Holandia - wiadomości, informacje, ciekawostki.

Holandia, Nederland, Królestwo Holandii (Niderlandów), Koninkrijk der Nederlanden

Holandia, Nederland, Królestwo Holandii (Niderlandów), Koninkrijk der Nederlanden
to państwo w zachodniej Europie, nad Morzem Północnym zajmujące obszar 41 834 km2. Graniczy na wschodzie z Niemcami, na południowym zachodzie z Belgią, północno-zachodnie i północne granice kraju wyznacza wybrzeże Morza Północnego.
Stolicą konstytucyjną a zarazem siedzibą parlamentu jest Amsterdam – 718 tys. mieszkańców, siedziba dworu i rządu znajduje się w Hadze – 442 tys. mieszkańców. Większe miasta to: Rotterdam (592 tys.), Utrecht (234 tys.), Eindhoven (197 tys.), Groningen (168 tys.), Tilburg (154 tys.), Haarlem (149 tys.), Nijmegen (146 tys.), Apeldoorn (146 tys.), Enschede (145 tys.).
Holandia jest podzielona administracyjnie na 12 prowincji i 702 gminy, w jej skład wchodzą dwa terytoria zamorskie: Antyle Holenderskie i Aruba. Językiem urzędowym jest holenderski (niderlandzki) i lokalnie fryzyjski. Waluta narodowa to gulden holenderski, który dzieli się na 100 centów.
Ludność
15 892 tys. mieszkańców (2000), co daje średnią gęstość zaludnienia 371 osoby/km2.
Holandia jest krajem jednolitym narodowościowo, 96% społeczności stanowią Holendrzy. Największą wspólnotę wyznaniową tworzą katolicy (36% ogółu społeczeństwa), średnio, co czwarty Holender jest protestantem (26%). 1/3 ludności (33%) deklaruje swą bezwyznaniowość.
Warunki naturalne
Holandia jest krajem nizinnym o rzeźbie ukształtowanej w okresie czwartorzędowym przez lądolód skandynawski, osady niesione przez mające tu swe ujście wielkie rzeki europejskie: Ren, Mozę i Skaldę oraz wskutek oddziaływania morza, które na przestrzeni dziejów na przemian niszczyło i budowało ląd dzisiejszej Holandii.
Ok. 1/4 całego obszaru kraju zajmują depresje, czyli obszary leżące poniżej poziomu morza, 1/3 powierzchni Holandii wznosi się do wysokości 1 m n.p.m., nieco więcej niż 1/10 obszaru osiąga wysokość przekraczającą 10 m n.p.m. Najwyżej położony punkt kraju, wzniesienie Vaalserberg, osiąga zaledwie 321 m n.p.m., punkt najniżej położony znajduje się zaś na dnie Polderu Księcia Aleksandra 6,3 m p.p.m.
Na wschodzie i południu kraju wyodrębnia się strefa wysoczyzn, porozcinanych szerokimi dolinami płynących w kierunku zachodnim rzek. Wysoczyzny zbudowane są z piasków i żwirów rzecznych, na ich powierzchni spotyka się wały moren czołowych pozostawionych przez lądolód skandynawski.
Na północ i zachód od wysoczyzn rozciąga się pas równin pomorskich. Obszary te, będące do niedawna morzem, powstały wskutek wypełniania się zalewu morskiego osadami rzecznymi i morskimi. Są one położone poniżej poziomu morza, przed zalaniem chroni je pas wydm, biegnący wzdłuż wybrzeży Morza Północnego na uformowanej przez prądy morskie mierzei, oraz budowane przez człowieka wały ochronne.
W północnym odcinku mierzeja traci swą ciągłość, przechodząc w pas Wysp Zachodniofryzyjskich.
Holandia pozostaje pod wpływem klimatu umiarkowanego, oceanicznego. Roczna amplituda temperatury jest niewielka, lata stosunkowo chłodne, a zimy łagodne. Średnia temperatura stycznia notowana w stolicy (Amsterdam) wynosi 2C, lipca zaś 17C. Roczna suma opadów 650 mm.
Ustrój polityczny
to monarchia parlamentarna, a głową państwa jest król. Władzę ustawodawczą także sprawuje król oraz dwuizbowy parlament (Stany Generalne): 75-osobowa Izba Pierwsza (wyższa), wybierana drogą pośrednią, i 150-osobowa Izba Druga (niższa) pochodząca z wyborów powszechnych. Władzę wykonawczą sprawuje odpowiedzialny przed parlamentem, mianowany przez króla rząd. Funkcjonuje Rada Stanu będąca organem konsultacyjnym króla.
Gospodarka
Holandia jest krajem dobrze i wszechstronnie rozwiniętym gospodarczo. Swoje znaczenie we współczesnym państwie zachowały dziedziny mające wielowiekową tradycję: handel i transport morski oraz rybołówstwo.


