Najważniejsze problemy współczesnej Europy

Kontynent europejski ma wiele swoich specyficznych problemów. Problemy te związane są z różnymi dziedzinami życia. Większość z nich spowodowana jest głównie zmianami, jakie zaszły w Europie w ostatnich latach. Najbardziej zauważalnym, są różnice w poziomie życia na wschodzie i zachodzie kontynentu, które powstały po trwającym kilkadziesiąt lat podziale Europy. Zmniejszenie tych różnic jest bardzo trudne, gdyż temu problemowi towarzyszą inne, również istotne.

Problemem, który obejmuje wszystkie kraje europejskie jest bezrobocie. W Europie jego wskaźnik jest bardzo wysoki i przekracza 10%. Główne przyczyny braku pracy dla Europejczyków to: unowocześnienie przemysłu poprzez mechanizację, która przyczynia się do zmniejszenia zatrudnienia ludności, zamykanie przedsiębiorstw, które przynoszą małe zyski, kryzys gospodarczy oraz niski poziom rozwoju gospodarczego.

Ponieważ bezrobocie jest poważnym problemem gospodarczym i społecznym, we wszystkich krajach nim dotkniętych próbuje się je zwalczać. Jest to zadania bardzo trudne. Na likwidacje bezrobocie Unia europejska przeznacza duże sumy, które wydawane są na kursy ułatwiające bezrobotnym zdobycie wyższych kwalifikacji lub zmianę zawodu.

Kontynent europejski ma swoje specyficzne problemy ludnościowe wyróżniające go spośród pozostałych kontynentów. Należy do nich obecnie najmniejsze tempo przyrostu ludności, wynika to nie tylko z małego przyrostu naturalnego, ale i ujemnego salda migracji. W ciągu minionego półwiecza Europa przeżyła wiele wstrząsów politycznych, I i II wojna światowa pociągnęły nie tylko wielomilionowe straty bezpośrednie zabitych, ale i straty pośrednie w zabitych, ale i straty pośrednie spowodowane zmniejszoną liczbą urodzeń oraz wyższą śmiertelnością na skutek złych warunków życia w czasie wojny. Średnie wieloletnie za lata 1963-69 wykazują, że w Europie jest najniższy współczynnik urodzeń (18%), niemal dwukrotnie niższy od średniej światowej (33%). Afryka ma współczynnik urodzeń 2,5 razy wyższy niż Europa, inne kontynenty również przewyższają Europę pod tym względem.Współczynnik zgonów (10%) jest w Europie niższy od średniej światowej (14%), ale taki sam jak w Ameryce i Australii. Stąd też przyrost naturalny w Europie jest przeszło dwukrotnie niższy od przyrostu światowego.Wszystkie te przyczyny spowodowały, że udział Europy w zaludnieniu świata zmniejsza się nieustannie.Wyniszczenia wojenne i emigracja wywarły wpływ na strukturę płci ludności. Większość krajów europejskich, a zwłaszcza uczestniczących w II wojnie światowej, miała dużą przewagę kobiet, dochodzącą w skrajnych przypadkach nawet do 124 kobiet na 100 mężczyzn. Takiego układu nie zdołał wyrównać nawet 25 – letni okres, w którym wśród noworodków przeważali chłopcy. W krajach, które nie brały udziału w wojnie proporcje są niewielkie i poza kilkoma wyjątkami przewagę liczebną mają kobiety. Te same przyczyny były powodem szczególnie dotkliwych strat w niektórych grupach wieku (mężczyźni zdolni do służby wojskowej), co spowodowało mniejszy udział roczników produkcyjnych. Na kontynencie europejskim również najbardziej zaawansowany jest proces starzenia się ludności. Tutaj postępy medycyny i opieki społecznej doprowadziły do znacznego wydłużenia się przeciętnej trwania życia, co spowodowało wzrost udziału najstarszych grup wieku,a więc liczbę ludności nieproduktywnej. Prócz przyczyn czysto demograficznych, również nierównomierny rozwój gospodarczy doprowadził do występowania regionalnych nadwyżek lub niedoborów siły roboczej, które z kolei wyzwalały zarówno stałe, jak i sezonowe migracje ludności. Tak, więc specyfika demograficznego obrazu europy dotyczy procesów dynamiki i struktury ludności uwarunkowanych historycznie i mających swoje przyczyny w stosunkach społeczno – gospodarczych.

Kolejnym z problemów są konflikty zbrojne. Mieszkańcy Europy różnią się między sobą wieloma cechami, z których najistotniejsze to: przynależność państwowa, przynależność do grupy narodowościowej lub etnicznej, język oraz religia. Dopóki wszyscy respektują obowiązujące prawa, różnorodność jest źródłem bogactwa kulturowego. W większości krajów europejskich większe i mniejsze grupy ludności współistnieją w warunkach pokojowych. Istnieją jednak wyjątki. W kilku obszarach Europy trwają konflikty zbrojne.

Konflikt w Irlandii Północnej zapoczątkował wrogość między Anglikami a Irlandczykami. Dopiero w 1998 roku zawarto porozumienie pokojowe, za które jego współtwórcy otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla. Część Irlandzkiej Armii Republikańskiej nie uznała tego porozumienia i kontynuuje walkę metodami terrorystycznymi.

Kraj Basków do drugiej połowy XIX wieku obszar ten miał znaczną samodzielność. W 1959 roku powstała tajna wojskowo – polityczna organizacja – ETA – walcząca o niepodległość kraju głównie metodą zamachów na funkcjonariuszy państwa hiszpańskiego. Dwadzieścia lat później Kraj Basków otrzymał autonomie. Część ETA kontynuuje walkę, stosując metody terrorystyczne, chociaż przeciw terroryzmowi protestują sami Baskowie.

Po pierwszej wojnie światowej w zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego powstało Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Najliczniejszą grupę stanowili Serbowie, którzy wkrótce przejęli władzę. Stało się to przyczyną wielu napięć, pogłębionych w czasie drugiej wojny światowej. Po klęsce Niemiec utworzono Socjalistyczną Federacyjną Republikę Jugosławii, w której mieszkało kilka zwaśnionych narodów. Znaczne było także zróżnicowanie religijne. Po śmierci komunistycznego przywódcy kraju ujawniły się dążenia poszczególnych republik do tworzenia odrębnych państw zamieszkiwanych przez jeden naród. Jedynie Serbia była zainteresowana utrzymaniem Jugosławii w niezmienionym kształcie. Dawne terytorium tego państwa zajmują obecnie:
- Federacyjna Republika Jugosławii
- Republika Słowenii
- Republika Chorwacji
- Republika Bośni i Hercegowiny
- Republika Macedonii

W nowych państwach rozpoczęło się wypędzanie ludzi innych narodowości. Wybuchły krwawe walki. Najdłuższe i wyniszczające były wojny w Chorwacji oraz Bośni i Hercegowinie. Przywrócenie pokoju umożliwiła interwencja sił pokojowych ONZ oraz wojsk NATO. W 1998 roku wybuchły walki w południowej części Serbii – głównie Kosowie. W 2001 roku kolejnym obszarem walk stała się północna część Macedonii. Na obszarze byłej Jugosławii trwały pokój jest wciąż odległy.

Region Kaukazu do rozpadu ZSRR zajmowały trzy państwa: Armenia, Azerbejdżan i Gruzja, część gór znajdowała się w Socjalistycznej Federacyjnej Republice Rosyjskiej. Po rozpadzie ZSRR wielokrotnie dochodziło w tym regionie do konfliktów z Rosją bądź między trzema krajami kaukaskimi. Najbardziej drastyczną formę przybrał konflikt czeczeńsko – rosyjski. Rosja zajęła obszar Czeczeni w połowie XIX wieku. W końcu II wojny światowej pod zarzutem współpracy z Niemcami wielu Czeczenów przesiedlono do azjatyckiej części ZSRR, zaś około 25% ludności zginęło. W 1991 roku Czeczeni ogłosili powstanie niepodległego państwa i oderwanie się od Rosji, co oznaczało początek wieloletniego krwawego konfliktu. Kraj został zniszczony, wielu miast legło w ruinie, znaczna część ludności żyje w obozach dla uchodźców w bardzo trudnych warunkach. Liczba ofiar po obu stronach jest duża, zakończenie konfliktu zaś odległe.