Nadwaga

Otyłość jest zespołem chorobowym cechującym się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę, co zależy od powiększenia ilości tłuszczu w ciele. Następuje to w wyniku nadmiernego wypełnienia triacyloglicerolami już istniejących komórek tłuszczowych lub tworzenia nowych (, albo jest efektem obydwu zjawisk równocześnie. Prawidłowość masy ciała ocenia się najczęściej na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI = body mass index), zwanego także wskaźnikiem Queteleta (Quetelet index), wg wzoru:

Tabela 1. Zakresy należnej masy ciała, nadwagi i otyłości dla mężczyzn i kobiet. (załącznik 1)

Według najczęściej przyjmowanych kryteriów prawidłowy BMI dla mężczyzn i kobiet powinien wynosić od 20 do 24,9 kg/m2, wartości w zakresie od 25 do 29,9 kg/m2 są miernikiem nadwagi, a >30 kg/m2 świadczą o otyłości. Otyłość olbrzymią rozpoznaje, gdy BMI jest większe niż 40 kg/m2.
W praktyce najkorzystniej jest posługiwać się tabelą należnej masy ciała, zgodną z kryteriami przyjętymi do określania stopnia otyłości według BMI. Zgodnie z aktualnymi tendencjami w opracowaniu tej tabeli przyjęto zasadę, aby była ona wspólna dla mężczyzn i kobiet.
Otyłość powstaje w wyniku utrzymującego się przez dłuższy czas dodatniego bilansu energetycznego. Główną przyczyną tego zjawiska jest najczęściej wysokoenergetyczne żywienie i/lub mała aktywność fizyczna. Mniejsza niż przeciętnie spoczynkowa przemiana materii i niska termogeneza poposiłkowa mogą mieć również swój udział w dodatnim bilansie energetycznym.
Szczególnie duże znaczenie patogenetyczne ma nadmierne spożycie tłuszczu, bowiem na odłożenie w tkance tłuszczowej tego składnika organizm zużywa mniej energii niż na przetworzenie w tłuszcz zapasowy węglowodanów. Ponadto spożycie węglowodanów pobudza współczulny układ nerwowy, a przez to — termogenezę. Utrzymana na właściwym poziomie aktywność fizyczna nie tylko ułatwia zrównoważenie bilansu energetycznego, ale zmniejsza także oporność na insulinę, która bardzo często występuje w otyłości brzusznej i odgrywa ważną rolę w rozwoju metabolicznych czynników ryzyka miażdżycy.
Określenie pożądanego celu leczenia. Człowiek z umiarkowaną nadwagą, nie mający innych czynników zagrożenia zdrowia nie wymaga w zasadzie leczenia. Postępowanie lekarskie powinno ograniczyć się do instrukcji dotyczącej zasad racjonalnego żywienia oraz do poinformowania o potrzebie zwiększenia aktywności fizycznej. Pacjent powinien dowiedzieć się o szkodach wynikających ze wzrostu masy ciała i korzyściach, które daje łagodne zmniejszenie nadwagi.
W przypadku chorego z nadwagą, u którego stwierdza się zaburzenia metabolizmu węglowodanów i(lub) lipidów, chorobę serca, wzrost ciśnienia krwi lub przerost lewej komory serca, należy dążyć do redukcji masy ciała. Dotyczy to także schorzeń, które nie wiążą się z nadwagą, a których przebieg ona upośledza np.: choroby zastawek serca. Także pacjenci z rodzinnym występowaniem w młodym wieku choroby niedokrwiennej serca, cukrzycy, dny, kamicy pęcherzyka żółciowego i nadciśnienia krwi powinni pozbyć się nadwagi.
Otyłość (BMI >30 kg/m2) stanowi wskazanie do leczenia niezależnie od współistniejących czynników ryzyka i innych chorób. Pożądanym celem terapii jest stopniowe zmniejszanie masy ciała, aż do osiągnięcia wartości prawidłowych. Często jednak jest to trudne do uzyskania. Za zadawalający efekt odchudzania uważa się ubytek wynoszący 10% początkowej masy ciała. Już wówczas można spodziewać się korzyści metabolicznych następujących w wyniku odchudzania.
Należy z naciskiem podkreślić, że rezultatem kuracji odchudzającej jest nie tylko zmniejszenie masy ciała, lecz także złagodzenie współistniejących z otyłością czynników ryzyka innych schorzeń. Dlatego odchudzanie pacjenta z otyłością brzuszną uważa się za bardzo ważne w profilaktyce miażdżycy i cukrzycy.

