Opracowanie pytań na maturę ustną z Młodej Polski.

1.Impresjonizm-kierunek w sztuce, którego celem było oddawanie nastrojów, uczuć, wrażeń. W poezji łączenie w opisie róznych wrażeń zmysłowych, tworzenie nastroju, ulotności chwili. Cechuje się także subiektywizmem. W malarstwie stosowanie barw ciepłych, pastelowych; posługiwanie się plamami zamiast kresek. Tematem jest zazwyczaj natura.
Symbolizm-kierunek w sztuce, którego zwolennicy posługujac się systemem symboli, starali się sugerować uczucia, stany, emocje niewyrażalne słowem. Symbole miały na celu odwołanie się do sfery uczuciowej, duchowej, emocjonalnej, a nie rozumowej, intelektualnej odbiorcy. Za pomoca symboli można było poisac takie wartości jak: niebyt, śmierć, nieskończoność, lęk.
Impresjonizm i symbolizm są szczególnie widoczne w wierszu Jana Kaprowicza "Krzak dzikiej róży". Jest tu opisana róża(życie, radość, miłóść, szczęście, optymizm) i limba(śmierć, upadek, cierpienie, pesymizm). Życie i śmierć są ściśle ze sobą związane. Róża jest też symbolem nietrwałośći, przemijania.Tematem wiersza jest refleksja nad ludzkim przemijaniem, nietrwałością naszego istnienia. Poeta ukazuje roslinność tatrzańską, opisuje chwilowe wrażenia, przekazuje w nich myśli osobiste. Obrazy są barwne, harmonijne, występuje słońce(impresjonizm).
Naturalizm-twórca Emil Zola; naturaliści wychodlzi z założenia, że człowiek jest istotą istotą biologiczną, a jego zachowaniem rządzą popędy.Zachowanie człowieka jest zdeterminowane przez instynkt, dziedziczność i środowisko. Celem literatury jest dogłębna analiza środowisk ludzkich, zwłaszcza więzi społecznych. Zadaniem pisarza było prawdziwe odzwierciedlenie rzeczywistości, dbanie o szczegóły, niepomijanie drażliwych, odrażających, najbardziej wstydliwych stron ludzkiej natury; musi zachowywać obiektywizm. Jest badaczem, naukowcem biologicznych, fizjologicznych mechanizmów rządzących światem.
Naturalizm jest widoczny w sonetach "Z chałupy" J.Kasprowicza. Opisy wsi, jej mieszkańców i zycia przez nich prowadzonego są bardzo realistyczne i prawdziwe. Wieś jest nędzna, biedna; świat jest niesprawiedliwy, okrutny, ludzie ze wsi sa skazani na kleskę.
Ekspresjonizm-sposób wyrażania uczuć polegający na gwałtownym, bezpośrednim, pełnym emocji sposobie przedstawiania świata. Cechami są: hiperbolizacja środków wyrazu, kontrast i wyrażanie silnych emocji za pomocą makabry, deformacją. Ekspresjoniści posługiwali się poetyką krzyku, ukazywali sytuacje ekstremalne, apokaliptyczne, ostateczne. W malarstwie jego barwami były ostre kolory, np. jaskrawa czerwień, purpura, złoto.
Ekspresjonizm występuje w hymnie "Dies Irae".Ukazana jest katastroficzna,drastyczna wizja końca świata.Wrzask, płacz, wycie, krzyki i trąba obwieszczająca koniec świata; czerwień i kontrastowa biel; gwałtowne przemiany w przyrodzie, gwałtowny ruch; hiperbolizacja; drastyczne sceny, wzbudzające grozę.

