Teoria Wegenera

Teoria Wegenera geotektoniczna zakładająca wędrówkę kontynentów, którą, zrywając z poglądem o stałym położeniu kontynentów i oceanów, ogłosił A.L. Wegener na zebraniu Niemieckiego Towarzystwa Geologicznego we Frankfurcie nad Menem 1912 (opublikowana w formie książki 1915). Według tej teorii pierwotnie istniał jeden zwarty kontynent, tzw. Pangea (Wszechląd), który, wskutek ruchu obrotowego Ziemi i zróżnicowanego przyciągania Słońca i Księżyca, w mezozoiku rozpadł się na poszczególne, rozsuwające się kry kontynentów; wg Wegenera lekkie kry kontynentu (zbudowane głównie z granitoidów i skał osadowych) są zanurzone hydrostatycznie w plastycznym i cięższym podłożu magmowym, co umożliwia ich przesuwanie się. Niektóre kontynenty powstałe z rozłupanej Pangei przesuwały się ku zachodowi inne - ku równikowi. Ruch poszczególnych kontynentów był przyczyną utworzenia się łańcuchów górskich powstałych z osadów nagromadzonych w geosynklinach obrzeżających kontynenty, kontynenty te bowiem, przesuwając się, spełniały funkcję spychaczy. W wyniku dryfu zachodniego obu Ameryk wypiętrzyły się Kordyliery i Andy, natomiast ucieczka od biegunów Eurazji i Afryki oraz Indii doprowadziła do wypiętrzenia śródziemnomorskich Alpidów, a także Himalajów. Podstawą dla teorii Wegenera były obserwacje z zakresu geodezji, geologii, geofizyki, paleontologii, paleogeografii roślin i zwierząt oraz paleoklimatologii. Na pierwotną zwartość dzisiejszych kontynentów wskazywały, wg Wegenera, podobieństwo ich zarysu (kongruencja) po obu stronach oceanów: Atlantyckiego i Indyjskiego, podobieństwo budowy geologicznej skrajnych części kontynentów Starego Świata i Nowego Świata, pokrewieństwo świata zwierzęcego i roślinnego Ameryki Pn., Europy, Afryki, a także Australii i Ameryki Pd. oraz Antarktydy, równoczesność zmian klimatu na poszczególnych kontynentach zarejestrowanych w osadach, ślady zlodowacenia na wszystkich kontynentach półkuli południowej, wreszcie geodezyjnie stwierdzone oddalanie się Grenlandii od Europy. Po okresie powszechnego uznania teorii Wegenera zakwestionowano możliwość dryfu i ucieczki kontynentów od biegunów. Odrodzenie teorii Wegenera nastąpiło dzięki teorii tektoniki płyt, która wyjaśniła mechanizm przesuwania się kontynentów wiążąc go z powstawaniem, przemieszczaniem się i niszczeniem płyt litosferycznych.