Koncepcja sztuki w "Fortepianie Szopena" C. K. Norwida.

Na podstawie "Fortepianu Szopena" C.K. Norwida przedstaw sformułowaną przez poetę koncepcję sztuki.

Cyprian Kamil Norwid był poetą niezwykle oryginalnym. Jego twórczość została określona jako poezja myśli. Stosował on takie środki ekspresji językowej, które zmuszały czytelnika do lektury aktywnej i twórczej.
Według jego koncepcji sztuka łączy przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Artysta uważał, iż określa ona wszystko, zarówno człowieka jak i to, co go otacza. Poeta twierdzi, że aby sztuka mogła funkcjonować musi być najpierw poniżona i odrzucona, by później mogła wejść na stałe w obieg społeczny i dlatego „ideał”, którym była dla Norwida twórczość Szopena „sięgnął bruku”.
W wierszu „Fortepian Szopena” poeta przywołuje postać i twórczość wybitnego kompozytora polskiego. Jest to utwór o genialności artysty i jego sztuki. Bezpośrednią inspiracją dla Norwida do napisania tego wiersza stało się wyrzucenie na bruk przez carskich żołnierzy fortepianu artysty z okna pałacu Zamojskich. Wydarzenie to obudziło w poecie wspomnienia ostatnich odwiedzin u Szopena, kiedy kompozytor był już śmiertelnie chory, stąd słowa „Byłem u Ciebie w te dni Fryderyku!”. Wiersz ten jest, jak cała twórczość Norwida niezwykły, wymaga on od czytelnika zastanowienia się nad najprostszymi rzeczami w celu znalezienia głębszego sensu i odczytania prawdziwego znaczenia. Budowa utworu przybiera formę monologu stwarzając jednocześnie pozory dialogu (zwroty do Szopena, do sztuki).

W zwrotkach I- III poeta opisuje zapamiętaną sylwetkę artysty. III zwrotka ma podniosły nastrój. Norwida porusza bladość dłoni Szopena -„Którego ręka… dla swojej białości / Alabastrowej”- mieszała się poecie w oczach „z klawiaturą / Z słoniowej kości”, jest to ukazanie jedności pomiędzy artystą i jego sztuką. Kompozytor tak jak wspomniany w wierszu przez poetę Pigmalion (rzeźbiarz, który miłością ożywił wykuty przez siebie posąg) dzięki uczuciu, którym twórca darzy swoje dzieło ożywia je, sprawia, że staje się ono czymś doskonalszym. Pozwala to jego sztuce na to, aby trafiła do wszystkich ludzi, nawet tych nieczułych.

Zwrotki IV-VI nie opisują już artysty, a jego sztukę. Norwid muzykę Szopena porównuje do „Doskonałości Peryklejskiej”, czyli czegoś prostego, a zarówno niezwykłego i harmonijnego. Twórczość kompozytora stwarza pomost pomiędzy wielkością sztuki starożytnej Grecji, którą symbolizuje „starożytna (…) Cnota”, a współczesnością –„dom modrzewiowy wiejski”- i chrześcijaństwem –„Hostię”, „Emanuel”. Epitet „dom modrzewiowy wiejski” nawiązuje do polskiej kultury ludowej, zwraca on uwagę na pierwiastki ludowe, które zawiera muzyka Szopena. Odwołanie do przemienienia Chrystusa na górze Tabor -„Emanuel już mieszka / Na Taborze”- określa doskonałość muzyki tego wybitnego kompozytora, która przeobraziła się, dzięki miłości jej twórcy, w ideał. Zwrotka V przedstawia obraz Polski w muzyce Szopena. „Polska – przemienionych kołodziejów!” to kraj chłopów, których uszlachetniła miłość do wykonywanej pracy na roli. Wspomniana „Złota – pszczoła!...” jest symbolem szlachetności i pracowitości, które są istotą polskości. Norwid nawiązuje do obecności Polski w muzyce Szopena, gdyż jak sam pisze „Poznał-ci-że bym ją – na krańcach bytu!...”, więc zauważa jej obecność również w twórczości kompozytora. W zwrotce VI można dostrzec uczucie załamania, zawiedzenia - „czy nas odpycha??...”. Poeta słyszy pogłos dźwięków fortepianu „I trącają się z cicha, / po ośm – po pięć-”.

VII zwrotka utworu jest refleksją poety nad sztuką i pięknem, panuje w niej nastrój podziwu. Autor poszukuje odpowiedzi na pytanie, czym jest sztuka. Muzyka Szopena „przenika pieśń, kształci kamienie…”, jest po prostu doskonała. Norwid widzi w sztuce chęć osiągnięcia przez człowieka pełnej doskonałości, „Dopełnienia”. Jako przykład porównuje on ludzkie dążenie do ideału do kłosa zboża, który w momencie osiągnięcia najdoskonalszego kształtu rozpada się. „-Kłos?... gdy dojrzał jak złoty kometa, / Ledwo że go wiew ruszy, / Deszcz pszenicznych ziarn prószy, / Sama go doskonałość rozmiata…”. Muzyka Szopena osiągnęła ową doskonałość. Autor zestawia kompozytora z Fidiaszem-rzeźbiarzem greckim, Dawidem-królem, a zarazem biblijnym psalmistą oraz Ajschylosem-tragikiem. Norwid uważa, że ich sztuka to „Doskonałe-wypełnienie”, jedność „Ducha i Litery” („Jakikolwiek jest Twój, i gdzie?... znak... / Czy w Fidiasu? Dawidzie? czy w Szopenie?” / Czy w Eschylesowej scenie?...”). Słowa „Zawsze – zemści się na Tobie: BRAK!...” prezentują ludzką niedoskonałość, która jest powodem chęci odrzucenia lub całkowitego zniszczenia doskonałej sztuki. W finale utworu poeta przedstawia zniszczenie fortepianu Szopena, który był źródłem „Dopełnienia”- „Ideał sięgnął bruku”. Jednak poeta mówi „ciesz się późny wnuku”, oznacza to, że sztuka wybitnego kompozytora nie przepadnie, odrodzi się w późniejszych czasach.

Poeta w pierwszej części utworu pisząc o „dniach przedostatnich” kompozytora – „Pełne jak mit, / Blade jak świt…” ukazuje, że śmierć Szopena i jego muzyki będzie jedynie przejściem w inny, wyższy wymiar istnienia. Jego sztuka, a zarazem i on sam, odrodzi się w czasach, gdy ludzie będą w stanie zrozumieć w pełni jego twórczość odczytać treści, które chciał nam przekazać poprzez swoje dzieła. Wymowa całego wiersza może wydawać się pesymistyczna – poniżanie, niedocenianie, a w końcu zniszczenie sztuki – jednak jego zakończenie jest optymistyczne – nadejdą czasy, kiedy ludzie docenią wartość muzyki Szopena.

Autor w ostatnich zwrotkach utworu przedstawia apokaliptyczną wizję świata, w którym nieprzyjaciel walczy zarówno z narodem, jak i ze sztuką. Ukazuje to, jak ważnym elementem w życiu Norwida była owa sztuka. Poeta twierdzi, iż koniec świata nie będzie spowodowany jedynie zagładą ludzkości, jego przyczyną będzie również walka ze sztuką, niszczenie jej przez człowieka.

Wydaje mi się, że Norwid w „Fortepianie Szopena” zawarł również swoje przemyślenia o niezrozumiałości swoich wierszy przez współczesnych. Jednak przekonany jest, że tak jak muzyka Szopena, tak i jego twórczość stanie się bardzo ważnym elementem w życiu przyszłych pokoleń.