2.Postawa wobec życia i świata poezji Tetmajera, jej aktualność.
Poezja Kazimierza Przerwy-Tetmajera była pesymistyczna.Poeta reprezentował filozofię Szopenhauera.Wiersz "Koniec wieku XIX" ukazuje postawę poety wobec problemu sensu życia.Podmiot liryczny człowiekiem końca wieku, jest pełen rozterek i watpliwości, zadaje pytania dotyczące drogi życiowej, wartości, które nalezałoby cenić. Odpowiedzi odrzucają te wszystkie propozycje. Człowiek ten jest załamany, traci sens życia, nie ma nadzieji; jest bierny, niezdolny do działania, zagubiony, pesymistyczny-jest dekadentem; nie ma żadnej obrony przed złem świata. Według Tetmajera człowiek jest "mrówką rzuconą na szyny", jest niczym wobec świata, nie może walczyć z losem, jest z góry skazany na klęskę, cierpienie i śmierć (jest to wpisane w jego los).Świat: brak wartości, brak Boga, pozbawiony zasad, jest pełen nienawiści, bólu, cierpienia, rozpaczy. Taka postawa była bardzo powszechna pod koniec XIX wieku.Koniec ten był porówywany do końca, upadku wszelkich wartości.Poeta utożsamia sie z tym pokoleniem.Problematyka tego wiersza nadal jest aktualna. Dzisiaj równiez mamy do czynienia z kryzysem, upadkiem wartości. Ludzie tez szukają sensu życia, są bierni, bezradni wobec zła świata.
W utworze "Nie wierzę w nic" podmiot liryczny w nic nie wierzy. Odrzuca wszelkie zasady i wartości, które wcześniej cenił, jest obojetny.Pragnie przejśc w świat nirwany czyli izolacji, ucieczki od swiata, która jedynie może go wyzwolić.O tym samym jest mowa w "Hymnie do Nirwany".Jest ona bóstwem, kultem, do której zanosi się prośby. Świat podm. mówiącego jest w otchłani, pełen zła, klęsk, cierpienia, nienawiści, pesymizmu. W tym swiecie nie da się żyć, a nirwana jest jedynym sposobem, aby uciec od tego świata.Bohater jest tchórzem, szuka najprostszego wyjścia.Utwór ten jest konsekwencją przyjęcia przez Tetmajera postawy dekadenckiej.

3.Twórczość Leopolda Staffa na tle epoki.
Staff wyróżniał się swoimi poglądami na tle innych ówczesnych twórców. Kierował się filozofią Nietzschego, czyli optymistyczną, kultem człowieka silnego, nadczłowieka, który jest twórcą, kreatorem, aktywny.Doskonale widać to na przykładzie wiersza "Kowal".Tytułowy kowal jest silny, porównany do wulkanu. Jest ukazany w pracy, w działaniu. Jest aktywny, radosny, zadowolony z pracy, szczęśliwy. Chce wykuć serce(silne, pełne dumy), nadaje kształt. Gardzi tym co słabe, niezaakceptowałby serca gdyby wyszło mu słabe. Kowal je symbolem człowieka, który sam decyduje o tym jaki jest. Wiersz podejmuje problem sensu życia. Człowiek ma się poświęcić pracy nad sobą, walce ze symi słabościami. Sensem życia jest dażenie do doskonałości, do potęgi duchowej, szlachetności, hartowanie siebie, charakteru.Jest tu postawa buntownicza-w brutalnym swiecie człowiek powinien walczyć ze złem.
"Przedśpiew"- W wierszu mówi starzec, człowiek, który dużo przezył, doświadczony, poznał życie. Jest człowiekiem wybranym, wywyzszonym, jest poeta; pielgrzymem, jego życie było wędrówką, jest mędrcem, mistrzem, nauczycielem. Uczy miłowania, radości, pozytywnego patrzenia na swiat. Trzeba kochac zycie, mimo ze jest w nim ból i cierpienie, a nawet śmieć. Poeta uczy optymizmu, nawet w nieszczęściu trzeba miec nadzieję, że będzie lepiej.Widac tu zalecenia filozofii stoickiej. Świat ukazany w wierszu zawiera cierpienie, ale tez jest miłość i radość.Jest harmonijny, uporządkowany, a człowiek jest szczesliwy, przywiązany do natury, kochający życie.
Poezja Staffa jest przeciwieństwem poezji dekadenckiej(klasycznej dla tej epoki), jest optymistyczna, człowiek ma sens życia.

