Historia Placu Teatralnego w Warszawie

Plac rozcigajcy się między ulicami Wierzbow i Moliera powstawał w dwóch etapach. Pierwszy miał miejsce około 1808 r., budowa zaczęta była na terenie zlikwidowanego targowiska Pociejów, położonego na narożniku, jeszcze wskiej wówczas Senatorskiej i Nowosenatorskiej (obecnie Moliera). Po rozebraniu dawnego pałacu Pociejowskiego oraz tamtejszych kramów utworzono wpierw ogród, a następnie, w 1818 r. również niewielki plac zwany Pociejowskim. Po przeciwległej stronie Nowosenatorskiej wybudowano w latach 1819-1820 zaprojektowan przez Piotra Aignera, oficynę Marywilu, która po pięciu latach istnienia została zlikwidowana. Na miejscu frontu gmachu, oraz częci skrzydeł bocznych i dziedzińca utworzono plac. A na pozostałych fragmentach dziedzińca wybudowano w latach 1825-1832 gmach Teatru Wielkiego projektu A. Corrazziego. Oficyna aignerowska stała się lewym, czyli wschodnim skrzydłem teatru. Do placu w roku 1825 przyłczono plac Pociejowski, a nowo powstały, przyjł nazwę Marywilskiego. Nazwa Plac Teatralny przyjęła się dopiero około 1840 roku. Miał on 200 metrów długoci i około 100 metrów szerokoci. Po jego północnej stronie stał Ratusz, dawny pałac Jabłonowskich, wstępnie przebudowany przez architekta D. Merliniego, lecz ponownie przerobiony w 1817 roku przez budowniczego F. Lessla.

Piętrowa, osiemnastowieczna Kamienica Łagiewnicka z mansardowym dachem, oraz Kociół i klasztor Kanoniczek przebudowany został z Kocioła Jezuitów w latach 1818-1819 przez Piotra Aignera. Na narożniku ulic Wierzbowej i Senatorskiej wzniesiono około 1821 roku klasyczn kamienicę kupca Petyskusa. Dostosowany do niej form architektoniczn był również dom Ludwika Dmuszewskiego, przebudowana w 1821 roku. W latach 1822-1896 mieciła tam się redakcja i drukarnia "Kuriera Warszawskiego". W kamienicach otaczajcych plac oraz w skrzydłach Teatru Wielkiego znajdowały się liczne sklepy. Plac Teatralny stał się centrum miasta, które dopiero około 1870 roku przesunęło się bardziej na południe. Około 1855 roku na rodku placu ustawiono fontannę, oraz latarnie gazowe.

W latach 1861-1863 plac był miejscem krwawo tłumionych manifestacji. W 1863 roku spłonł Ratusz spalony przez powstańców. Odbudowano go w latach 1864 -1869 dostawiajc

wieżę pomysłu architekta R. Krajewskiego i J. Orłowskiego. Na Fot. Ratusza - dawnego pałacu Jabłonowskich

skwerze przed Ratuszem ustawiono po 1870 roku słup Kamienny otoczony żelazn balustrad z tabliczk wskazujc położenie geograficzne tego miejsca, oraz wysokoć nad poziomem morza i Wisły. Punkt ten w 1880 roku został opatrzony dokładnymi danymi. Na ich podstawie dowiedzieć się można, że szerokoć geograficzna tego punku wynosi 2114'40 N a szerokoć 5014'40 E.

Około 1881 przez plac przeprowadzono linię tramwaju konnego, kursujcego od ul. Nowosenatorskiej do Bielańskiej i Senatorskiej w stronę placu Bankowego. W tym czasie postawiono również dwa nowe skwery. W końcu XIX wieku przebudowano Kamienicę Dmuszewskiego oddajc jej do użytku dwie kopuły projektu budowlanego F. Breumana. Mieciły się w niej kolejno popularne restauracje Stępkowskiego "Stępka" oraz "Oaza", a następnie w latach 1908-1911, kabaret "Momus".

W 1905 roku na Placu Teatralnym ponownie brutalnie opanowano manifestację ludnoci Warszawy domagajcej się przestrzegania podstawowych konstytucji przez ówczesne władze. W dwudziestoleciu międzywojennym plac był tradycyjnym miejscem manifestacji pierwszomajowych, w zwizku z czym często dochodziło tam do starć demonstrujcych z policj.

W 1936 roku przed Teatrem Narodowym postawiono pomnik Wojciecha Bogusławskiego, którego pomysłodawc i projektantem był architekt J. Szczepkowski. We wrzeniu 1939 podczas oblężenia Warszawy na Ratuszu, na posterunku milicji, "walczył" bohaterski komisarz cywilnej obrony stolicy, prezydent Stefan Starzyński. Spalone wówczas zostały oba teatry: Wielki i Narodowy. Podczas powstania w 1944 oddziały Armii Krajowej przebijajce się ze Starego Miasta, toczyły ciężkie boje na pl. Teatralnym i przyległych ulicach. Niemcy zburzyli wówczas bronicy się Ratusz oraz spalili kociół Kanoniczek i wszystkie zabytkowe kamienice otaczajce plac. Ósmego i dziewitego sierpnia hitlerowcy rozstrzelali w murach Teatru Wielkiego ponad 350 osób.

W latach 1952-1958 rozebrano ruiny Ratusza kocioła Kanoniczek i mury kamienicy Mikulskiego na narożniku ulic Senatorskiej i Bielańskiej, oraz rozszerzono plac aż do Alei wierczewskiego, obecnej Alei Solidarnoci. Odbudowano również dom Petuskusa na użytek biur projektowych, oraz pałac Blanka.

Obecnie przy zbiegu placu i ulicy Bielańskiej wzniesiono trzy nowoczesne wieżowce oraz pawilony handlowe, nieprzyjemnie kontrastujce z klasyczn, zabytkow zabudow teatru, pałacu Blanka i Kamienicy Petryskusa. W zwizku z budow centrum bankowego, zniknęła Nike. Odrestaurowany natomiast został dawny Ratusz oraz kociół Kanoniczek.