Charakterystyka układu kostnego.

Układ szkieletowy jest bierną częścią układu ruchu. Buduje go tkanka kostna, która składa się z substancji międzykomórkowej, ta natomiast zbudowana jest w 70% z substancji nieorganicznych i fosforanu wapnia, które wpływają na twardość kości oraz w 30% z osseiny – białka zbudowanego z kolagenu i węglowodanów, które wpływają na elastyczność i komórek kostnych:
- osteocytów, czyli właściwych komórek kości
- osteoblastów, czyli komórek kościotwórczych, młodocianych form osteocytów, występujących w zewnętrznej części kości
- osteoklastów, czyli komórek kościogubnych, usuwających stare komórki
Buduje go również tkanka chrzęstna, występująca w nosie, małżowinie usznej, dyskach, spojeniu łonowym i łączy żebra z mostkiem. Jej komórki znajdują się w substancji międzykomórkowej, mniej mineralizowanej i zawierającej więcej kolagenów i włókien sprężystych niż substancja międzykomórkowa tkanki kostnej. (Substancja międzykomórkowa składa się z substancji podstawowej, która ma charakter amorficzny (bezpostaciowa – albo galaretowata, albo zbita) oraz włókien kolagenowych (białe) – jest ich najwięcej, są bardzo odporne na rozrywanie (np. ścięgna), włókien sprężystych (żółtych), których jest mniej, są zbudowane z białka – elastyny, odpornej na rozciąganie, tworzą siateczkę oraz włókien srebrnochłonnych (retikulinowych), barwionych azotanem srebra, jest ich najmniej, występują w wątrobie i śledzionie).
Układ kostny tworzy szkielet wewnętrzny, zbudowany z ok. 206 kości u dorosłych i powyżej 300 u dzieci (kości z czasem się zrastają). Kości te dzielą się na:
- kości długie (np. kość udowa, ramieniowa)
- krótkie lub różnokształtne (np. kręgi)
- płaskie (np. łopatki)
Kości pokryte są okostną, błoną zawierającą naczynia krwionośne, limfatyczne, nerwy. Jej funkcją jest odżywianie i reakcja na bodźce. We wnętrzu kości znajduje się jama szpikowa. Wypełnia ją szpik żółty o funkcji zapasowej, zbudowany z tłuszczów lub szpik czerwony, o funkcji krwiotwórczej, występujący w kościach płaskich, w nasadach kości długich, w tkance gąbczastej. (Część szpiku żółtego może, w razie wylewu, przekształcić się w szpik czerwony).
Szkielet jest rusztowaniem konstrukcji ciała, chroni narządy wewnętrzne, stanowi przyczep mięśni i posiada funkcję krwiotwórczą. Podstawową jednostką funkcjonalną i strukturalną jest osteon, zbudowany z blaszek kostnych, których jest od 3 do 20. Kości zbudowane są z tkanki kostnej zbitej, która buduje trzon kości i którą tworzą regularnie, ściśle zbite osteony oraz tkanki kostnej gąbczastej, powstałej z beleczek kostnych tworzących luźną siateczkę, budujących wnętrze kości.
Mózgoczaszkę budują kości:
- czołowa
- potyliczna
- 2 ciemieniowe
- 2 skroniowe
Kości czaszki łączą szwy.
Trzewioczaszkę budują kości:
- żuchwy
- 2 szczęki górnej (połączone zrostami)
- jarzmowe
-
- oczodoły
W kręgosłupie występują 33 lub 34 kręgi:
- atlas, nie posiada trzonu, bezpośrednio łączy się z potylicą
- obrotnik
- 7 kręgów szyjnych (w tym atlas i obrotnik, tworzące staw obrotowy, umożliwiający poruszanie czaszką)
- 12 kręgów piersiowych, łączących się z żebrami
- 5 kręgów lędźwiowych
- 5 krzyżowych (zrastających się w kość krzyżową)
- 4 lub 5 kręgów ogonowych)
Kręgosłup nie jest prosty, posiada krzywizny, które umożliwiają bezbolesne poruszanie się.
Kończyna górna zbudowana jest z kości:
- obojczyka
- łopatki
- ramieniowej
- łokciowej
- nadgarstka
- śródręcza
- paliczków
Kończyna dolna zbudowana jest z kości:
- biodrowej
- krzyżowej
- łonowej
- kulszowej
- udowej
- rzepki
- piszczelowej
- strzałkowej
- śródstopia
- stępu
- paliczków
Obręcz barkowa jest luźno połączona z kręgosłupem, dzięki czemu możemy sprawniej poruszać kończyną górną, natomiast obręcz miednicowa jest z nim silnie zespolona dla równowagi i podpory w utrzymywania ciężaru ciała.
Typy połączeń między kośćmi:
- nieruchome – szwy i zrosty
- ruchome – stawy (zawiasowy, kulisty, siodełkowy)
- półruchome – chrzęstkozrosty
Choroby i wady układu szkieletowego:
- osteoporoza, choroba cywilizacyjna, nadmierna kruchliwość kości spowodowana rozrzedzeniem struktury kości, a to z kolei brakiem wapnia lub kiepską gospodarką hormonalną; na osteoporozę zapadają najczęściej kobiety po menopauzie.
- Skolioza, skrzywienie kręgosłupa do boku, przyczyna: nieprawidłowa postawa, źle rozłożony ciężar
- Kifoza, skrzywienie odcinka piersiowego do tyłu, przyczyna: gruźlica, osteoporoza, krzywica
- Lordoza, skrzywienie odcinka lędźwiowego do przodu, przyczyna: nadwaga lub ciąża (u kobiet)