Podczas I Wojny Światowej stworzono dwie koncepcje ukształtowania się tej granicy. Józef Piłsudski i PPS proponowali aby na wschód od Polski utworzyć sprzymierzone z Polską, niepodległe państwa: Ukrainę i Białoruś (dzięki temu Polska nie graniczyłaby z Rosją). Piłsudski bał się, że Polska między Niemcami i Rosją byłaby zagrożona gdyby nastąpił ewentualny sojusz tych państw. Odgrodzenie się od Rosji zagwarantuje większe bezpieczeństwo dla Polski gdyż Ukraina i Białoruś będą skonfederowane z Polską. Koncepcję tą nazwano KONCEPCJĄ KONFEDERACYJNĄ.
Roman Dmowski i ENDECJA w ogóle odmawiali Ukraińcom prawa do niepodległości i byli przeciw powoływani innych państw. Polska korzystając z dogodnej sytuacji powinna zająć jak największy obszar na wschodzie (propozycje graniczne sprzed I rozbioru – 1772 r.). Koncepcję tą nazwano KONCEPCJĄ INKORPORACYJNĄ.
Oba warianty ścierały się i oba zostały przedstawione na konferencji paryskiej państwom centralnym. Po klęsce państw centralnych po 1918 roku Niemcy i Austria wycofały się i uczyniły aktualnym problem przynależności terenów do tych państw. Chętnych do ziem polskich było wielu. Ukraińcy dążyli do utworzenia Burżuazyjnej Republiki Ukraińskiej, która miała być przekształcona na Ludową. Pojawiła się również koncepcja włączenia ziem zaborów rosyjskich do Rosji Radzieckiej.
Na czele rządu stał wtedy Andrzej Kiereński. Doszło do starć na wschodzie z udziałem Polaków: 1 listopada 1918 roku walka o miasto Lwów (Cmentarz Orląt Lwowskich). Lwowskich pierwszym okresie tej wojny Polakami dowodził Wacław Iwaszkiewicz. Udało mu się powstrzymać ofensywę Ukraińską i Polacy przeszli do kontrnatarcia (do lutego 1919 r.). Doprowadziło to do tego, że w maju 1919 r. tworzy się wojsko polskie. Na terenie Galicji zachodniej tworzy się armia polska generała Józefa Hallera (doszło do Zbrucza), na froncie litewsko-białoruskim walczył generał Szeptycki (w marcu 1919 r. zajął Pińsk). 19 kwietnia 1919 roku wojsko polskie wkracza do Wilna, do końca września 1919 r. Polacy opanowali teren na zachód od Wilna i doszli do linii Płock- Zbrucz- Borysów. Były to pierwsze półoficjalne granice między II RP a Rosją Radziecką. Sukcesy polskie na wschodzie i wzmocnienie na terenie Armii Czerwonej doprowadziło do podjęcia rozmów ze stroną polską przez dowódcę sił Ukraińskiej Republiki Ludowej Atamana Semena Petlurę na temat ewentualnego sojuszu Polski i Ukrainy. Ataman – najwyższy dowódca, głowa państwa Józef Piłsudski proponował Ukraińcom wspólną walkę z Rosjanami, co było zgodne z jego koncepcją, ale Petlura nie chciał uzależniać się od strony polskiej.
Wojna Polsko – Radziecka 1920 r. o granicę wschodnią.
Zawarcie sojuszu polsko-ukraińskiego w kwietniu 1920 roku spowodowało burze po stronie rosyjskiej. Doszło do wybuchu wojny radzieckiej, której stawką było powołanie Niepodległego Państwa Ukraińskiego, zdominowanie Polski i narzucenie jej systemu bolszewickiego.
Początkowo walki przebiegały z dużą skutecznością wojsk polskich. 25 kwietnia 1920 roku rozpoczęto ofensywę na Kijów, który został zdobyty przez generała Edwarda Rydza-Śmigłego. 7 maja 1920 r. następuje definitywne zajęcie Kijowa, co nie oznaczało zwycięstwa w całej wojnie. Armia Czerwona dokonała wówczas rekonstrukcji swoich sił (liczebnie) i zmieniła dowództwo. Na czele Armii Czerwonej w wojnie polsko- bolszewickiej staje (wydelegowany osobiście przez Lenina) Michał Tuchaczewski, Polak z pochodzenia. Prócz niego armią rosyjską dowodzili Anton Jegorow, Siemion Budionny (armia konna). Z powodu rekonstrukcji Armii Czerwonej Polacy i Ukraińcy zaczęli wycofywać się z zajętych terenów. 10 czerwca 1920 roku Armia polsko-ukraińska wycofuje się z Kijowa, a z Wilna 14 lipca 1920 r. Armia Czerwona bez większych przeszkód wchodzi na rdzenne ziemie polskie. 28 lipca 1920 r. zdobywa Białystok, gdzie powstaje po raz pierwszy TYMCZASOWY KOMITET REWOLUCYJNY POLSKI (J. Marchlewski, F.Dzierżyński, F.Kon). To jednoznacznie dowodziło, że celem Lenina w I WŚ było nie tylko zapewnienie Polsce korzystnych granic, ale też zostawienie wpływów komunistycznych. W sierpniu 1920 r. Armia Czerwona dociera do linii Wisły i zagraża Warszawie.
