Bezrobocie - przyczyny, skutki, sposoby walki z problemem

Bezrobociem nazywamy zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy jej poszukujących. Bezpośrednią przyczyną bezrobocia jest z reguły niewystarczająca liczba wolnych miejsc pracy dla ubiegających się o nie. Przyczynami mogą być również: wadliwa organizacja rynku pracy, brak odpowiednich kwalifikacji bezrobotnych, trudności mieszkaniowe uniemożliwiające przesuwanie nadwyżek siły roboczej do ośrodków wykazujących jej niedobór, oferowanie zbyt niskich stawek płac (np. w porównaniu z zasiłkiem dla bezrobotnych). Na wielkość bezrobocia wpływają wahania koniunktury (cykl koniunkturalny), sezonowe wahania poziomu zatrudnienia, wprowadzanie osiągnięć techniki do procesów produkcyjnych (automatyzacja), stopień wykorzystania zasobów siły roboczej w rolnictwie (przeludnienie agrarne).

Ze względu na przyczyny, możemy wyróżnić następujące rodzaje bezrobocia:
1. Bezrobocie koniunkturalne – powodem jest kryzys gospodarczy i spadek popytu i podaży na rynku, co prowadzi do zamykania firm i zwalniania pracowników.
2. Bezrobocie strukturalne - związane ze strukturą gospodarki, która nie stwarza możliwości zatrudnienia wszystkich osób zdolnych do pracy i jej poszukujących.
3. Bezrobocie lokalne - wyróżniające się szczególnym nasileniem braku wolnych miejsc pracy w pewnych miejscowościach lub regionach.
4. Bezrobocie przejściowe (frykcyjne) - związane ze zmianą miejsca pracy, ze zmianą kwalifikacji zawodowych, powodującą przerwę w zatrudnieniu itp., dotyczące również pracowników sezonowych.
5. Bezrobocie sezonowe - powodowane okresową zmiennością warunków klimatycznych i cyklów produkcyjnych w niektórych rodzajach działalności gospodarczej, a zwłaszcza w rolnictwie.

W największych rozmiarach bezrobocie występuje w okresach kryzysów gospodarczych. W czasie wielkiego kryzysu gospodarczego (lata 1929-33) bezrobotni stanowili: w USA 24,9% ogółu zatrudnionych i poszukujących pracy, w Wielkiej Brytanii — 19,5%, w Niemczech — 28%, w Austrii — 29%, w Czechosłowacji — 17%. W Polsce w latach 30. bezrobotni stanowili ponad 20% ogółu pracowników najemnych zatrudnionych poza rolnictwem (1933 — ok. 40% ogółu zatrudnionych).

Jednym z podstawowych pojęć we współczesnej ekonomii jest tzw. naturalna stopa bezrobocia - poziom bezrobocia, przy którym rynki pracy danego kraju są - ogólnie biorąc - wrównowadze, niektóre z nich wykazują nadwyżkę popytu (wolne miejsca pracy), inne natomiast nadwyżkę podaży (bezrobocie). W początkach lat 60. XX w. naturalna stopa bezrobocia była oceniana przez ekonomistów na 4%, w połowie lat 80. w większości szacunków — na ok. 6%. Jednak w większości państw rzeczywiste bezrobocie jest dużo wyższe – w Niemczech ocenia się je na ok. 10%, we Francji – ok. 9%, a w Polsce wynosi ok. 17% Statystyki bezrobocia, zatrudnienia isiły roboczej operują pojęciami: zatrudnieni — osoby mające pracę zarobkową, bezrobotni — osoby niemające pracy, lecz jej szukające. Osoby nie mające pracy i jej nie szukające nie są częścią siły roboczej.

Metody walki z bezrobociem, które stanowi ogromny problem zarówno gospodarczy, co społeczny, są różne w zależności od stopnia rozwinięcia kraju. Wyróżnia się między innymi:
1. Pośrednictwo administracji w znalezieniu pracy oraz doradztwo zawodowe.
2. Organizacja robót publicznych i zatrudnianie przy nich bezrobotnych.
3. Organizacja szkoleń i kursów, mających ułatwić bezrobotnym znalezienie pracy.
4. Popieranie emigracji zarobkowej.
5. Obniżanie podatków (w celu ożywienia gospodarki i spowodowania naturalnego przyrostu miejsc pracy).
6. Skracanie czasu pracy.
7. Przyznawanie bezrobotnym kredytów i ulg inwestycyjnych.

Aby łagodzić skutki bezrobocia, państwo przyznaje bezrobotnym zasiłek, aby mieli za co żyć. Ostatnio wprowadzono również tzw. ubezpieczenia na wypadek bezrobocia.