Pochodzenie człowieka

Około 220 mln. lat temu na ziemi pojawiły się pierwsze ssaki. Wyewoluowały one z małych gadów, same tez były małe i żywiły się drobnymi owadami. Przez miliony lat, chociaż pojawiło się wiele nowych gatunków, podstawowe cechy ssaków nie uległy zmianie. Dopiero kiedy około 65 mln lat temu wymarły dinozaury, pojawiła się nisza ekologiczna i ssaki zaczęły rozwijać się szybciej, Podzieliły się też na trzy podstawowe grupy: stekowce, torbacze i łożyskowce. Z pradawnych łożyskowców wyłoniły się tzw. Purgatorius. Jak wiele innych ssaków w owym czasie, były to małe, owadożerne zwierzątka, żyjące w koronach drzew. Wyposażone były dobry wzrok, silne, chwytne łapy i stosunkowo duży mózg. Tak właśnie wyglądały pierwsze naczelne- najwyżej rozwinięte ssaki. W drodze ewolucji podzieliły się na dwie grupy. Bardziej prymitywne nazwane zostały Prosimiae, a lepiej rozwinięte stworzyły podrząd małp właściwych.

Około 35 mln lat temu małpy właściwe podzielono na dwie nadrodziny- małpy szerokonose (ceboidea) i wąskonose (cercophitecoidea). Około 24 mln lat temu cercophitecoidea po raz kolejny się podzieliły. Najliczniejszą grupę stanowiły driopiteki, które przekształciły się w wiele różnych gatunków. Jeden z nich, Kenyapihecus, prawdopodobnie był wspólnym przodkiem współczesnych małp człekokształtnych i człowieka.

Pierwszymi znanymi nam człowiekowatymi są Australopithecus afarensis. Istoty te poruszały się w pozycji wyprostowanej. Ich stopy zakończone były krótkimi palcami, paluch nie był przeciwstawny w stosunku do pozostałych palców nogi. Byli niewysocy, mózg i zęby wciąż jeszcze przypominały mózg i zęby małpy. Na podstawie zachowanych szkieletów ustalono, że mogli prowadzić życie zarówno na ziemi, jak i w koronach drzew.

Australopitek wymarł prawdopodobnie około 2,7 mln lat temu. Jego potomkowie podzielili się na dwa równoległe gatunki homonidów: Australopithecus africanus i australopithecus robustus. Africanus żyły prawdopodobnie w okresie 2 do 3 mln lat temu. Były stosunkowo drobne, lecz miały największe mózgi, o objętości ok. 600 cm³. Były wszystkożerne. Druga odmiana pojawiła się nieco póżniej i żyła do ok. 1,5 mln lat temu. Robustusy większe i silniejsze od africanusów, znacznie różniły się od człowieka. Na czaszcze miały grzebieniowatą narośl, słabo rozwinięte czoło i kostny wyrostek z tyłu głowy, do którego były przyczepione potężne mięśnie żuchwy, odpowiedzialne za przeżuwanie pokarmu.

Nie wiadomo dokładnie w którym momencie wyłonił się Homo, gatunek, którego jesteśmy przedstawicielami.

Homo habilis jest najstarszym i najbardziej prymitywnym znanym nauce gatunkiem człowiekowatych. Wśród znalezisk znajdowały się kości ręki, z których układu wynikało, że człowiek ten miał już chwytne dłonie, stąd tez nazwa- człowiek zręczny. Używał prostych kamiennych narzędzi. Ten pierwszy człowiek był wyższy od australopiteka, a jego mózg był półtora razy większy- miał od 500 d0 800 cm³. Czaszkę miał bardziej zaokrągloną, a twarz o wiele bardziej przypominała człowieka współczesnego. W przeciwieństwie do australopiteka, którego szczęki i zęby podobne były do uzębienia małp, łuk zębowy homo habilis był już niemal identyczny z zębami homo sapiens.

Około 1,5 mln lat temu pojawił się nowy przedstawiciel człowiekowatych. Potrafił wytwarzać bardziej skomplikowane narzędzia, np. dwustronne gładzone pięściaki i toporki. Zastąpiły one wytwarzane wcześniej łupane prymitywne pięściaki, umożliwiając tym samym polowanie, które od tego czasu stało się głównym sposobem zdobywania przez homo erectus pożywienia. Miał mózg większy niż mózg homo habilis, jego objętość sięgała 1000 cm³.

Gatunek homo sapiens do którego wszyscy należymy, pojawił się na ziemi około 400 tysięcy lat temu. Dorosły przedstawiciel tego gatunku ma mózg o pojemności około 1400 cm³. Prawdopodobnie gatunek ten wyewoluował z homo erectus.

Pomiędzy 250 a 40 tysiącami lat temu Europa Zachodnia oraz zachodnia część Azji zostały zdominowane przez neandertalczyków. Był on doskonale przystosowany do panujących wówczas na tych obszarach surowych warunków klimatycznych. Miał silnie rozwinięty układ kostno-mięśnoiwy, był znacznie wyższy i około dwa razy silniejszy od człowieka współczesnego. Miał bardzo duży, w porównaniu do naszego, nos, który pozwala mu na efektywną gospodarkę cieplną w mroźnym klimacie.

Prawdopodobnie neandertalczyk był ślepą uliczką ewolucji. Wiadomo bowiem że pierwsi przedstawiciele tego gatunku, tak zwani ludzie z Cro-Magnon, pojawili się w Europie około 25 tysięcy lat temu, czyli jakieś 15 tysięcy lat po wymarciu neandertalczyków. Przodkowie człowieka współczesnego nie pochodzą więc od neandertalczyka, tylko od wspólnych przodków- homo erectus.
Człowiek w pełni odpowiadający pod względem anatomicznym człowiekowi współczesnemu, czyli homo sapiens sapiens wyłonił się w południowej Afryce około 100 tysięcy lat temu. Do najstarszych szczątków kopalnych tego gatunku należą te, które odkryto w ujściu rzeki Klasies w RPA. Bardzo stare szkielety tego gatunku znaleziono również w Europie i Azji. Prawdopodobnie grupa afrykańska pozostawała w izolacji od innych grup przez dłuższy czas. Około 30 tysięcy lat temu człowiek współczesny rozprzestrzenił się na całym świecie i mniej więcej 10 tysięcy lat temu był już gatunkiem dominującym.

Pierwsze stosunkowo rozwinięte kultury ludzkie powstały w mezolicie. Właśnie wtedy człowiek zaczął panować nad swoim środowiskiem, mógł więc osiedlać się w mniej sprzyjających środowiskach. W tym okresie znacznie bardziej urozmaiciła się jego dieta, powstawały coraz bardziej skomplikowane narzędzia, człowiek nauczył się używać przyrządów do wytwarzania narzędzi- powstały pierwsze toporki złożone z kamiennego ostrza i drewnianego trzonka. Z tego okresu pochodzą najstarsze zabytki. Człowiek zaczął wykorzystywać ochrę jako barwnik, początkowo do malowania ciała, a potem do wykonywania rysunków skalnych.