Na pomoc Polsce w 1920 roku przychodzi Francja (dostawy sprzętu, uzbrojenie oraz ludzie np. W Rembertowie Char de Goull szkolił polskich żołnierzy). Kiedy Armia Czerwona zaczyna bezpośrednio zagrażać stolicy dochodzi do BITWY WARSZAWSKIEJ, która rozpoczęła się 13 sierpnia 1920 roku. 14 sierpnia wojsko polskie opanowało Radzymin, a 16 sierpnia rozpoczęło się kontruderzenie Armii Polskiej znad rzeki Wieprz. Skutkiem tego 18 sierpnia 1920 roku oddziały Tuchaczewskiego rozpoczęły odwrót z przedmieść Warszawy. Po tym wydarzeniu losy wojny polsko-bolszewickiej zmieniły się:
· Kowel – 13 września należy do Polski
· Łuck – 16 września należy do Polski
Zakończeniem wojny polsko- bolszewickiej nie była bitwa warszawska, ostateczne rozgromienie bolszewików następuje nad Niemnem 20-26 września 1920 roku. Do zawieszenia broni doszło 16 października 1920 roku i rozpoczęły się negocjacje pokojowe. Korzystając z kończącej się wojny, do Wilna wkroczyły wojska generała Lucjana Rzeligowskiego (za przyzwoleniem J.Piłsudskiego) i miasto zostaje zajęte przez Polaków. Z terenu Wilna miała powstać Litwa Środkowa pod protektoratem Polski.
Wojna zakończyła się, bez konkretnych postanowień, podpisaniem traktatu w Rydze (Ryskiego) 18 marca 1921 roku. Wykluczał on powołanie niepodległej Ukrainy i Białorusi, wyznaczał granicę polsko-radziecką na linii: Dzisna- Dokszyce- Słucz- Ostróg- Zbrucz (Linia Kurzona). W 1921 r. polska ma więc ukształtowaną granicę wschodnią. Rosja płaci Polsce odszkodowanie wysokości 59 mln rubli i oddaje zrabowane z zaborów dobra kultury narodowej.
Powstanie Wielkopolskie i walka o granicę zachodnią
O kształcie polskiej granicy zachodniej (a w szczególności z Niemcami) decydować miały państwa zachodnie po konferencji w Paryżu (w Wersalu). Dla Polski oznaczało to, że przyszłość spornych terenów: Wielkopolski, Śląska, Warmii, Mazur, będzie uzależniona od konferencji, a w szczególności od pozycji zajętej przez Anglię i Francję. Polacy spodziewali się, że Francja będzie dążyła do podjęcia decyzji korzystnej dla Polaków, ale Anglicy bali się hegemonii Francji w Europie. Premier Wielkiej Brytanii Lord Georgie był zwolennikiem niepodległej Polski, ale chciał swe cele osiągnąć drogą negocjacji oraz nie chciał upokorzyć Niemiec.
W tym czasie Ignacy Paderewski podczas swej podróży z Francji do Polski zatrzymuje się w Poznaniu. Na terenie Wielkopolski doszło do rozruchów. Po wyjeździe Paderewskiego z Poznania, w mieście doszło do regularnych walk, które przerodziły się w powstanie Wielkopolskie. Spowodowało to szybszą ewakuację Niemców. Już 28 grudnia 1918 roku Poznań zdominowany jest przez Polaków, do najkrwawszych walk dochodzi w Hodzieży, Nakle, Inowrocławiu. Powstaniem dowodzili major Stanisław Toczek, a potem generał Józef Dowbór-Muśnicki. Władzę stopniowo przejmowali Polacy, powstała NACZELNA RADA LUDOWA. Pod koniec stycznie 1919 roku Niemcy przygotowują się do kontrofensywy, ale w końcu wycofują się.
16 lutego 1919 roku doszło do zawieszenia broni między stronami i w miejscowości Trewirze podpisano traktat między Polską a Niemcami.