.

Podatki pośrednie powodują spadek płynności finansowej przedsiębiorstw. Obowiązek podatkowy z reguły powstaje w momencie wydania towaru lub wykonania usługi, ale nie poniżej niż w momencie wystawienia faktury, która powinna być wydana do 7 dni.

Podatki pośrednie obniżają konkurencyjność polskich towarów nie tylko na rynkach międzynarodowych, ale też na krajowych. Tą konkurencyjność najbardziej obniża wysoka składka ubezpieczeń społecznych podnosząca koszty podatników i ceny sprzedawanych przez nich towarów.

Wadą podatków pośrednich są wysokie koszty poboru podatku i rozpowszechnione oszustwa podatkowe w wacie. Podatki od towarów i usług pobierane są nawet od drobnych przedsiębiorstw, nie ma go gdy ich obrót jest mniejszy niż 10.000 euro.

ZALETY PODATKÓW BEZPOŚREDNICH NA PRZYKŁADZIE PODATKU DOCHODOWEGO

1. Podstawową zaletą podatku dochodowego jest ich sprawiedliwość. Aby były naprawdę sprawiedliwe powinny być one odpowiednio skonstruowane tak aby ciężar podatkowy w tych podatkach był dostosowany do zdolności podatkowych podatnika. W podatku dochodowym od osób fizycznych zakłada się ( przyjmując progresywną skalę podatku) że zdolność ta rośnie wraz ze wzrostem dochodów podatnika. Aby podatki dochodowe były naprawdę sprawiedliwe w społeczeństwie powinny dominować postawy obywatelskie oraz powinien istnieć sprawny i niepodatny na korupcję aparat podatkowy. Oszustwa podatkowe bardzo rozpowszechnione w podatku dochodowym od osób fizycznych w mniejszym stopniu od osób prawnych poważnie osłabiają omawianą zaletę podatku dochodowego.

2. Podatek dochodowy zwłaszcza doch od os. fiz zwiększają poczucie obywateli odpowiedzialności za państwo a zwłaszcza za wydatki publiczne. Podatnicy uczciwie płacący podatki doch domagają się od elit sprawujących władzę aby środki publiczne pochodzące z tych podatków były racjonalnie wykorzystane na cele przez nich aprobowane.

3. Charakteryzują się dużą wydajnością podatek od os fiz jest 2 pod względem wydajności podatkiem w Polsce a od os prawnych 4.

4. Podatki te pełnią w gosp rynkowej funkcję automatycznych stabilizatorów koniunktury. Samoczynnie ograniczają wahania cykliczne tej gospodarki.

WADY
1. Ostentacyjna forma. W świadomości niektórych podatników podatki te a zwłaszcza od os fiz są przyjmowane jako konfiskata części uzyskanego dochodu a nawet jako okradanie przez państwo. Ta ostentacyjna forma powoduje przy relatywnie wysokich stawkach podatków dochodowych silną pokusę do oszustw podatkowych.

2. Wpływy z podatków doch następują niesystematycznie i z pewnym opóźnieniem co jest związane z obowiązującym z tych podatkach rocznym okresem rozliczeniowym. Wprawdzie w pod tych przewidywane są miesięczne zaliczki na pod doch jednak niekiedy zaliczki te w sumie są niższe od należnego na dany rok pod doch i w tych przypadkach fiskus ponosi stratę z 2 względów:
- Z powodu inflacji wartość pieniądza spada
- Wartość tego pieniądza nawet przy braku inflacji w miarę upływu czasu również maleje

3. w pod doch od os fiz niektóre kategorie podatników są niezwykle rygorystycznie opodatkowane i nie mają możliwości dokonywania oszustw podatk np. emeryci, renciści i osoby otrzymujące dochody wyłącznie ze stosunku pracy. Inne kategorie podatników są mniej rygorystycznie opodatkowane i stosunkowo łatwo mogą ukryć przed fiskusem niektóre swoje dochody lub obniżyć ich wysokość. Dotyczy to przedstawicieli niektórych zawodów oraz os fiz otrzymujących dochody z działalności gospodarczych

4. pod doch charakteryzują się niezwykle złożoną konstrukcją. W przypadku pod doch od os prawnych i pod doch od os fiz prowadzących działalność gosp na dużą skalę, podatnicy są zobowiązani do prowadzenia ksiąg podatkowych i na podstawie tych ksiąg ustalany jest ich dochód. Pracownicy aparatu podatkowego przeprowadzający kontrolę powinni charakteryzować się kwalifikacjami nie niższymi nuż osoby które te księgi prowadzą. W wielu przyp ten warunek nie jest spełniony.

Poszczególne zalety i wady podatków pośrednich jak i bezpośrednich przejawiają się z różnym natężeniem w poszczególnych państwach, dlatego też relatywne znaczenie tych grup podat w różnych państwach jest rożne.

W USA największe znaczenie mają pod doch podobnie w Niemczech. W większości starych państw UE utrzymywana jest równowaga między podat bezpośrednimi pośrednimi. Natomiast w krajach 3 świata dominują pod pośr. Również w Polsce pod te co raz bardziej zaczynają dominować nad pod bezpośrednimi do potwierdza niski poziom rozwoju niskiej gospodarki.