profil

W oparciu o mit o Prometeuszu oraz na podstawie fragmentów III cz. "Dziadów" Adama Mickiewicza wykaż, że Konrad jest bohaterem romantycznym i "nowym Prometeuszem".

Ostatnia aktualizacja: 2022-01-19
poleca 88% 102 głosów

Treść Grafika
Filmy
Komentarze
Adam Mickiewicz

Adam Mickiewicz w swoim dziele zaprezentował dwa modele Polaka-jako Prometeusza i jako ofiarnika, które odcisnęły się na świadomości narodowej na długie lata. Scena Wielkiej Improwizacji Konrada nawiązuje do starożytnego mitu o Prometeuszu, ukazującego powstanie i początki rodzaju ludzkiego. Przekaz mówi, że bogowie nie pobłażali „wychowankom” Prometeusza - żądali dla siebie czci i bezwzględnego posłuszeństwa. Tylko Prometeusz dbał o ich dobro. Okazywał troskę i uczył życia.

W mitologii relacje bogów i ludzi przypominają często walkę, w której obie strony oszukują się i zwodzą. Oszukiwać nauczył ludzi już Prometeusz, np. podmieniając ofiarę składaną Zeusowi. Mity pokazują praktyczną stronę życia, uczą jak odnaleźć się w trudnej i niesprzyjającej człowiekowi rzeczywistości.

W życiu nie można być naiwnym ani nazbyt zadufanym w sobie. Dla starożytnych najstraszniejszym grzechem była pycha (hybris)- dla tego, kto ja okazał nie było przebaczenia. Dlatego Prometeusz, który próbował mierzyć się z bogami, został tak surowo ukarany. Stał się symbolem poświęcenia i cierpienia jednostki dla dobra ogółu.

Ten sam motyw Prometeusza możemy bez problemu odnieść do Wielkiej Improwizacji. W romantyzmie ogólnie ceniono umiejętność improwizowania, sam Mickiewicz popisywał się improwizacjami w języku francuskim.

Wielka Improwizacja Konrada w celi więziennej jest literackim utrwaleniem aktu improwizowania. Najsłynniejszym, a zarazem najważniejszym.

Konrad jest bohaterem romantycznym, co możemy wywnioskować z jego monologu. Ogarnięty rozpaczą i twórczą gorączką, występuje przeciwko Bogu. Swoją „rozmowę” z Nim zaczyna słowami:
„Samotność-cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi?
Gdzie człowiek, co z mej pieśni całą myśl wysłucha,”


Cytat ten podkreśla jedną z cech bohatera romantycznego, jaką jest samotność i niezrozumienie ze strony świata, oraz ujawnia fakt, że Konrad jest poetą, czyli widzeniem świata i potęgą swych uczuć przerasta innych ludzi. Jest to bardzo ważne, ponieważ uważa, że poezja, czyli siła tworzenia, czyni go równym Bogu, jednocześnie umożliwia wystąpienie przeciwko Jemu.
„Uczucie krąży w duszy (…)”

Konrad staje się świadomy rosnącego napięcia uczuciowego, jego słowa i myśli staja się dynamiczne.
„Dziś mój zenit (…)”

Czuje przypływ mocy twórczych, mocy jednostki ponadprzeciętnej. Ustępuje natychmiast opór słowa, czuje się kreatorem równym Bogu, jest artystą, więc posiada cząstkę boskości:
„I mam je, mam je, mam-tych skrzydeł dwoje (…)”

Rozpoczyna rozmowę, jednakże w rzeczywistości monolog, ponieważ Bóg milczy. Przemawia jako reprezentant narodu, jako ten, który darzy go uczuciem:
„Ja kocham cały naród…”

Prowadzi spór z Bogiem, buntuje się przeciwko Jemu. Uważa, że Bóg nie dba wystarczająco o szczęście Polaków, więc on sam chce się o nie zatroszczyć.
W imię szczęścia, narodu i ludzkości chce stworzyć „dziwo” większe niż sam Stwórca i dać ludziom szczęście. Podkreśla to mówiąc:
„Zanuciłbym pieśń szczęśliwą…”