4.Typowe cechy dla poezji młodopolskiej na podst. poezji Jana Kasprowicza.
Poezja Kasprowicza jest typowo młodopolska, gdyż zawiera wiele o tym świadczących cech.
Naturalizm: sonety "Z chałupy" - Są bardzo realistyczne opisy wsi i zycia jej mieszkańców. Sonety są bardzo pesymistyczne. Autor zwraca uwagę na problemy społeczne wsi. Chce oddziałać na odbiorcę, uswiadomić jaka jest sytuacja na wsi, zmusić do działania na rzecz poprawy tej sytuacji. Mieszkaniec wsi jest skazany na klęskę, musi przegrać z kapitalistycznym światem, w którym rządzą pieniądze. Naturalizm sonetów polega na tym, że człowiek jest istotą zdeterminowaną przez środowisko. Jeśli urodził się chłopem to nie ma szan by to zmienić.
Symbolizm i impresjonizm: "Krzak dzikiej róży" - Jest tu opisana róża(symbolizuje życie, radość, miłóść, szczęście, optymizm) i limba(symbolizuje śmierć, upadek, cierpienie, pesymizm). Życie i śmierć są ściśle ze sobą związane. Róża jest też symbolem nietrwałośći, przemijania.Tematem wiersza jest refleksja nad ludzkim przemijaniem, nietrwałością naszego istnienia. Poeta ukazuje roslinność tatrzańską, opisuje chwilowe wrażenia, przekazuje w nich myśli osobiste. Obrazy są barwne, harmonijne, występuje słońce(impresjonizm).Autor zastosował takie środki artystyczne jak synestezje i metafory.
Ekspresjonizm: "Dies Irae"- Tematem hymnu jest koniec świata i Sad Ostateczny. Utwór nasycony jest symboliką biblijną i apokaliptyczną, co ma podkreślić groze czasów ostatecznych. Te obrazy zwiastują nadchodzacą katastrofę, kres cywilizacji, konieć ludzkosci. Opisy mają charakter ekspresjonistyczny: występuje groza, hiperbolizacja. Cechą obrazów jest dynamika, ruch. Jest podmiot zbiorowy (ludzkość), któru reprezentuje Adam. Bóg jest okrutnym sędzią, "lodowaty Boze", głuchy na ludzkie błagania, cierpienia. Według poety Bóg jest żródłem zła, jest odpowiedzilany za nędzę i marność swiata, który stworzył. Utwór ten jest pesymistyczny, po końcu swiata nic nie ma. Jest charakterystyczny dla katastrofizmu - przekonania o nieuchronnym końcu świata, kryzysie wszelkich wartości. Kryzys ten dotyczył wartości moralnych, etycznych, religijnych, wyrażał się między innymi podważeniem wiary w Boga jako stwórcy świata i buntem przeciw temu Bogu w imię ludzkości (prometeizm).

5. "Chłopi" - uniwersalna powieśc o życiu wsi
Jest to obszerna powieść ukazujaca szczegóły życia na wsi i charakteryzująca społeczeństwo chłopskie. Jest to niezgłębiona skarbnica wiedzy dotyczącej ludowych obrzędów, tradycji i zwyczajów, układów społecznych i wytuacji ekonomicznej polskiej wsi końca XIX w. Realistycznie przedstawione życie na wsi pełne jest opisów przyrody i wszystkiego z nią związanym. Wieś została ukazana jako odrębna formacja kulturowa, która charakteryzuje się: oparciem na autorytetach; respektowaniem wszystkich norm, nakazów i zakazów; wrogością wobec innych wpływów, nowości; ceni się w niej określone wartości. Życie na wsi podlega specyficznemu kalendarzowi obyczajowo-obrzedowo-liturgicznemu(wszystkie czyynności odbywają się w określonej porze roku, np wesele na jesieni, bo po zbiorach jest za co je wyprawić). Ukazana jest zmienność pór roku i ich wpływ na życie człowieka. Podobnie widoczna jest nadzwyczajna dbałość o szczegóły przy opisach żniw, wykopków, obyczajów, obrzędów, tradycji, i świąt. W świetny sposób Reymont opisał też mentalnośc i psychikę chłopów, sposób ich życia i stany psychiczne związane z różnymi uczuciami.

6. "Chłopi" jako powieść modernistyczna:
Impresjonizm(opisy przyrody w żywych barwach, naturalizm - Temat powieści jest na tle natury i ściśle związany z naturą. Dla młodopolskich pisarzy przyroda jest żródłem kontemplacji, refleksji, ukojenia, forma ucieczki. Chłop patrzy na przyrodę inaczej, materialnie, jest ona jego żywicielką, nie zachwyca się nia, ale harmonijnie z nią współżyje, kocha ją.
Symbolizm - praca jako mityczny obrzęd, czynność święta (obraz oracza rozrzucającego ziarno na ziemię).

7. "Wesele" - chłopi i inteligencja, a sprawa narodowa
Stanisław Wyspiański ukazał chłopów i inteligencję w kontekście walki narodowo-wyzowleńczej.
INTELIGENCJA: Inteligenci gardza chłopami, uważają ich za głupich, nie traktują ich poważnie (dziennikarz dziwi się, że czepiec wyraża zainteresowanie tym co dzieje się na swiecie), ale jednocześnie boją się ich mając w pamięci rabację galicyjską w 1846r. Nie widzą w nich godnego partnera, widzą w nich wrogą siłę. Inteligenci są ludomanami, dekadentami, zupełnie nie interesują ich losy ojczyzny. Inteligencja jest niedojrzała do roli przywódcy powstania.
CHŁOPI: Liczą na inteligencję, są bierni; nie potrafią poprowadzić powstania, są niezdolini do walki, niedojrzali; podchodzą nieufnie do inteligencji, maja swiadomosc, że ona z nich kpi; są nieodpowiedzilani i lekkomyślni (Jasiek gubi złoty róg).
Społeczeństwo polskie w utworze jest podzielone, co uniemożliwia skuteczną walkę o niepodległość.Inteligencja i chłopi mają wzajemnie do siebie wiele uprzedzeń i urazów z przeszłośći, co uniemożliwia porozumienie. Społeczeństwo jest niedojrzałe politycznie, nie potrafi wykorzystać nadarzającej się okazji, jest bierne, niezdolne do działania. Chłopi mają świadomość swej przynależności narodowej i są gotowi podjąć walkę o niepodległość. Brak im jednak odpowiedniego przywódcy. Inteligencja ine zauważa w chłopach ogromnej siły i potencjału ludzkiego, fizycznego. Inteligencja w fałszywy sposób, w pustych słowach okazuje swój patriotyzm. Zyje ona mitami o swojej wielkości i potędze. Wyspiański bardzo negatywnie, pesymistycznie opisał polskie społeczeństwo.

8. "Wesele" jako dramat modernistyczny, jego cechy.
a)SYMBOLIZM:
Wesele jako dramat modernistyczny cechuje przede wszystkim symbolizm:
-symbolizm postaci - widoczny jest głóznie w scenie II, kiedy pojawiają się istoty z zaświatów. Rycerz symbolizuje Zawiszę Czarnego-symbol potęgi , męstwa; upiór widmo Jakuba Szeli - przywódcę rabacji galicyjskiej; Wernyhora jest legendarnym poetą-wieszczem, który prorokował ideę odbudowy Polski silnej i wielkiej, daje Gospodarzowi wskazówki co do przygotowania powstania. Specyficznym symbolem jest chochoł, który pełni rolę klamry spinajacej część fantastyczna utworu. Chochoł z jednej strony oznacza wolnośc, odrodzenie, z drugiej zaś upadek, uśpienie, bierność - to właśnie on gra w ostatniej scenie pesymistyczną, hipnotyczną melodię, do której tańczą goście weselni.
-symbolizm przedmiotu, np. podkowa, złoty róg (wolność), czapka z piór (wartości materialne), sznur (zniewolenie)
-symbolizm sceny - scena ostatnia, gdzie goście zebrani w bronowickiej chacie tańczą w kółko jak zaczarowani w rytm muzyki chochoła - symbol bierności narodowej, marazmu, zniewolenia
b)IMPRESJONIZM
Świadczą o nim didaskalia (tekst poboczny, opis dekoracji), które podkreślają rolę kolorów, światła, dźwięku w sztuce; mają charakter poetycki, są wizjami, które budują nastrój.
c) REALIZM
Widoczny jest przede wszystkim w akci I, gdzie mamy do czynienia z wprowadzeniem do utworu kilku postaci mających swe pierwowzory wśród osób prawdziwych, często znanych autorowi, np. Gospodarz - Włodzimierz Tetmajer, Pan Młody - Lucjan Rydel, Poeta - Kazimierz Przerwa-Tetmajer

9. Tragizm Tomasza Judyma i ocena jego decyzji.
Tomasz Judym jest postacią tragiczną, rozdartą wewnętrznie. Jest człowiekiem awansu społecznego, byl synem szewca i dzięki ciotce wykształcił się na lekarza. Był młodym lekarzem pełnym ideałów, za cel stawiał sobie walke z biedą. Bohater tym lepiej rozumiał sytuację biedoty, jako że sam wywodził się z tej warstwy. Czuł się odpowiedzialny za ich los. Podjął wyzwanie- zaczął poprawiać warunki mieszkalne ludzi w Cisach. Aby ich leczyć zorganizował szpital. Jednak ponosi tam klęskę, bo spotyka się z niechecią innych ludzi do jego działań. Następnie wyjeżdża do zagłebia, gdzie zostaje lekarzem górników. Przeżywa tam rozdarcie wewnętrzne, gdyż ma możliwość znalezienia miłości i szczęścia rodzinnego u boku Joasi.
Jednak rezygnuje z tego, gdyż mogłoby to zakłócić jego misję pomocy ludziom, odrzuca miłość Joanny. Nie potrafił docenić jej uczucia, niszczy je, przyczyniają się tym samym do tragedii dziewczyny, której odbiera nadzieję na dom i szczęśliwą rodzinę. Tomasz odrzuca te wartości w imię pracy dla ludzi. Dobrowolnie wybiera samotność w działaniu, mówi: "Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani żony, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością".Judym jest wielkim indywidualistą, w pojedynkę chce zabawić świat. Ponosi klęskę bo ludzi chorujących jest bardzo dużo. Judym jest nieakceptowany przez środowisko, nie potrafi nigdzie znależć swojego miejsca, popada w konflikty z innymi ludźmi.
Postawa Judyma jest niewątpliwie piękna i szlachetna, charakteryzuje się dawaniem z siebie wszystkiego bez oczekiwania na zapłatę. Jednak oceniając jego postepowanie w kategoriach zdrowego rozsądku, bohater przegrywa swoje zycie: traci możliwość zrobienia kariery, rezygnuje z osiągnięcia stabilizacji życiowej, rujnuje życie ukochanej kobiety, a także nie osiąga postawionych sobie celów, gdyż w pojedynkę nie jest w stanie zwalczyć biedy. Mimo to do końca pozostaje czysty i wierny swoim przekonaniom.

10. Idea bezdomności w powieści Stefana Żeromskiego i jej aktualność.
Jest tu ukazana dosłowna bezdomność: bieda polskiego społeczeństwa, nędzarze nie majcy gdzie mieszkać, klasa robotnicza mieszkająca w tragicznych warunkach.
W "Ludziach bezdomnych" bezdomność ma także znaczenie metaforyczne. Jest to bezdomność duchowa, psychiczna (brak poparcia ze strony innych, odrzucenie, brak miłości, akceptacji, człowiek który szuka sensu życia, nie może się odnaleźć, jest samotny; człowiek bezdomny-zbuntowany, nie akceptujący świata.
Tomasz Judym jest bezdomny ideowo, bo rezygnuje z posiadania własnego domu i szcześliwej rodziny w imię niesienia pomocy inym ludziom.
Bezdomny jest także Wiktor, brat Tomasza, który tuła się po swiecie w poszukiwaniu pracy.
Z kolei Korzecki jest bezdomny duchowo, co wynika z ideowego zagubienia. Jest dekadentem, nie może znaleźć akceptacji.
W bezdomności ukazanej przez Żeromskiego widać wpływ dekadentyzmu, charakterystycznego dla pokolenia schyłku wieku.