Przyroda tatrzańska tematem poezji Młodej Polski.

Małopolski dekadentyzm stworzył wizerunek człowieka zagubionego w obcym, nieprzyjaznym dla ludzi żyjących u schyłku XIX wieku świecie. Poeci tworzący w tym okresie znaleźli jednak w swym otoczeniu pozytywne wartości. Jednym z często powtarzający się w utworach lirycznych powstałych w tym okresie motywów jest przyroda i jej piękno, które skłania człowieka do refleksji zarówno nad światem, jak i nad sobą samym.
Nic dziwnego, że Tatry zachwyciły malarzy, poetów, muzyków, stały się ulubionym tematem wielu dzieł artystycznych. W otoczeniu gór człowiek czuł się bezpieczny, potężne złomy skalne niejako zaprzeczały kruchości istnienia. Zagubiony człowiek odnajdywał spokój ducha w obcowaniu z przyrodą i z góralami, którzy imponowali inteligentom swoją siłą, sprytem, rozsądkiem, poczuciem humoru.


KAZIMIERZ PRZERWA – TETMAJER.
Jednym z poetów którego zafascynowało piękno przyrody góralskiej, która inspirowała go do snucia najrozmaitszych refleksji był Kazimierz Przerwa – Tetmajer.
Opisy Tatr poeta tworzył techniką impresjonistyczną:
- która polegała na pełnym podporządkowaniu świata przedstawionego podmiotowi lirycznemu oraz na oddaniu nastroju chwili.
- przy użyciu walorów świetlnych, dźwiękowych i zapachowych, co w sumie daje efekt malarski i niemal dotykalny.
- pejzaż jest pełen światła i koloru, ale nie ma wyraźnych konturów. Pozwala to uchwycić ulotny moment, wrażenie chwili, kiedy padające światło objawia oczom obserwatora coraz to inny widok.
Technika ta występuje wyraźnie w wierszach:
- "Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej"
- "Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym)".

"Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej"
- Tematem utworu jest pejzaż tatrzański, a przede wszystkim uczucie spokoju i ukojenia, jakie niesie ze sobą obcowanie z górską atmosferą wyciszenia, namiętności i cierpień przypominającą sen.
- Widoki ujęte są i przedstawione za pomocą obrazowania impresjonistycznego: poeta starał się uchwycić i oddać ulotny moment, w którym obserwuje niepowtarzalny kolor opromieniony światłem lub szczegół widoczny tylko dzięki chwilowemu oświetleniu. Cały obraz jest uchwycony tylko w jednym momencie, bo za chwilę zmienią się barwy i oświetlenie. W ten sposób poeta oddaje nastrój niepowtarzalnej chwili.
- Na obraz Tatr składają się m.in. przezroczysta mgła, senna zieleń gór, szumiący potok.
- Pointa tego wiersza ma jednak pesymistyczny sens:
"Patrzę ze szczytu w dół: pode mną
przepaść rozwarła paszczę ciemną -
patrzę w dolinę, w dal:
jakaś dziwna mię pochwycą
bez brzegu i bez dna tęsknica,
niewysłowiony żal..."
Piękno gór jednakże przynosi nie tylko ukojenie, ale także "tęsknicę i niewysłowiony żal".
- Poeta szukał w pejzażu tatrzańskim ucieczki od dręczących go problemów i znajdował ją, ale tylko na chwilę
"Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym)"
- W wierszu tym nie ,a już jednoznacznego pesymizmu.
- Poeta przemawia do naszych zmysłów i odczuć poprzez łączenie barw, ruchu, zapachu i dźwięku.
- W wierszu tym poeta ożywił krajobraz tatrzański. Tetmajer, chce abyśmy uzmysłowili sobie lekkość, zmienność i zwiewność nocnych mgieł nad Czarnym Stawem Gąsienicowym. Na tle gór ukazał nieustanny ruch tych mgieł, nietoperzy i sów, starał się odtworzyć szmer drzew i potoków. Powstał w ten sposób bogaty obraz, który odwołuje się do różnych zmysłów i jest syntezą artystyczną, która wzbogaca odczucie piękna górskiego pejzażu w nocy.
- Elementami tego impresjonistycznego obrazu poetyckiego są: śpiąca woda w kotlinie, szmer potoków, szum limb, szept boru, woń kwiatów, spadająca gwiazda, mgły bawiące się puchem mlecza, promienie gwiazd przybijające mgły do szczytów skalnych.
- Cała ta piękna przyroda ukazana jest w ciągłym ruchu i w oświetleniu więc w utworze tym można zauważyć chęć podmiotu do zarejestrowania bogatych, przelotnych zjawisk wynikających z obserwacji przyrody.

Inny wiersz Tatmajera „Limba” łączy w sobie tematykę tatrzańską z poetyką symboliczną. Drzewo stoi nad przepaścią, wkoło piętrzy się zimny i ponury granit, ponad nim wicher przegania ciemne chmury. Tytułowa limba jest symbolem człowieka samotnego i wyobcowanego ze społeczeństwa.

