Budowa komórki - poszerzone

Budowa komórki



Błona komórkowa



Skład:

Lipidy: fosfolipidy, sterole, glikolipidy, sfingolipidy, cerebrozydy

Białka:

a) powierzchniowe: hydrofilne, hydrofobowe

b) integralne



Charakter błony komórkowej:

- elastyczna

- półstała

- dynamiczna

- selektywna

- spolaryzowana



Ściana komórkowa



Ściana pierwotna

A) składniki szkieletowe (40% s.m.)

- celuloza – rośliny

- ksyloza lub mannoza – niektóre glony

- chityna – grzyby

- kwas pimelinowy i muraminowy – bakterie i sinice

B) składniki podłoża (60% s.m.)

- pektyny

- hemicelulozy

- białka

C) woda



Ściana pierwotna  Ściana wtórna

a) inkrustacja (wewnątrz istniejącej ściany)

- lignina – drewnienie

- CaCO3 i SiO2 - mineralizacja

b) adkrustacja (na zewnątrz ściany pierwotnej)

- polisacharydy

- tłuszczowce (kutyna, suberyna(korek), sporopolenina)



Podstawowe składniki budulcowe:

- celuloza – tworzy mikrofibryle

- pektyny – amorficzne

- hemiceluloza

- lignina



Strukturami odpowiadającymi za tworzenie ściany komórkowej są:

- Aparaty Golgiego

- Retikulum gładkie (ERa)



Cytoplazma



Woda – faza rozpraszające

Rozpuszczone bądź zawieszone: białka globularne enzymów, fibrylarne składniki cytoszkieletu, tłuszczowce, kwasy tłuszczowe, nukleoproteidy, aminokwasy, jony Ca, Mg, Na, P



Sol – koagulacja - żel

Żel - peptyzacja – sol



Ruch cytoplazmy:

a) Rotacyjny – wokół jednej centralnej wodniczki

b) Cyrkulacyjny – wokół kilku wodniczek

c) Pulsacyjny – wokół kilku wodniczek w różnych kierunkach



Składniki cytoszkieletu:

- mikrotubule – wrzeciono kariokinetyczne

- mikrofilamenty – podporowe (śrdnica10-12 nm); odpowiedzialne za zmianę kształtu (średnica 4-8 nm)

- filamenty pośrednie



Wakuola (Eucaryota)



Tonoplast – błona wakuolarna



Składniki soku wakuolarnego:

a) nieorganiczne

- woda – 90%

- jony

- związki wytrącone z roztworu (np. kryształy szczawianu wapnia)

b) organiczne

- rozpuszczalne kwasy organiczne, aminokwasy, białka (wypełniona białkiem wakuola tworzy ziarno aleuronowe), cukry

- metabolity – glikozydy (antocjany, flawony), alkaloidy (morfina, nikotyna, itp.), garbniki



Funkcje:

- utrzymuje komórki w stanie uwodnienia

- magazynowanie zbędnych produktów przemiany materii

- usuwanie nadmiaru wody – wodniczki tętniące

- trawienie pokarmu – lizosomy wtórne – wodniczki pokarmowe



Retikulum endoplazmatyczne



Skład: białka, lipidy



- siateczka wewnątrzplazmatyczna szorstka – ERg – połączona z rybosomami

- siateczka wewnątrzplazmatyczna gładka – ERa – brak rybosomów



ERg – synteza białek

ERa – tłuszcze, sterole



Uczestniczą w przemianach węglowodanów, bierze udział w glikolizie i glikogenezie w wątrobie, przeprowadza unieczynnianie toksyn, resyntetyzuje triglicerydy, w komórkach mięśniowych (siateczka sarkoplazmatyczna) uczestniczy w przekazywaniu bodźców umożliwiających skurcz mikrofibryli.



Aparat Golgiego (Eucaryota) – diktiosomy



- wydzielanie poza komórkę w postaci egzocytozy

- synteza polisacharydów

- synteza mukopolisacharydów

- sprzęgają węglowodany z proteinami

- uczestniczą w przekazywaniu substancji w obrębie komórki



Lizosomy i mikrociałka (Eycaryota)



Lizosomy (zwierzęta) = sferosomy (rośliny)



Powstają jako lizosomy pierwotne z aparatów Golgiego lub Era po połączeniu z fogosomami tworzą lizosomy wtórne. Posiadają wiele uśpionych enzymów hydrolitycznych.



