Polska za czasów Stefana Batorego i Henryka Walezego z poprawkami

Po śmierci ostatniego Jagiellona Zygmunta II Augusta odbyła się pierwsza wolna elekcja między kwietniem, a majem 1573 roku. Kandydatów było wielu: król szwedzki Jan III Waza, car moskiewski Iwan IV Groźny. Myślano nawet, aby na tronie zasiadła siostra Zygmunta II Augusta, Anna Jagiellonka. Jednak najpoważniejszymi kandydatami byli arcyksiążę Ernest z dynastii Habsburgów oraz Henryk de Valosis. Wygrał ten drugi, gdy wyniki ogłoszono 16 maja 1573. Nazwany został Henryk Walezy. Miał 22 lata. Wcześniej musiał potwierdzić, że akceptuje ich treść. Takie artykuły nazwano henrykowskimi na cześć władcy. Koronacja odbyła się 21 lutego 1574 roku w Krakowie. Już pierwsze decyzje nowego króla pokazały, że nie zamierza szanować swoich poddanych. Początkowo Henryk Walezy stwarzał pozory zainteresowanego polskimi sprawami to nie trwało to długo. Wielu Francuzów przybywało na dwór polski. 30 maja 1574 roku umiera król Francji Karol IX, dlatego nocą z 18 na 19 czerwca 1574 roku Henryk III Walezy ucieka potajemnie z Polski. Szlachta była wstrząśnięta! Okazało się, że po niespełna 5 miesiącach panowania uciekł pierwszy król wybrany na zasadach elekcji. 24 sierpnia 1574 roku na sejmie konwokacyjnym szlachta dała królowi wyznaczony termin powrotu do Polski. 12 maja 1575 roku upłynął ten termin, a król nie powrócił, dlatego zaplanowano datę nowej elekcji.

Podczas nowej wolnej elekcji na króla Polski został wybrany Stefan Batory, który pochodził z Siedmiogrodu. Bez mrugnięcia okiem przysiągł artykuły henrykowskie, a 1 maja 1576 poślubił Annę Jagiellonkę. Był bardzo skuteczny w wybieraniu wojska. Jemu zawdzięczamy powołanie piechoty wybranieckiej, dzięki której podbił Wielkie Łuki oraz Połock. Zmodernizował też artylerię i wojska inżynieryjskie. Był zwolennikiem silnych rządów przeciwnym magnaterii i samowoli szlacheckiej. Nie zawsze potrafił prowadzić dialog ze szlachtą. Sam król słabo interesował się polityką wewnętrzną, wyręczał go w tym kanclerz Jan Zamoyski. Był zwolennikiem tolerancji religijnej przestrzegał tych zasad. Był katolikiem. Zmarł 12 grudnia 1586 po 10 latach panowania.

Podsumowanie
Henryk Walezy lekceważył swoich poddanych, nigdy nie nauczył się języka polskiego. Polaków raził jego wygląd, który zwykł nosić cudzoziemskie stroje i biżuterię. Ze względu na wygląd i jego panowanie nazwano go „malowanym królem”
Stefan Batory panował 10 lat. Na początki panowania miał niełatwe. Tylko część Polaków opowiedziała się za nim. Nawet zagranica patrzyła na niego niechętnie. Spośród władz kościelnych tylko biskup był jego stronnikiem. Był królem nie pozwalającym manipulować sobą szlachcie. Był tęgim mężczyzną miał brodę i wąsy. Swoim surowym wyglądem budził respekt. Niektórzy uważali, że ród Batorych ma we krwi zajadłość i okrucieństwo. Był oczytany, wykształcony oraz był świetnym strategiem i dowódcą. Jego panowanie można uznać za udane, bo taki człowiek był potrzebny niesfornym Polakom.