Smutek – kategoria estetyczna Romantyzmu.

1. Wstęp
W epoce romantyzmu smutek stał się nieodłącznym elementem wielu dzieł literackich. Bardzo często pojawiał się on w krótkich utworach lirycznych Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza czy Cypriana Norwida. Bez większych problemów można było go również odnaleźć w obszerniejszych dziełach takich jak „Dziady” Adama Mickiewicza czy też „Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego. Stopniowo stał się on również elementem romantycznej estetyki kształtującej się w Polsce na początku XIX wieku.



2. Rozwinięcie
Estetyka
- Estetyka jako część teorii poznania dotycząca sądów o pięknie
- Geneza polskiej estetyki i czynniki, które ją kształtowały
o walka z poglądami klasycystycznymi
o inspiracje płynące z zagranicznych centrów intelektualnych (Niemiec, Anglii, Francji)
o sztuka i życie artystyczne (czasopiśmiennictwo, polemiki, publiczność)
o sytuacja polityczno-społeczna (zabory, podział społeczeństwa na klasy)
- Smutek jako element romantycznej estetyki


Juliusz Słowacki
„Kordian”
- Kordian jako przykład postaci nie potrafiącej odnaleźć własnej drogi w życiu
- żal po stracie przyjaciela przyczyną smutku głównego bohatera
- zagubienie w świecie powodem samobójstwa

„Hymn”
- „Hymn” utworem o charakterze litanijnym
- powtarzająca się apostrofa „Smutno mi boże”– jej znaczenie i funkcja


Cyprian Norwid
„Moja piosnka [II]”
- „Tęskno mi Panie” – podobieństwa i różnice między utworem
Cypriana Norwida, a utworem Juliusza Słowackiego
- tęsknota za ojczyzną - wspólna cecha obu utworów
- ojczyzna i jej znaczenie w o obu wierszach


Zygmunt Krasiński
„Nie-boska komedia”
- śmierć bliskiej osoby - kolejna przyczyna smutku
życie własne i bliskich w zetknięciu z wyższymi ideami


Johan Wolfgang von Goethe
„Cierpienia młodego Wertera”
- nieszczęśliwa miłość tytułowego bohatera
- uczucie, a zasady moralne
- podróż jako sposób ucieczki przed cierpieniem
- samobójstwo skutkiem długotrwałego cierpienia


Adam Mickiewicz
„Dziady część III”
- Dziady część III jako utwór o charakterze patriotycznym
- Konrad - postać cierpiąca z powodu niewoli narodu
- smutek i desperacja głównego bohatera
„Dziady część IV”
- Gustaw jako przykład bohatera cierpiącego po stracie kochanki
- konflikt wiary z wartościami przyziemskimi w świetle wielkiego cierpienia
- romantyczne pogranicze życia i śmierci

„Stepy Akermańskie”
- „Stepy Akermańskie” jako utwór wyrażający smutek i tęsknotę podmiotu lirycznego za ojczyzną
- 1824 – skazanie Adama Mickiewicza na zesłanie – relacje między utworem, a biografią autora

„Burza”
- obojętność bohatera wobec grożącej mu śmierci
- samotność i brak wiary jako przyczyny postępowania pielgrzyma


3.Zakończenie
Analizując powyższe przykłady, wyraźnie widzimy, że smutek przybierał w utworach bardzo odmienne formy. Równie różne były także jego przyczyny, począwszy od spraw tyczących się pojedynczych jednostek aż po cierpienie całego narodu. Bez wątpienia stał się on charakterystycznym elementem estetyki romantycznej, bez którego wiele utworów zatraciłoby swój sens i znaczenie.

4.Bibliografia
J. Bachórz, A Kowalczykowa, Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław 1995.
J. Knaflewska, Portrety Polaków – Adam Mickiewicz, Poznań 1999.
Z. Krasiński, Nie-boska komedia, Kraków 1981.
A. Mickiewicz, Dziady część III, Warszawa 1993.
A. Mickiewicz, Dziady część IV, Warszawa 1993.
A. Mickiewicz, Wybór poezji, Wrocław 1986, s. 80,85,104.
C. Norwid, Poezja i dobroć, Warszawa 1977 s. 320,322,584.
J. Słowacki, Kordian, Wrocław. 1983.
J. Słowacki, Wiersze i poematy, Wrocław 1959, s. 59.
A. Witkowska, R. Przybylska, Romantzym, Warszawa 1999.
A. Witkowska, Literatura romantyczna, Warszawa 1997.