Starsza i młodsza Europa - podobieństwa i różnice.

Aż po X wiek przemieszczenia ludów gwałtownie zmieniały oblicze całej Europy. Złożyły się na to migracje, w których brali udział Germanie (375r.), wypierani przez pochodzących z Azji Centralnej Hunów I Słowianie z własnej inicjatywy, bądź częściej pod naciskiem ludów stepowych.

Te wielkie wędrówki ludów były jedną z przyczyn upadku Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie, a wraz z nim – przynajmniej pozornie rozpadu stworzonej przezeń jedności europejskiej. Ale to nie jedyna przyczyna. Rozrost świata rzymskiego powiększył wymiary problemów, nie dostarczając jednocześnie środków do ich rozwiązania. Kryzysy związane z sukcesją cesarstwa i rosnący nacisk aparatu fiskalnego, trudności gospodarcze i społeczne – wszystkie te czynniki podminowały Imperium od wewnątrz i przyczyniły się do jego upadku.

Rozpoczęty przed kryzysem inny proces, który okazał się być ważny dla ukształtowania religii i kultury Europy – to rozpowszechnianie się chrześcijaństwa. Cesarstwo, choć prześladowało chrześcijaństwo, pozwoliło jego misjonarzem, w pewnych ramach, na szerzenie religii.

Upadek Imperium spowodował, że Kościół – a zwłaszcza jego biskupi – stał się spadkobiercą cywilizacji grecko-rzymskiej. Tak więc ukształtowała się Europa zupełnie inna, niż antyczna, będąca jednocześnie jej spadkobierczynią.

Rok 476 jest tradycyjnie uznawany za datę upadku Cesarstwa Rzymskiego i podział na państwo rzymskie zachodnie i wschodnie.
Na gruzach zachodniej części Imperium Rzymskiego powstały nowe państwa germańskie: na Półwyspie Pirenejskim-Wizygotów, w Galii-Franków, na Półwyspie Apenińskim -Longobardów. Rzym z okolicą formalnie podlegał cesarzowi wschodniemu.

Najbardziej stabilne państwo, które powstało na gruzach imperium rzymskiego stworzyli Frankowie – lud germański. Do największej potęgi doszli za czasów Karola Wielkiego(768-814). Rozciągnął on swoje panowanie na ogromny obszar: od Atlantyku i Morza Północnego aż poza Alpy i Pireneje obejmując część Hiszpanii i Włoch, na wschodzie do Laby i Soławy. Na tych obszarach siłą było wprowadzane chrześcijaństwo z językiem łacińskim w obrzędach kościelnych.

Od koronacji w 800r. Karola Wielkiego na cesarza Zachodu, królowie frankijscy stali się formalnymi spadkobiercami cesarzy zachodnio-rzymskich i piastowali najwyższą władzę świecką na Zachodzie. Po śmierci Karola Wielkiego wnukowie doprowadzili do podziału państwa.

Zawarty w 843r. traktat w Verdum zatwierdził powstanie trzech nowych państw:
- Lotar – obszary centralne od Morza Północnego po Prowansję; Królestwo Włoch
- Ludwik Niemiecki- Królestwo Wschodniofrankijskie od Saksonii po Bawarię – tu zaczną kształtować się Niemcy
- Karol Łysy – Królestwo Zachodniofranklijskie – przyszła Francja

Państwo karolińskie rozpadło się, jego części zostały podzielone między Francję i Niemcy, zaś we Włoszech północnych Królestwo Włoskie.
Niemcy, najsilniejsze spośród państw prokarolińskich, po wygaśnięciu dynastii przekształciły się w monarchię elekcyjną. Koronacja niemieckiego Ottona I (w 962r.) przez papieża na cesarza rzymskiego doprowadziła do tego, że od tej pory królowie Niemiec otrzymywali z rąk papieża godność cesarską i w oczach papiestwa mieli odgrywać rolę „zbrojnego ramienia Kościoła”. Tak właściwie kształtowała się starsza Europa.

Cesarstwo Wschodnie obejmowało najbogatsze prowincje dawnego Rzymu i znalazło się na uboczu niszczących najazdów barbarzyńców i wędrówek ludów. Podczas, gdy zachodnia część imperium upadła Cesarstwo Wschodnie przeżyło. Przezwyciężono niekorzystne zjawiska wiążące się z kryzysem systemu niewolniczego i stopniowo przechodzono do nowych form gospodarowania. Rozwijały się miasta, rzemiosło i handel, kwitła gospodarka towarowo-pieniężna.