Tetmajer przy pomocy piękna tatrzańskiego chciał również nam ukazać nieprzemijalność pewnych rzeczy. Dokonał tego w sonecie „Morskie Oko”:
- Głównym tematem tego wiersza jest opis jednego z najpiękniejszych jezior Tatr czyli Morskiego Oka
- Podmiot liryczny bardzo szczegółowo opisuje położenie jeziora bardzo podziwiając jego urodę. Opisując burze używa wyrazów służących do opisu bardzo zażartego, dynamicznego polowania lwa na słabe bawoły co ma spotęgować wartość zaobserwowanego przez autora wydarzenia.
- W wierszu możemy zaobserwować nieprzemijalność niektórych rzeczy jak choćby twardość skał wokół jeziora których nawet tak potężna wichura a w konsekwencji silne uderzenie wody nie były w stanie ich zburzyć.
- Tatmajer ukazując obraz wiecznego jeziora, które jest od wieków stara się nam powiedzieć ze nasze życie jest niczym jeśli porównać je do wieczności.

Bohaterem tatrzańskiej twórczości u Tetmajera jest również człowiek. Często jest to zbójnik, pełny odwagi i siły fizycznej, dobroczyńca biedaków, których obdarza tym, co zrabował bogatym. Znajdujemy go jako bohatera w; „Pieśni o Jaśku zbójniku” oraz w poetyckiej opowieści „Jak Janosik tańczył z cesarzową”. Postać Janosika pod piórem poety urosła do symbolu solidarności i sprawiedliwości społecznej.

Folklor podhalański Tatmajera
Tatmajer zetknął się z najsławniejszym z górskich gawędziarzy tej epoki – Sabałą, którego opowieści spisał w tomie „Na skalnym Podhalu”:
- Są to gawędy góralskie, pisane gwarą podhalańską.
- Autor ukazał w tym cyklu życie górali tatrzańskich, prymitywną kulturę zbójników, myśliwych – kłusowników, juhasów, obdarzonych przede wszystkim siłą charakteru i odpornością psychiczną.
- Tetmajer wprowadził do utworu teksty gadek, pieśni i przysłów góralskich, oraz motywy zaczerpnięte z opowiadań bajarzy.
Tematykę góralską podejmuje poeta również w powieści „Legenda Tatr”, składająca się z dwóch części I – „Maryna z Hrubego”, II – „Janosik Nędza Litmanowski”

JAN KASPROWICZ
Innym poetą młodopolskim, w którego twórczości wiele miejsca zajął świat tatrzański jest Jan Kasprowicz.. Sonet "Krzak dzikiej róży" :
- To piękne, impresjonistyczne opisy poetyckie krajobrazu tatrzańskiego. Piękno przyrody tatrzańskiej stało się punktem wyjścia dla snucia refleksji filozoficznych w sonetach "Krzak dzikiej róży"
- Powtarzające się motywy próchniejącej limby i krzaku róży płonącego brzaskiem i tulącego się jakby w poszukiwaniu ratunku do zimnej ściany górskiej narzucają przekonanie, że pod tym sugestywnym obrazem kryje się treść symboliczna. Limba jest symbolem przemijania i śmierci, natomiast róża symbolem życia, wyzwaniem rzuconym surowym prawom życia.
- Dla czterech sonetów z tego cyklu charakterystyczny jest krajobraz opisany w każdym z nich inaczej. Wiąże się to np. z grą barw i świateł. "
- Krzak dzikiej róży" powstał w okresie przełomu modernistycznego, dlatego charakteryzuje się m. in. zwiększeniem roli przyrody, która urasta do rangi symbolu spraw wiecznych (śmierć i życie).

Kasprowicz podobnie jak Tetmajer wykorzystał folklor podhalański, najistotniejszym pod tym względem jest jego utwór „Taniec zbójecki”. Jest to stylizowana kompozycja pieśniowa z motywami ludowymi.

Tatry młodopolskie stają się także miejscem spotkania z Bogiem. Widać to w późnych wierszach Kasprowicza. Pojawia się odpowiedź na pytania o sens egzystencji.
Radość życia, którą każdy dzień pozwala traktować jak boski dar, i afirmacja przyrody kojarzą się w wierszach Kasprowicza z postawą franciszkańską.
W jego poezji Tatry są z jednej strony przestrzenią dramatycznych rozterek i wahań, z drugiej zaś - harmonii świata i głębokiej wiary.
Wielka przemiana bohatera lirycznego tej poezji dokonuje się na tle górskiego pejzażu.


Motyw przyrody tatrzańskiej był jak widać istotnym elementem w poezji Młodej Polski.
Dla wielu twórców młodopolskich głównym urokiem przyrody tatrzańskiej było jej nieskarzenie obecnością człowieka i jego niepohamowaną działalnością cywilizacyjną. Świat przyrody jawił się dla nich jako „sam dla siebie”, był wyrazem piękna podobnie bezpożytecznym jak sztuka, był miejscem azylu i celem ucieczki od powszedności i życia. Młoda Polska dokonała mitologizacji Tatr, stały się one ikoną Boga.