Właściwości chemiczne
Podstawową własnością przesądzającą o zaliczeniu jakiegoś ciała do metali lub niemetali jest zachowanie się jego atomów podczas reakcji chemicznych. Reakcje te polegają na ogół na takiej wymianie elektronów między uczestniczącymi w nich atomami ich ubywa a drugiemu przybywa
Otóż atomy metali są skłonne raczej do oddawania niż przyjmowania elektronów i w odpowiednich ku temu warunkach stają się jonami dodatnimi. Atomy niemetali natomiast chętniej przyjmują elektrony i tworzą jony ujemne
Jeżeli różne metale stopimy, wlejemy do jednego naczynia i dokładnie wymieszamy, to otrzymamy materiał metaliczny zwany stopem. Stopy można również tworzyć, rozpuszczając w ciekłych metalach. Najszerzej dzisiaj wykorzystywany materiał metaliczny stal jest stopem żelaza z węglem i drobnymi ilościami innych domieszek
Żeliwo jest materiałem kruchym i nie daje się, tak jak stal, ani kuć, ani walcować, nawet po ogrzaniu. Dobierając odpowiednio składniki stopów, można więc uzyskiwać z metali materiały o różnych własnościach, najlepiej odpowiadających ich przeznaczeniu.
Wśród stopów niezależnych główną rolę we współczesnej technice odgrywają stopy aluminium (wśród nich duraluminium stop aluminium z miedzią i magnezem), magnezu (wśród nich elektron stop magnezu z aluminium) i miedzi (wśród nich mosiądz stop miedzi z cyną). Jeżeli metali znamy kilkadziesiąt tysięcy i stale pojawiają się nowe
Właściwości fizyczne
Większa swoboda jaką w atomach metali mają elektrony, przejawia się także i w tym, że metale są dobrymi przewodnikami elektryczności. Dobrze też przewodzą ciepło. Przy tym ich przewodnictwo, zarówno elektryczne, jak i cieplne, pogarsza się przy wzroście temperatury
Innymi cechami metali są: nieprzezroczystość i połysk. Nieprzezroczystość tłumaczy się pochłanianiem padających promieni słonecznych, a połysk wysłaniem przez atomy wzbudzane tym zewnętrznym promieniowaniem własnych błysków światła
W warunkach panujących normalnie na powierzchni ziemi metale, z wyjątkiem rtęci, są ciałami stałymi. Wynika to z ich wysokich na ogół temperatur topnienia. Przy czym im większa jest temperatura topnienia metalu, tym zazwyczaj wykazuje on większą twardość oraz wytrzymałość mechaniczną, czyli odporność na pękanie i kruszenie pod działaniem sił zewnętrznych. Wolfram np., którego temperatura topnienia wynosi 3380C, ma większą wytrzymałość od żelaza (temperatura topnienia 1534C), żelazo większą od miedzi (1083C), miedź od glinu (660C), glin od cyny (232C).
Właściwości technologiczne
Większość metali wykazuje dużą plastyczność, to znaczy zdolność do odkształceń pod wpływem sił zewnętrznych. Uchwycony za oba końce kawałek srebrnego drutu zanim pęknie przy rozciąganiu, wydłuży się niż o połowę swojej długości. Gdy zechcemy rozciągnąć niemetaliczną pałeczkę węglową, to przy użyciu mniejszej siły to nie wywołamy żadnych zmian, a przy użyciu większe od razu spowodujemy jej pęknięcie. Plastyczność metali pozwala wykonywanym z nich przedmiotem nadawać różne przez zginanie, zgniatanie kucie, czyli przez zastosowanie mało kłopotliwej obróbki zastosowanie mało kłopotliwej obróbki plastycznej. Ta własność zależy jednak w dużym stopniu czystości. Niektóre metale stają się plastyczne dopiero wtedy, kiedy nie zawierają prawie żadnych domieszek
Właściwości mechaniczne
Ze względu na swoje własności zarówno czyste metale, jak i ich stopy są bardzo szeroko wykorzystywane we współczesnej technice. Działem nauki i techniki zajmującym się opracowaniem sposobów otrzymywania metali i ich stopów oraz nadawania im pożądanych własności jest metalurgia. Dużymi zakładami metalurgicznymi są huty.