Do największej świetności doszło Cesarstwo Wschodnie w VI w. za panowania Konstantyna. Był zapalczywy, ambitny i głęboko religijnym człowiekiem. Po uznaniu chrześcijaństwa najcenniejszym wkładem było założenie przez Konstantyna wielkiego miasta, Konstantynopola, które pod względem znaczenia i świetności miało dorównać Rzymowi. Biorąc pod uwagę możliwości rozwoju handlu i obrony, miasto leżało w strategicznym punkcie, u zbiegu szlaków łączących wschodnią i zachodnią część imperium. Wzorowane na Rzymie, miasto Konstantynopol powstało na siedmiu wzgórzach i miało być miastem chrześcijańskim. Kultura bizantyjska ulegała bardzo różnym przekształceniom. Na jej cechy charakterystyczne złożyły się wpływy antycznej cywilizacji rzymskiej i greckiej, cywilizacji chrześcijańskiej oraz kultury perskiej, arabskiej, tureckiej.

Młodszą Europą określano wszystkie państwa o rodowodzie słowiańskim.

Pierwotna ojczyzna Słowian znajdowała się nad Wisłą i terenach na wschód od niej, ciągnących się aż do Dniepru. Kiedy następowały migracje Gotów, Gepidów, Wanadów i Burgundów, Słowianie stopniowo opanowywali tereny przez nich opuszczone.

Największe nasilenie wędrówek plemion słowiańskich nastąpiło w VI w. Zajęli wówczas tereny na zachód aż do rzeki Laby i Soławy, na południu opanowali Kotlinę Czeską oraz dotarli aż do Alp. Wtargnęli na Półwysep Bałkański i zaatakowali Cesarstwo Bizantyjskie. Po zakończeniu wędrówek ludów Słowianie podzielili się na:
- zachodnich (Polacy, Czesi. Słowacy, Połabianie)
- wschodnich (plemiona ruskie)
- południowych (Słoweńcy, Serbowie, Chorwaci, Bułgarzy, Macedończycy)

Najwyższą władzą w okresie wspólnoty rodowej był wiec. W miarę wzrostu różnic społecznych przewagę na wiecach zdobywała arystokracja plemienna, z której wyodrębniła się grupa możnych. Spośród niej wybierano wodza-księcia, na czas wojny i pokoju. Z biegiem czasu wódz przekształcał się w władcę. Nowo tworzące się państwa wchodziły stopniowo w krąg kultury chrześcijańskiej.

Okres panowania Rzymu na zachodzie niewątpliwie pozostawił ślad w rozwoju wielu narodów, a łącznikiem między starszą i młodszą Europą był Kościół (podobieństwo). Zadbał on o przetrwanie klasycznej łaciny jako integralnej części kultury zachodu.

Większość z 35 000 ksiąg wydrukowanych przed 1500r. spisano po łacinie, która przez wiele wieków była preferowanym językiem międzynarodowego świata nauki. Na poziomie prowincji łacina stała się podstawą różnych dialektów zarówno w starszej jak i młodszej Europie. Z czasem z tych dialektów wykształciły się języki.

Znaczący wpływ miało prawo rzymskie.(podobieństwo) Sądy kościelne posługiwały się nim w przypadkach dotyczących kontraktów, testamentów i związków małżeńskich. Pozycję prawa rzymskiego podważy dopiero ruch kodyfikacyjny w XIX w.

Znaczącą część architektury i literatury rzymskiej inspirowała kolejne pokolenia.

Łacina odegrała bardzo ważną rolę. Za jej pośrednictwem pismo. Ludzie znający łacinę i literaturę (Pismo Święte) spisali i przetworzyli (w starszej i młodszej Europie) mity germańskie, sagi skandynawskie, podania celtyckie, opowieści o początkach dynastii Piastów.

W odróżnieniu od starszej Europy, w młodszej Europie szybko rozwijają się miasta, dzięki działającym szkołom i uniwersytetom, a handel dalekosiężny łączył świat arabski i bizantyjski z Zachodem i Słowiańszczyzną. Był to handel towarami drogimi, po Europie rozwożono luksusowe tkaniny, korzenie, przyprawy, a z krain północnych sprowadzano niewolników, futra, drewno.

W porównaniu ze starszą Europą, w młodszej Europie uprawa ziemi stanowiła podstawę utrzymania około połowy mieszkańców północnych Włoch, regionu najbardziej zurbanizowanego. Posiadanie ziemi oznaczało bogactwo, władzę, prestiż. Jednak najczęściej byli to dzierżawcy lub chłopi pańszczyźniani.

Ustrój feudalny w młodszej Europie uległ poważnym przeobrażeniom w porównaniu ze starszą Europą. Obserwowano stopniowe ulepszanie systemu uprawy roli. Prymitywną gospodarkę wypaleniskową i odłogową wyparła trójpolówka. Udoskonalała się technika karczuku. Przemiany nastąpiły również w rzemiośle (obróbka metali, technika przędzalnicza i tkacka), u wybrzeży Europy rozwijały się porty.

O charakterze kultury Europejskiej, rozwoju miast zarówno starszej, jak i młodszej Europy zadecydowało starożytne dziedzictwo – sztuka i kultura Greków, Rzymian oraz wielkie wędrówki ludów.