Mała powtórka geografii w I gimnazjum.

1.Rozwój nauk geograficznych
a)poglądy mieszkańców starożytnych państw:
-Ziemia jako lądowa tarcza oblana wodami oceanów
-Ziemia jest kulą bo stworzyli ją bogowie którzy nadali jej najdoskonalszy kształt
*realistyczne dowody Arystotelesa:
_widnokrąg w kształcie okręgu,
_cień Ziemi w kształcie koła widoczny w czasie zaćmień Słońca i Księżyca
_istnienie krzywizny Ziemi
b)Ziemia elipsoidą obrotową
_jest to bryła powstała w wyniku obrotu elipsy wokół krótszej osi. Jest przy biegunach spłaszczona wskutek istnienia siły odśrodkowej
c)Ziemia geoidą
d)dowody współczesne na kulistość Ziemi
-zdjęcia Ziemi z dużej wysokości
-loty kosmiczne
-współczesne pomiary Ziemi
e)wymiary Ziemi
6378 km - PROMIEŃ RÓWNIKA
40076 km - OBWÓD RÓWNIKA
40009 km – OBWÓD POŁUDNIKA
510 mln km- PWIERZCHNIA ELIPSOIDALNA
2.Wizje budowy wszechświata:
a) teoria geocentryczna- kulista nieruchoma Ziemia w środku i krążącymi wokół niej Księżycem, Słońcem i planetami
b)teoria heliocentryczna (kopernikańska) - nieruchome Słońce w środku z krążącymi wokół niego planetami w tym Ziemią, a wokół Ziemi obracającymi się Księżycem
3.Topografia
a)mapa – obraz Ziemi lub jej części narysowany na płaszczyźnie w pomniejszeniu, które określa podziałka przy użyciu odpowiednich znaków
b)podziałka- informuje nas ile razy odległość na mapie została zmniejszona w stosunku do rzeczywistości
*rodzaje: - liczbowa 1:90000
- mianowana 1 cm 90000 cm w terenie 1 cm 0,9 km
- liniowa
4.Ukłąd Słoneczny
a) gwiazda- ciało niebieskie, świecące własnym światłem powstałym w skutek przemian termojądrowych
b) planety- ciała niebieskie świecące własnym światłem odbitym od Słońca
-Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton.
5.Współrzędne
a)południki- linie biegnące po powierzchni Ziemi od bieguna północnego do południowego
- są półokręgami
- są jednakowej długości
- zbiegają się w biegunach
- przecinają się z równoleżnikami pod katem prostym
- na jednym południku jest ten sam czas Słoneczny
b)równoleżniki- koła współśrodkowe biegnące w kierunku wschód zachód,
-różnej długości,
-są okręgami współśrodkowymi
-są do siebie równoległe
-przecinają się z południkami pod kątem prostym
-na jednym równoleżniku w tym samym dniu góruje Słońce na tej samej wysokości
c)długość geograficzna- kąt zawarty półpłaszczyzną południka 0, a półpłaszczyzną przechodzącą przez dowolnie obrany punkt na Ziemi,
d)szerokość geograficzna- kąt zawarty między płaszczyzną równika, a półpłaszczyzną przechodząc przez dowolnie obrany punkt na Ziemi. Mierzona od 0 na równiku do 90 na biegunach,
e)siatka geograficzna - układ południków i równoleżników wyobrażony na Ziemi, a narysowany na globusie,
f) siatka kartograficzna- układ południków i równoleżników przeniesiony na płaszczyznę.
6.Ruch wirowy i obrotowy
a)obrót Ziemi dookoła własnej osi odbywa się z zachodu na wschód i trwa 23h 57min. 4sek.
b)następstwa ruchu obrotowego Ziemi:
-zmiana dnia i nocy w ciągu doby
-zmiana wysokości Słońca nad horyzontem w ciągu doby, a w związku z tym zmiana temperatury i ciśnienia w ciągu doby
-pozorny ruch sklepienia niebieskiego
-podstawa rachuby czasu
-spłaszczenie przy biegunach Ziemi
-zmiana kierunków wiatru o cyrkulacji globalnej i lokalnej
-przesuwanie się fali pływów na Ziemi
-erozję silniejszych bocznych, prawych brzegów cieków wodnych
c)oś ziemska – linia przechodząca przez środek ziemi w kierunku N, S o dł. 12713 km
d)następstwa ruchu obiegowego
-pory roku (nachylenie ekliptyki pod kątem 2327)
e)ekliptyka- wielkie koło na sferze niebieskiej wzdłuż której następuje pozorny ruch Słońca w ciągu roku
7.Czas na Ziemi
a)w ciągu 1h Ziemia obraca się o 15. O 1 Ziemia obraca się w ciągu 4. Ziemię podzielono na 24 strefy czasowe.
b)czas urzędowy- czas określony na mocy dekretu urzędowego
8.Biosfera- warstwa nieciągła na którą składają się organizmy żywe. Biosfera występuje na granicy litosfery, atmosfery i hydrosfery.
a)atmosfera- okalająca Ziemię powłoka gazowa
-skład : azot 78%, tlen 21 %, argon 0,9 % i inne gazy
-budowa : troposfera, tropopałza, termosfera,stratopałza, mezopałza, termosfera, egzosfera
b)litosfera- obejmuje skorupę ziemską i górną część płaszcza Ziemi. Ma ona niejednolitą budowę i grubość.
9.Klimat- wieloletni, charakterystyczny dla danego obszaru układ pogód powtarzający się z pewną regularnością w obrębie roku
a)pogoda- stan atmosfery w danej chwili na danym obszarze
*składniki:
-temperatura powietrza- (termometr) zmienia się w zależności od kąta padania promieni słonecznych, odległości od mórz i oceanów oraz płynących w nich ciepłych lub zimnych prądów morskich, wysokości nad poziomem morza, wiatrów , pokrycia terenu, barwy skał i gleb, lokalnie,
_amplituda temperatury- różnica między najwyższą i najniższą temperaturą w ciągu: doby, roku , miesiąca
-ciśnienie atmosferyczne – nacisk słupa atmosfery na jednostkę powierzchni, wynosi ono około 1kg na 1 cm2 powierzchni. Zmienia się w zależności od temperatury i wysokości nad poziomem morza,
_niż baryczny- tworzy się nad obszarami silnie nagrzanymi powietrze nagrzane od podłoża jako lżejsze unosi się do góry. Nad podłożem jest go nieco mniej powstaje niż
_wyż baryczny- tworzy się nad obszarami nad które napływa z innych stron powietrze.
_izobary- linie łączące miejsca o tym samym ciśnieniu
-wiatry ich kierunek i siła
_pasaty- wiatry stałe wiejące od zwrotnikowych wyżów ku równikowemu niżowi. Na skutek siły Coriolisa wywołane ruchem wirowym Ziemi pasaty ulegają odchyleniu. Na półkuli północnej w prawo, a na półkuli południowej w lewo,
-zachmurzenie,
-opady