Kultura sarmacka i jej relikty w kulturze współczesnej. (Co w nas drzemie z dawnych Sarmatów).

W XVIII wieku wśród szlachty panowało ogólne przekonanie, że pochodzi ona od starożytnego plemienia Sarmatów. Był to lud zamieszkujący od I w. p.n.e do IV w. n.e tereny Ukrainy. Sarmatyzm był odmianą kultury obejmującą; światopogląd , zachowanie, obyczaje i styl życia szlachty polskiej. Popularność mitu sarmackiego wiązała się z blaskiem, jakiego dodawało narodowi starożytne pochodzenie, oraz z integracyjną funkcją wiary we wspólny rodowód szczególnie ważną w wielonarodowym państwie.

Jedną z ważnych cech kultury sarmackiej jest umiłowanie wolności. Demokracja szlachecka, wpływała na przekonanie, że Polska jest wyspą wolności wśród panującego na świecie despotyzmu. Inne cechy ideologii sarmackiej to kult dawności, kult szlachectwa, kult swojskości i niechęć do obcych obyczajów. Współcześnie również spotykamy się z uwielbieniem tego co nasze, polskie. Powodów jest wiele m.in. obawa o to, że będąc w Unii Europejskiej zostanie nam narzucony pewien model życia przez państwa członkowskie.

Inną bardzo ważną pozytywną cechą Sarmatów była ich religijność. Nasz naród również w XXI wieku charakteryzuje ogromna wiara w Boga. Organizowane są przecież coroczne piesze pielgrzymki do Częstochowy. Istnieją też wycieczki autokarowe do miejsc kultu Najświętszej Marii Panny.

Sarmata chętnie uczestniczył w życiu publicznym, dyskutował na sejmikach i w towarzystwie. Czcił wolność, co nie przeszkadzało mu uciekać się do rozbojów i awantur; lubił ceremonie ale często zachowywał się w sposób spontaniczny i nie planowany. Czyż nie jest to idealny obraz jednej z partii politycznych w dzisiejszym sejmie Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej. Jej przywódca, pan Lepper mówi wiele, ale co w zasadzie nie ma żadnego konkretnego planu działania, plany poprawy naszego życia. Na uwagę zasługuje fakt, że jej członkini w tym roku zdaje egzamin dojrzałości.

Z nurtem sarmackim w literaturze baroku związani są np. Wacław Potocki i Jan Chryzostom Pasek. Ten pierwszy w usta hetmana Karola Chodkiewicza wkłada swoje refleksje dotyczące ówczesnej szlachty. Mówi, że powinna ona naśladować ten sarmatyzm, który jest tradycją przodków, rycerzy i patriotów. Ten drugi, jako sam przedstawiciel tego nurtu, oczywiście go broni, mówiąc, że jest on sposobem życia i synonimem ówczesnej kultury i obyczajowości szlacheckiej.

Ideologia sarmacka z czasem uległa wypaczeniom. Jej pozytywne cechy takie jak; kult dawności, umiłowanie swojskości przekształciło się w konserwatyzm i ksenofobię. Szeroko pojmowana wolność i przywileje dały początek anarchii i warcholstwu.

Wielu bohaterów późniejszych epok reprezentowało typowe cechy Sarmaty, np. Jacek Soplica z „Pana Tadeusza”, Kmicic z „Potopu” lub pan Onufry Zagłoba. Ten ostatni jest najbardziej lubianą postacią całej trylogii, chociaż jak wiemy jest on tchórzem, kłamcą i pijakiem, Witold Gombrowicz skrytykował taką kreacją osoby mówiąc, że wady szlacheckie zamiast budzić odrazę, wydawały się sympatyczne. Według niego człowiek lub naród musi uznać swoje przywary, bo tylko wtedy będzie mógł walczyć z nimi walczyć.