*dane pochodzą z 1996 r.
Wiatraki

Już od XVI wieku setki tysięcy Holendrów zamieszkiwało obszary wcześniej zajęte przez jeziora. Aby było to możliwe, ląd osuszano przy pomocy wiatraków, które do tej pory są istotnym elementem gospodarki wodnej na tym położonym poniżej poziomu morza terenie. Największe z wiatraków przy korzystnym wietrze są w stanie przepompować 45000 l wody na minutę na wysokość 1,25 m. Wynalezienie w XVII wieku, wałów rozrządczego i korbowego pozwoliło na wykorzystanie siły wiatru w wielu gałęziach przemysłu. Setki wiatraków zostało użytych w przemyśle drzewnym, papierniczym i farbiarskim. Tak powstały pierwsze na świecie tereny przemysłowe. Wiatraki nie wywodzą się jednak z Holandii. Do Europy przywędrowały prawdopodobnie z Bliskiego Wschodu w czasie Krucjat. Jednak to właśnie Holendrom należy przypisać udoskonalenie i rozwój wiatraka, chociażby ze względu na dużą różnorodność typów wiatraków, które stworzyli. Silnik parowy, potem silnik spalinowy, a w końcu silnik elektryczny, stopniowo wyparły wszelkie konstrukcje czerpiące energię z wody czy wiatru. Do 1923 r. przetrwało ich zaledwie trzy tysiące z ogromnej liczby dziesięciu tysięcy. Obecnie ich liczba zmniejszyła się do jednego tysiąca. Na szczęście te w większości "żyjące zabytki" są obecnie prawnie chronione, a wiele z nich, w określonych terminach, jest otwartych dla zwiedzających.

Wiatraki dzieli się na wiatraki przemysłowe i wiatraki melioracyjne.
Wiatraki przemysłowe otrzymywały nazwy zgodne ze swoim przeznaczeniem, np.: wiatrak tartaczny. Nowe technologie wyparły większość ich z rynku i do dziś zachowało się zaledwie kilka.
Wiatraki melioracyjne, utrzymują stały poziom wody poza wałami przeciwpowodziowymi i osuszają tren. W ten sposób powstają poldery.

Zaanse Schans to nadal zamieszkały skansen i muzeum położone ok. 12 km na północ od Amsterdamu. Oryginalne zabudowania dają obraz Holandii z XVII i XVIII wieku. Autentyczne domy, zabytkowa stocznia, pokazy strugania chodaków i przede wszystkim wiatraki, co roku przyciągają setki tysięcy turystów. Region De Zaan był prawdopodobnie najwcześniej uprzemysłowionym miejscem na świecie. Około 250 lat temu na tym stosunkowo niewielkim obszarze wzniesiono ponad 800 wiatraków. W Zaanse Schans można zobaczyć następujące wiatraki:

DE GEKROONDE POELENBURG
Jeden z pięciu wiatraków typu paltrok, które zachowały się w Holandii. Niestety wiatrak ten, uruchamiający tartak, jest zamknięty dla zwiedzających.

DE KAT
Młyn otwarty jest dla zwiedzających przez cały tydzień. Produkuje barwniki mineralne wykorzystywane w przemyśle farbiarskim.

DE ZOEKER I DE BONTE HEN
Dwa nadal działające wiatraki produkujące olej. Obydwa można zwiedzać.

DE HUISMAN
Mały wiatrak produkujący musztardę; nadal wykorzystywany przemysłowo. Niestety jest zamknięty dla zwiedzających.

DE HADEL
Wiatrak melioracyjny używany do utrzymania stałego poziomu wody w polderze.

WIATRAKI W OKOLICACH ZAANSE SCHANS
Nieopodal Zaanse Schans można znaleźć wiatraki o urzekających nazwach, takich jak: „De Bleeke Dood” (Blada śmierć), „De Ooievaar” (Bocian), „De Held Jozua” (Bohater Jozue). Najbliżej położony 'Schoolmeester' (Nauczyciel) to ostatni zachowany na świecie wiatrak produkujący papier. Papier wytwarzany w regionie De Zaan, przez całe wieki uważany był za jakościowo najlepszy.



Kinderdijk położone jest w odległości ok. 100 km na południe od Amsterdamu. Dziewiętnaście wiatraków pochodzących z 1740 r., to prawdziwe arcydzieła sztuki budowlanej. Stoją, oddzielone wodą, w dwóch przeciwległych rzędach. Po jednej stronie okrągłe wiatraki z cegły odprowadzają wodę z Nedervaard, po drugiej stronie ośmiokątne nie dopuszczają do zalania Overwaard. Kinderdijk to jedno z najbardziej znanych miejsc w Holandii. Obok Zaanse Schans jest przykładem typowego holenderskiego krajobrazu. Zdjęcia z Kinderdijk można więc znaleźć w prawie każdym albumie poświęconym Holandii. W 1997 r. wiatraki z Kinderdijk zostały oficjalnie umieszczone na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.


Niedaleko na południe od Amsterdamu leży miasto Aalsmeer. Każdego roku tysiące turystów przyjeżdża tutaj, by zobaczyć największą giełdę kwiatową na świecie. W centrum dawnej wioski stoi ośmiokątny wiatrak platformowy „De Leeuw” (Lew). Zbudowany w 1863 r., na przełomie lat 1994/1995 poddany został całkowitej renowacji. „De Leeuw” jest wiatrakiem produkującym mąkę. Posiada dwa zespoły kamieni młyńskich. Na pierwszym piętrze można tu też obejrzeć stałą wystawę fotografii. Zdjęcia przedstawiają różne typy holenderskich wiatraków, ich wykorzystanie, a także miejsca, w których się znajdują.



Źródła:
- http://www.holland.com/pl
- http://www.nationalgeographic.com/
- Popularna Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo Foqra, 2004 r.