Odpady

Odpady to uboczne produkty działalności człowieka, nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały, szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska przyrodniczego.

Przyjmując za kryterium podziału miejsce powstawania rozróżnia się 2 grupy odpadów: odpady komunalne, powstające na terenach zamieszkanych i związane z bytowaniem ludzi, oraz odpady przemysłowe, związane z działalnością gospodarczą. Do odpadów komunalnych zalicza się m.in. odpady domowe, odpady uliczne zbierane w koszach, zmiotki uliczne, odpady z obiektów użyteczności publicznej: służby zdrowia, handlu itp.; do tej grupy odpadów zalicza się też zgarniany z ulic śnieg. Do odpadów przemysłowych zalicza się m.in. produkty uboczne, tzw. odpady poprodukcyjne, odpady powstające w gospodarce magazynowej, odpady powstające w wyniku oczyszczania ścieków i emitowanych do atmosfery gazów, oraz odpady z przemysłu wydobywczego.

Z punktu widzenia ochrony środowiska bardzo ważnym kryterium podziału odpadów jest ich szkodliwość dla środowiska przyrodniczego. Według tej klasyfikacji odpady dzieli się na 3 klasy szkodliwości: odpady niebezpieczne, odpady szkodliwe i odpady uciążliwe. Do odpadów niebezpiecznych zalicza się te, które wprowadzone do środowiska nawet w małych ilościach natychmiast powodują jego trwałą degradację; zawierają najczęściej składniki toksyczne, radioaktywne, palne, wybuchowe lub biologicznie czynne. Odpady szkodliwe to te, które wprowadzone do środowiska dopiero w większych ilościach i w wyniku długotrwałego oddziaływania powodują jego degradację. Odpady uciążliwe nie zawierają substancji powodujących procesy degradacji, jednak niekorzystnie wpływają na walory estetyczne środowiska, np. zniekształcają krajobraz.
Odpady komunalne mają zróżnicowany skład, głównymi ich składnikami są odpadowe produkty spożywcze (ok. 40%), papier i tektura (ok. 20%), szkło, tworzywa sztuczne, metale i inne; na obszarach, na których budynki są ogrzewane paliwami stałymi w odpadach znajdują się znaczne ilości popiołu. Z badań statystycznych wynika, że jeden mieszkaniec miasta wytwarza rocznie około 1,2 m3 (ok. 200 kg) odpadów. Odpady komunalne zawierają liczne drobnoustroje chorobotwórcze i stanowią w związku z tym zagrożenie epidemiologiczne. Wobec b. zróżnicowanego składu tych odpadów, zmieniającego się wraz z porami roku, określenie ich jakości i ilości wymaga prowadzenia badań fizycznych i chemicznych w okresie pełnego roku.

Odpady bada się najczęściej w celu określenia ich szkodliwości dla środowiska przyrodniczego oraz doboru odpowiednich metod ich unieszkodliwiania. Unieszkodliwianiem nazywa się całkowite lub częściowe eliminowanie szkodliwego oddziaływania odpadów na środowisko przyrodnicze przez utylizację (gospodarcze wykorzystanie odpadów) lub izolację od środowiska.
Ochronie przed zanieczyszczaniem środowiska przyrodniczego odpadami służą krajowe przepisy prawne oraz przepisy międzynarodowe zabraniające przerzutu odpadów i ich składowania w środowisku w krajach uboższych, o mniejszych wymaganiach w zakresie ochrony środowiska.