UKŁAD KRWIONOŚNY BEZKRĘGOWCÓW
- pierwotniaki - wobec małych rozmiarów ciała pierwotniaki nie potrzebują wyodrębnionego układu krążenia. Właściwe rozprowadzenie różnych substancji po ciele zapewnia ruch cytoplazmy,krążenie wodniczek pokarmowych i systemy kanałów retikulum.
- jamochłony - nie posiadają one układu krążenia. Pewne jego funkcje spełnia jama gastralna,w której krąży woda,pędzona ruchem wici lub skurczami ciała,transportując pokarm,gazy i produkty uboczne metabolizmu
- płazińce - układu krążenia brak,ale w funkcji roznoszenia pokarmu mogą go zastępować,jak u jamochłonów,rozgałęzienia układu pokarmowego. Całą przestrzeń między narządami wypełnia parenchyma,tkanka zbudowana z dużych,przylegających do siebie komórek
- obleńce - między umięśnioną ścianą ciała a układem pokarmowym znajduje się obszerna jama ciała,wypełniona płynem. Pod wpływem ruchów i skurczów zwierzęcia płyn jamy ciała miesza się i przelewa spełniając funkcję układu krążenia. Roznosi szybko po całym ciele pokarm,metabolity,gazy, wyrównuje ich stężenie (łączy organizmy w jedną fizjologiczną całość znacznie skuteczniej niż to było możliwe przy transporcie od jednej komórki parenchymy do drugiej)
- pierścienice - posiadają układ krwionośny zamknięty,bez serca. Wzdłuż ciała ciągną się dwa główne naczynia grzbietowe,niosące krew do przodu i brzuszne,którymi krew płynie ku tyłowi. Na obu końcach ciała naczynia okrężne łączą naczynia wzdłużne w jeden system. Naczynia tętnią tzn. kurczą się rytmicznie (pędzą krew w określonym kierunku) . Krew - funkcja transportowa w skali całego ciała. Płyn jamy ciała w skali jednego segmentu. Krew krąży tylko w naczyniach i jest izolowana od pozostałych płynów ciała ścianą naczynia. Nie mają ciałek krwi ale mogą mieć barwnik oddechowy.
- stawonogi - układ krwionośny jest otwarty tzn że krew krąży swobodnie w całej jamie ciała. Do napędzania krwi służy serce leżące zawsze po stronie grzbietowej. Duże zwierzęta mają jeszcze naczynia krwionośne,doprowadzające krew do dalszych zakątków. Zawsze jednak,z serca czy z naczyń,krew wylewa się do jamy ciała. Wyjątek stanowią gatunki bardzo małe,które mogą obyć się w ogóle bez serca
- mięczaki - układ krwionośny mięczaków jest w zasadzie otwarty,tzn. krew z naczyń wylewa się do jamy ciała. Są to jednak tylko niewielkie przestrzenie jamy ciała,dość ściśle ograniczone i połączone z naczyniami. Serce składa się typowo z dwu przedsionków i komory. Główne naczynia wychodzące z komory serca,dają liczne odgałęzienia,wiodące krew do wszystkich narządów.
UKŁAD KRWIONOŚNY KRĘGOWCÓW
- ryby - serce dwudziałowe,jednoprzepływowe typu żylnego. Jest ono unerwione przez włókna autonomiczne układu nerwowego,które mogą przesyłać impulsy zwalniające rytm pracy serca,ale co ciekawe ryby nie posiadają unerwienia umożliwiającego przyspieszenie tempa pracy serca. Ryby chrzęstnoszkieletowe mają serca zbudowane z czterech pęcherzyków: zatoki żylnej,przedsionka, komory i stożka tętniczego. Kostnoszkieletowe mają trzy częściowe serce. Stożek tętniczy zastąpiły opuszką tętniczą,która nie jest w rzeczywistości częścią serca,a tylko zgrubieniem tętnicy. U ryb dwudysznych występuje przegroda. Jeden obieg krwi: krew z serca przetłaczana jest do przodu,do krótkiej tętnicy skrzelowej. Jej odgałęzienia - łuki naczyniowe przetłaczają z kolei krew do sieci naczyń włosowatych. Krew bogata w tlen trafia do korzeni aorty i jest rozprowadzana po całym ciele. Wraca żyłami głównymi,które przechodzą w przewody Cuviera oraz żyłę wątrobową.
- płazy - serce zbudowane jest z zatoki żylnej,dwóch przedsionków,komory i stożka tętniczego. Jest kontrolowane przez układ nerwowy ale również posiada własne ośrodki rozrodcze.