Zarzuca Bogu obojętność wobec polskiego narodu, a do tego potrzebna jest mu władza nad ludźmi, nad ludzką świadomością. Dlatego w sposób kategoryczny żąda „rządu dusz”. Jego egocentryzm, duma i romantyczny indywidualizm dochodzą do zenitu. Duma graniczy wręcz z pychą. Chęć otrzymania odpowiedzi na wyzwanie jest tak wielka, że przeradza się w bluźnierstwo- odmówienie Bogu miłosierdzia:
„Kłamca, kto ciebie nazywał miłością
A ty jesteś tylko mądrością…”


Konrad z pasją domaga się odsłonięcia mechanizmów dziejów, pyta o historiozofię. Chociaż mówi ciągle o potędze uczucia, jest to właściwie stracie rozumu z rozumem. Identyfikuje się z cierpiącym narodem:
„Ja i ojczyzna to jedno
Nazywam się Milion - bo za miliony
Kocham i cierpię katusze…”


Mówi o swojej nadzwyczajnej wrażliwości na cierpienie innych. Można powiedzieć, że pobudki są wyższe, że są prometejskie. Tworzy to podstawę koncepcji mesjanizmu jednostki. Konrad wierzy, że jego cierpienia przyniosą Polsce wolność i oswobodzenie spod władzy zaborców. Oraz, że Polska cierpi za inne narody, by przynieść im wolność. Wreszcie – w apogeum uniesienia- wypowiada największą w jego pojęciu obelgę, jednakże nie kończy jej, gdyż mdleje.
„Tyś nie ojcem świata, ale…
Głos diabła: Carem.”


Podczas słynnego monologu poruszone zostały istotne tematy: rola i siła poezji, jako boskiej mocy tworzenia, oraz rola poety, który jest ponad tłumem wszystkich śmiertelników.
Konrad jest gotów poświecić dla narodu swoje zbawienie, nie tylko życie. Pojawia się tez cień polemiki klasyków z romantykami przeciwstawienie uczucia wiedzy- Konrad przypisuje Bogu mądrość, szydząc:
„Mówią żeś ty jest miłością
A ty jesteś tylko mądrością”


Jak widać, są to tematy charakterystyczne dla ideologii romantycznej, tak zresztą jak dyskusja z Bogiem i tym samym grzeszny czyn bohatera romantycznego.

W postaci Konrada można doszukać się cech Prometeusza. Pragnie szczęścia narodu, ale chce je wywalczyć sam jak Prometeusz, który dla ludzi ukradł ogień bogom z Olimpu i został za to przykuty do skały Kaukazu, i sęp (orzeł) wyjadał mu wątrobę. Przyjmując postawę prometejską, chce się poświęcić dla dobra ogółu.

Konrad bez wątpienia jest „nowym Prometeuszem”. Człowiekiem, który uważa swoje życie za misję i który, jako jedyny, rozumie swój naród. Pragnie mu pomóc, nie bacząc na konsekwencje, poświęcając nie tylko życie, ale również swoje zbawienie. Cechuje go również postawa romantyczna, na którą składają się: samotność, niezrozumienie przez świat, indywidualizm, ideologia romantyczna etc.. Ta postawa przejdzie do tradycji naszej literatury, znajdzie kontynuacje, naśladownictwo i polemikę.

Pełen dystansu i ironii komentarz do słynnej Wielkiej Improwizacji zawarł w swoim wierszu pt. „Poeta” współczesny twórca Andrzej Bursa:
„Poeta cierpi za miliony
od 10 do 13.20
O 11.10 uwiera go pęcherz
wychodzi
rozpina rozporek
zapina rozporek
Wraca chrząka
i apiat’
cierpi za miliony”

Czy tekst był przydatny? Tak Nie
Opracowania powiązane z tekstem

Czas czytania: 5 minut

Gramatyka i formy wypowiedzi