Mikrociałka



Posiadają enzymy z grupy oksydoreduktaz nie wykazujące latencji.

- peroksysomy (oksydazy L- i D-aminokwasowe)

- glioksysomy (enzymy -oksydacji)



Funkcje:

- biorą udział w przemianach H2O2

- uczestniczą w fotooddychaniu

- mogą utleniać substraty

- umożliwiają mobilizację rezerw tłuszczowych



GERL

Lzosomy + aparat Golgiego + retikulum endoplazmatyczne





Mitochondria (Eucaryota)



- wydłużone

- okrągłe



Pomiędzy błoną zewnętrzną a wewnętrzną znajduje się przestrzeń perymitochondrialna.



W środku znajduje się matrix mitochondrialny – roztwór koloidalny zawierający liczne enzymy (m.in. cyklu Krebsa i -oksydacji), genofor mitochondrialny i aparat translacyjny typu prokariotycznego.





Plastydy (Eucaryota)



Posiadają chlDNA i aparat translacyjny.



- proplastydy

- etioplasty (gdy pozbawi się dopływy światła)

- leukoplasty – funkcja zapasowa – w korzeniach; słabo rozbudowany system błon wewnętrznych; syntetyzują skrobię (amyloplast – wypełniony całkowicie skrobią); na świetle przechodzą w chloroplasty

- chromoplasty (powstają z proplastydów lub chloroplastów) mają żółtą lub czerwoną barwę, posiadają barwniki karoteinowe

- chloroplasty (barwne, aktywne) u glonów chromatofory, kształt dwuwypukłej soczewki

- proteinoplasty (bezbarwne) – ziarna białek zapasowych, pozbawione gran



Posiadają system wewnętrznych błon (lamele lub tylakoidy) zanurzonych w stromie.



Miejsce fosforylacji fotosyntetycznej – kwantosomy.



Skrobia tranzystoryczna – powstaje jako nadmiar cukru (po kondensacji heksoz) po długim okresie wystawiania chloroplastu na promieniowanie świetlne.





Rybosomy



Rybosom składa się z podjednostki mniejszej i większej.



Skład:

- rRNA

- białka zasadowe – strukturalne

- białka kwaśne – enzymatyczne



Rybosomy małe – plastydy, mitochondria, Procaryota (stała sendymentacji Svedberga 50S, 30S, 70S)

Rybosomy duże – Eucaryota (stała sendymentacji Svedberga 60S, 40S, 80S)



Połączenie dwóch podjednostek rybosomalnych – większej i mniejszej – wymaga odpowieniego stężenia jonów Mg2+.





Nukleoplazma



Komórczaki powstają przez:

- wielokrotne mitozy, którym nie towarzyszą cytokinezy – plazmodia (plecha)

- fuzję komórek jednojądrowych – syncytia (włókna poprzecznie prążkowane)



Jądro składa się z:

- otoczki (wewnętrzna błona gładka, zewnętrzna przechodzi w ERg; pory jądrowe)

- kariolimfy (wodny koloid białkowy, zawiera enzymy m.in. polimerazę DNA i RNA)

- chromatyny (chromocentry – grudki; chromonemy - nici)

- jąderka



Ad. Chromatyna – skupienie fibryli chromatynowych

Skład:

- DNA

- histony (chromatyna składa się z DNA nawiniętego na oktamery histonowe – tworzące nukleosomy) – blokowanie DNA

- białka niehistonowe – funkcja regulatorowa i stabilizująca

- RNA



Upakowanie DNA:

- superheliks

- helisa nawinięta na oktamery histonowe

- fibryla tworzy solenoid

- solenoid tworzy domeny (spięte niehistonowymi białkami)



Rodzaje DNA:

- unikalny  hn mRNA

- rDNA

- satDNA



Chromosom:

Ramiona – telomery (unikalny DNA)

Przewężenie pierwotne – centromer (sat DNA)

Przewężenie wtórne (oddziela trabanta – satelitę) – organizator jąderkotwórczy – rDNA

Satelita – (sat DNA)



Chromosomy – rodzaje:

- metacentryczny

- submetacentryczny

- akrocentryczny

- telocentryczny