Oddychanie przez płuca wymagało wyodrębnienia się drugiego - małego płucnego krwioobiegu. Nastąpiło rozdzielenie krwioobiegu na duży i mały. Dwa obiegi krwi: utleniona krew z płuc trafia żyłami płucnymi do lewego przedsionka z niego przedostaje się do lewej części komory. Skurcz powoduje wtłoczenie krwi do stożka tętniczego. Dzięki zastawce spiralnej krew utlenowana dostaje się do aorty i nią rozprowadzana jest w dużym obiegu. Krew odtlenowana wraca żyłami głównymi przednimi i tylnymi oraz żyłą wątrobową do zatoki żylnej. Z zatoki przepływa do prawego przedsionka i prawej części komory. Po kolejnym skurczu komory krew przepływa do tej części stożka tętniczego,która prowadzi do płuc. Jednak płazy wykształciły również coś nowego. Odgałęzienia od każdej tętnicy płucnej do skóry. Żyły skórne,którymi wraca utlenowana krew uchodzą do żył głównych,tuż przed zatoką żylną. Powoduje to,że do prawej części serca dostaje się krew z dużego obiegu odtlenowana i ze skóry - odtlenowana - krew mieszana. Zaletą jest to,że mieszanie się krwi w komorze nie ma aż tak wielkiego znaczenia. Rozwiązanie takie nie sprzyja stałocieplności. Płazy są zmiennocieplne i mają mały metabolizm.
- gady - serce składa się z zatoki żylnej,dwóch przedsionków,komory z niecałkowitą przegrodą międzykomorową (u krokodyli oraz prawdopodobnie dinozaurów i gadów ssakokształtnych całkowita przegroda) Dwa obiegi krwi: utlenowana krew z płuc wraca żyłami płucnymi do lewego przedsionka. Stamtąd przez otwór przeds. - komor. do lewej części komory. Jej skurcz wtłacza krew do prawej i lewej aorty. Wraca żyłami głównymi oraz żyłą wątrobową. Naczynia te uchodzą do znacznie zredukowanej zatoki żylnej. Następnie do prawego przedsionka i dalej do prawej części komory. Skurcz wpycha krew do pnia płucnego rozgałęziającego się na dwie tętnice płucne prowadzące do płuc. W przypadku gadów mamy do czynienie z poprawieniem sprawności serca - szybsze i silniejsze,bardziej efektywne skurcze. Mieszanie się krwi zachodzi w niewielkim stopniu. Gady dalej są zmiennocieplne. U krokodyli dzięki pełnej przegrodzie krew nie miesza się wcale . Wahania dobowe temperatury ciała w przypadku krokodyli wynoszą jedynie 2 stopnie. Gady zachowały dwa łuki aorty.
- ptaki - zarówno serce jak i cały układ krążenia ptaków muszą podołać wysokim wymaganiom. Ptasie serca mają dużą pojemność wyrzutową,mogą pracować z ogromną częstotliwością stąd znaczne ciśnienia krwi i oszałamiającego tempa krążenia. Serce jest całkowicie podzielone na część lewą i prawą. Składa się ze szczątkowej zatoki żylnej,dwóch przedsionków i dwóch komór. Ptaki posiadają tylko jeden prawy łuk aorty. Krew z lewej komory aortą kierowana jest na obieg ciała. Zbierana jest żyłami głównymi do prawego przedsionka poprzez szczątkową zatokę żylną. Z prawej komory poprzez pień i tętnice płucne do płuc i z powrotem do lewego przedsionka. Układ dwuobiegowy zapewniający całkowite rozdzielenie krwi utlenionej i odtlenowanej. Układ krwionośny ptaków jest najdoskonalszy w świecie zwierząt. Ptaki są stałocieplne.
- ssaki - podstawę tworzy serce zbudowane z dwóch przedsionków i dwóch komór - całkowite oddzielenie krwi utlenowanej od odtlenowanej. Nie ma już zatoki żylnej uległa całkowitej redukcji. Jedynym śladem po niej jest rozrusznik serca - węzeł zatokowo - przedsionkowy. W prawym otworze przeds. - komór. jest zastawka trójdzielna,a w lewym dwudzielna. Ssaki zachowały tylko lewy łuk aorty. Specyficzną cechą ssaków są bezjądrzaste erytrocyty - co obniża koszty własne metabolizmu erytrocytów. Z niewielkimi wyjątkami ssaki należy uznać za zwierzęta stałocieplme. Ich średnia temperatura jest nieco niższa niż ptaków. Przekształcenie się budowy serca ma związek z istotnym procesem fizjologicznym jakim jest stałocieplność. Pozwoliło to organizmom uniezależnić się od warunków środowiska zewnętrznego. Reszta kręgowców to zwierzeta zmiennocieplne,których temperatura zależy od temperatury otoczenia. Pojawienie się dwóch obiegów miało związek z wyjściem na ląd. Krew krążąca w naczyniach krwionośnych jest w ciągłym ruchu wskutek pracy serca i krąży po całym ciele. Dzięki temu może spełniać wiele funkcji: utrzymuje stałą temperaturę i ciśnienie osmatyczne,rozprowadza tlen i substancje pokarmowe,odprowadza dwutlenek węgla i szkodliwe produkty przemiany materii,uczestniczy w procesach odpornościowych organizmu,rozprowadza enzymy,hormony,witaminy.