Zestaw ćwiczeń prowadzi do:
· intensywniejszego spalania tłuszczów,
· wzmocnienia i ujędrnienia mięśni,
· kształtowania postawy i ładnej sylwetki ciała,
· wzmocnienia serca, płuc i układu krwionośnego,
· zmniejszenia stresu i zmęczenia,
· polepszenia samopoczucia
Jako uzupełnienie diety wskazane jest zwiększenie aktywności fizycznej. Dobrze byłoby stosować go zgodnie z zasadą: 3x30x130 (3 x w tygodniu po 30 min wysiłku doprowadzającego do przyspieszenia tętna do 130/min - wysiłek średnio-ciężki). Aby nie mierzyć tętna - można posłużyć się czterostopniową skalą, gdzie kryterium stanowi oddychanie. Jest to na pewno mniej obiektywny, ale prostszy sposób.
Jazda na rowerze to niezwykle korzystna forma aktywności fizycznej, ponieważ na przykład:
→ w naszym klimacie można jeździć przez 8 - 9 miesięcy w roku, jakkolwiek są i tacy, którzy to robią przez okrągły rok.
→ wybierając odpowiednie pozawiejskie trasy - możemy podczas takiego wysiłku inhalować czyste, nieskażone żadnymi zanieczyszczeniami powietrze i nie zubożone w tlen powietrze czego nie można powiedzieć o niektórych siłowniach czy salach aerobiku.
→ jazda na rowerze to typowy wysiłek aerobowy - zapewniona jest możliwość stałego dotlenowania krwi poprzez głębokie oddychanie, którego nic nie utrudnia.
→ stwarza się możliwość dodatkowego wspomagania faz oddechowych przez mięśnie obręczy barkowej dzięki sprzyjającemu ułożeniu rąk i podparcia ich na kierownicy, istnieje możliwość płynnego regulowania intensywności wysiłku od niewielkiego - podczas jazdy spacerowej, do maksymalnego - np. kolarze podczas "czasówki".
→ podczas jazdy angażowane są niemal wszystkie mięśnie, najbardziej zaś pracuje największa i najsilniejsza ich grupa - prostowniki kończyny dolnej (pośladkowe, czworogłowe uda, brzuchate łydki), pracują też mięśnie przykręgosłupowe, mięśnie brzucha a nawet mięśnie obręczy barkowej i kończyn górnych.

Skala oceny wysiłku fizycznego bazująca na ocenie oddechu (załącznik 2)

Nikogo nie zniechęcam do ćwiczeń fizycznych a wręcz odwrotnie, przestrzegam jednak przed przywiązywaniem do tego zbyt wielkiej wagi jeśli chodzi o rolę w odchudzaniu. Odpowiednia dieta odgrywa bowiem w tym procesie kluczowe znaczenie. Przestrzegam jednocześnie przed pojadaniem "małego conieco" czy choćby "małym piwkiem" na konto seansu aerobiku czy tenisowego seta. Zamiast salda ujemnego - bilans energetyczny częstokroć wówczas bywa dodatni. Gorąco zachęcam do zwiększenia aktywności fizycznej w jakiejkolwiek formie. Ruch wpływa korzystnie na układ krążenia i układ oddechowy, gwarantuje zachowanie sprawności i dobrej kondycji, przeciwdziała osteoporozie oraz ma cały szereg trudnych do przecenienia zalet. Było jest i zawsze będzie aktualne stwierdzenie, iż "Ruch może zastąpić każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu".