Prawa i zasady

Prawo Ampre'a - prawo określające siłę, z jaką pole magnetyczne o indukcji B działa na przewodnik, przez który płynie prąd o danym natężeniu I: dF = I (dL * B), gdzie dL - element przewodnika, dF - przyczynek siły działającej na element dL.
Prawo Archimedesa- podstawowe prawo hydrostatyki: ciało zanurzone w płynie (ciecz, gaz) traci pozornie na ciężarze tyle, ile waży płyn wyparty przez to ciało.
Prawo Avogadra- podstawowe prawo dotyczące gazów doskonałych: jednakowe objętości rozmaitych gazów w tej samej temperaturze i ciśnieniu zawierają jednakowe liczby cząsteczek.
Prawo Boltzmanna-Stefana - prawo określające zależność sumy energii E wypromieniowywanej przez ciało doskonale czarne od temperatury bezwzględnej T tego ciała
Prawo Boyle'a-Mariotte'a - jedno z podstawowych praw gazów - objętość danej masy gazu w stałej temperaturze zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do ciśnienia.
Prawa Carnota-II prawa termodynamiczne:
I prawo
Sprawność silnika termodynamicznego pracującego zgodnie z cyklem Carnota zależy jedynie od temperatur źródła ciepła i chłodnicy.
II prawo
Spośród różnych silników cieplnych najwyższą możliwą sprawność ma silnik pracujący zgodnie z cyklem Carnota.
Prawo Coulomba - podstawowe prawo elektrostatyki, określa siłę F z jaką oddziałują dwa punktowe ładunki elektryczne (q i Q) znajdujące się we wzajemnej odległości R: F = (kqQ/R2) * r, gdzie k - współczynnik proporcjonalności zależny od wyboru jednostek, w SI k = przenikalność dielektryczna próżni, r - wersor w kierunku łączącym oba ładunki o zwrocie przeciwnym do wektora łączącego je (gdy ładunki równoimienne) lub zgodnym (ładunki różnoimienne). W układzie Gaussa k = 1. Prawo Coulomba można wyprowadzić z twierdzenia Gaussa lub jednego z równań Maxwella.
Prawo Curie- prawo wyrażające zależność podatności magnetycznej c pewnych ciał paramagnetycznych od temperatury: X = C/T gdzie T - temperatura bezwzględna, C-stała charakteryzująca dany materiał. Prawo Curie nie jest spełnione w niskich temperaturach.
Prawo Daltona- prawo dotyczące gazów, które stwierdza, że całkowite ciśnienie mieszaniny gazów równe jest sumie ciśnień cząstkowych wywieranych przez poszczególne składniki tej mieszaniny.
Prawo Einsteina- prawo fotochemii głoszące, że pojedynczy zaabsorbowany foton wywołuje jeden akt reakcji fizycznej lub chemicznej.
Prawo Ficka- podstawowe prawo dyfuzji, według którego ilość dyfundującej substancji w określonym czasie, przez daną powierzchnię (prostopadłą do kierunku dyfuzji) jest proporcjonalna do pola powierzchni, gradientu (spadku) stężenia i czasu przepływu. Sformułowane zostało w 1855 przez niemieckiego fizjologa A. Ficka.
Prawa Gay-Lussaca:
1) przy stałym ciśnieniu, objętość gazu jest wprost proporcjonalna do jego temperatury bezwzględnej (przemiana izobaryczna).
2) w stałej objętości ciśnienie gazu jest wprost proporcjonalne do jego temperatury bezwzględnej (przemiana izochoryczna).
3) objętości substratów i produktów gazowych reakcji chemicznych, zmierzone w tych samych warunkach pozostają w stosunku niewielkich liczb naturalnych (prawo stosunków objętościowych).

Prawo Grahama- prawo stwierdzające, iż szybkość dyfuzji gazu jest odwrotnie proporcjonalna do pierwiastka kwadratowego z jego gęstości.
Prawo Haasa - prawo akustyki fizjologicznej dotyczące rozróżniania dźwięków, głosi ono, że z dwóch dźwięków pochodzących z różnych źródeł A i B, docierających do odbiorcy w odstępie czasu mniejszym od 10 ms, usłyszany będzie jedynie dźwięk pierwszy, o ile drugi nie jest głośniejszy od pierwszego o więcej niż 10 dB (gdy jest głośniejszy, wtedy będą słyszane obydwa). Prawo Haasa uwzględnia się projektując akustykę sal koncertowych itp. oraz w ambiofonii. Prawo sformułował niemiecki fizyk H. Haas.
Prawo Hay'ego - prawo wskaźników wymiernych, jedno z podstawowych praw krystalografii mówiące, że stosunki długości odcinków odciętych ścianami kryształu można zawsze wyrazić jako stosunki trzech liczb całkowitych: h,k,l, (wskaźniki Millera) oraz, że jeśli orientacja kryształu będzie wybrana zgodnie z zasadami krystalografii, to liczby h,k,l będą względem siebie liczbami pierwszymi. Prawo to sformułował (1794) francuski chemik R.J. Hay.
Prawo Henry'ego- prawo głoszące, że ułamek molowy xi składnika gazowego rozpuszczonego w cieczy (i nie wchodzącego w reakcje z cieczą) jest wprost proporcjonalny do ciśnienia cząstkowego pi tego składnika nad roztworem: xi = Ki (T)pi, gdzie Ki (T) jest funkcją temperatury.
Prawo Hoffa van't- prawo głoszące, że ciśnienie osmotyczne p cząsteczek substancji rozpuszczonej w roztworach rozcieńczonych (i nie ulegającej dysocjacji lub asocjacji) jest proporcjonalne do stężenia tej substancji i temperaturze bezwzględnej: Na podstawie prawa vant Hoffa (i pomiaru ciśnienia osmotycznego) można wyznaczać masy cząsteczkowe koloidów.
Prawo Hooke'a- prawo określające zależność między siłą odkształcającą a odkształceniem dla ciała sprężystego (w granicy sprężystości).
Prawo Joule'a-Lenza- prawo opisujące wydzielanie się ciepła Q na oporze rzeczywistym R, Q=I2Rt, gdzie: I - natężenie prądu płynącego przez obwód o oporze R (dla prądu zmiennego jest to natężenie skuteczne), t - czas przepływu prądu. Prawo Joule'a-Lenza podali nezależnie od siebie J.P. Joule (1841) oraz H.F. Lenz (1842).
Prawo Kapicy - zjawisko liniowego wzrostu oporności właściwej metali w stanie polikrystalicznym wraz ze wzrostem natężenia pola magnetycznego. Występuje w silnych polach magnetycznych.
Prawa Kirchhoffa- dwa podstawowe prawa dotyczące przepływu prądu stałego w obwodach:
I prawo Kirchhoffa: wektorowa suma wszystkich natężeń prądu dopływających do punktu rozgałęzienia w obwodzie elektrycznym równa jest zeru (inaczej: suma natężeń prądów wpływających do punktu rozgałęzienia równa jest sumie natężeń prądów wypływających).
II prawo Kirchhoffa: suma spadków napięcia w każdym zamkniętym obwodzie elektrycznym równa jest zewnętrznej sile elektromotorycznej SEM działającej na ten obwód.
Prawa Kirchhoffa pozwalają ułożyć i rozwiązać układ równań opisujący przepływ prądu stałego w dowolnie skomplikowanym obwodzie elektrycznym.
Prawo Boyle'a-Mariotte'a - jedno z podstawowych praw gazów - objętość danej masy gazu w stałej temperaturze zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do ciśnienia.
Prawo Maxwella- dla klasycznego (niekwantowego) układu cząstek znajdującego się w równowadze termodynamicznej funkcja opisująca rozkład prędkości cząstek, tj. liczbę cząstek dN, dla których wartości bezwzględne prędkości zawarte są w przedziale (v,v+dv), liczba ta wyraża się wzorem: gdzie: k - stała Boltzmanna, T - temperatura bezwzględna, N - liczba cząstek w układzie, m - masa cząstki. Maxwella prawo rozkładu uzyskuje się z rozkładu Maxwella-Boltzmanna przez wycałkowanie współrzędnych przestrzennych.

Prawo Moseleya - prawo opisujące prostą proporcjonalność pomiędzy pierwiastkiem z odwrotności długości fali kwantów charakterystycznego promieniowania rentgenowskiego (charakterystyczne promieniowanie) danego pierwiastka a liczbą atomową Z danego pierwiastka, przy czym proporcjonalność ta obowiązuje wewnątrz jednej, wybranej serii (np. K, L, M). Zjawisko zaobserwował (1913) uczeń E. Rutherforda Harry Gwyn Jeffreys Moseley (1887-1915). Odkrycie prawa Moseleya przyczyniło się do znalezienia interpretacji dla Z jako liczby protonów w jądrze atomu (jądro atomowe).
Prawo Nernsta- prawo równowagi fazowej, prawo głoszące, że dla dwu nie mieszających się, będących w kontakcie i pozostających ze sobą w równowadze cieczy, stosunek stężeń (ściślej aktywności) trzeciego składnika, rozpuszczonego w każdej z tych cieczy, jest stały w danych warunkach temperatury i ciśnienia. Stosunek ów nazywa się współczynnikiem podziału.
Prawo Newtona- prawo powszechnego ciążenia sformułowane (1687) przez I. Newtona: każde dwie masy (m,M) znajdujące się w odległości r przyciągają się siłą F równą co do wartości bezwzględnej F=GmM/r2, gdzie: G - grawitacji stała.
Prawo odbicia fali , prawo optyki geometrycznej (optyka) opisujące stosunki geometryczne przy odbiciu fali. Kąt odbicia fali (tj. kąt zawarty pomiędzy kierunkiem rozprzestrzeniania się odbitej fali a normalną do odbijającej powierzchni) równy jest kątowi jej padania (zawartego pomiędzy kierunkiem padania a normalną do powierzchni), oba kąty leżą w jednej płaszczyźnie prostopadłej do odbijającej powierzchni. Szczególnym przypadkiem odbicia fali jest odbicie światła. Prawo odbicia fali można wywieść z zasady Huygensa-Fresnela.
Prawo Ohma - prawo fizyki głoszące, że stały prąd I płynący w przewodniku jest wprost proporcjonalny do przyłożonego napięcia U (napięcie elektryczne). U=RI, gdzie współczynnik proporcjonalności R jest oporem elektrycznym (oporność elektryczna). Uogólnione prawo Ohma dla prądów zmiennych ma postać: ZI=e gdzie Z - zespolona oporność (impedancja), e - siła elektromotoryczna. Prawo odkrył G.S. Ohm.
Prawo Pascala -jedno z podstawowych praw hydrostatyki oraz aerostatyki: jeśli na dowolny układ hydrauliczny lub pneumatyczny działają tylko siły zewnętrzne, to ciśnienie w każdym punkcie tego układu jest jednakowe. Prawo to sformułowane w 1653 przez B. Pascala jest prawdziwe wówczas, gdy możemy pominąć siły grawitacji.
Prawo Plancka- prawo opisujące emisję światła przez ciało doskonale czarne znajdujące się w danej temperaturze. Zgodnie z nim emisja (i absorpcja) światła odbywa się w porcjach (kwantach) o energii hn, gdzie h - stała Plancka, n - częstotliwość fali światła, a zależność zdolności emisyjnej e od częstotliwości fali n i temperatury T wyrażona jest wzorem (tzw. wzór Plancka): gdzie c - prędkość światła, k - stała Boltzmanna. Prawo podał M. Planck w 1900. Wprowadzenie koncepcji porcjowanej (skwantowanej) emisji i absorpcji światła było ważnym impulsem w kierunku narodzin fizyki kwantowej. Prawo promieniowania Plancka jest szczególnym przypadkiem rozkładu Bosego-Einsteina.
Prawo Poiseuillea - prawo opisujące natężenie Q przepływu laminarnego cieczy o współczynniku lepkości dynamicznej r przez kapilarę o długości l i promieniu r, pod wpływem różnicy ciśnień DP. Prawo Poiseuillea wyrażone jest wzorem: Prawo odkrył francuski fizyk J.L. Poiseuille (1799-1869) w 1841.
Prawa Wiena - dwa prawa opisujące promieniowanie cieplne ciał. Pierwsze, tzw. prawo przesunięć Wiena, określa zmianę położenia maksimum rozkładu natężenia promieniowania cieplnego przy zmianie temperatury. Drugie prawo Wiena określa kształt rozkładu natężenia promieniowania cieplnego w części promieniowania krótkofalowego Oba prawa można wyprowadzić z prawa promieniowania Plancka.
Prawo Raoulta- prawo dotyczące prężności pary nad roztworem doskonałym w ustalonej temperaturze.

Prawo Stokesa- Stokesa równanie, hydrodynamiczne prawo opisujące siłę oporu F towarzyszącą jednostajnemu ruchowi ciała zanurzonego w lepkim płynie, prawdziwe w przypadku małych liczb Reynoldsa charakteryzujących przepływ (Re<<1).
Prawo Webera-Fechnera - empiryczne prawo fizjologii określające skalę reakcji ludzkich zmysłów (wzroku, słuchu) na bodźce fizykalne. Zgodnie z nim zmysły reagują na zmianę bodźca o określony procent jego aktualnego poziomu (np. wzrok reaguje na wzrost natężenia oświetlenia o 1%). Rezultatem prawa Webera-Fechnera są logarytmiczne skale służące charakterystyce tych zjawisk fizykalnych, których opis pierwotnie oparty był na subiektywnym odczuciu ich wielkości (bel, fotometryczna skala wielkości gwiazdowych). Prawo podał ogólnie E.H. Weber, zmatematyzował je G.T. Fechner.
Prawo zachowania Stwierdza, że w układzie odosobnionym pewne wielkości fizyczne nie ulegają zmianie w czasie, mając zawsze tę samą wartość liczbową. Do najważniejszych należą:
- prawo zachowania pędu,
- prawo zachowania energii,
- prawo zachowania masy,
- prawo zachowania momentu pędu,
- prawo zachowania ładunku elektrycznego,
- prawo zachowania liczby barionowej,
- prawo zachowania liczby leptonowej,
- prawo zachowania dziwności,
- prawo zachowania izospinu.