"Lalka" - powieść romantyczna i romantyzm przekraczająca.

Romantyzm to prąd artystyczno - filozoficzny powstały jako reakcja na ścisłe reguły i zasady klasycyzmu. Nurt ten opiera się na irracjonalizmie, fantastyce, nieregularności odrzuceniu wszystkich norm tworzenia, odwołaniu się do uczuć, wiary oraz wyobraźni odbiorcy. Kierunek ten odrzucał racjonalizm, materializm. W oczach romantyków świat był organizmem, który poznać można jedynie za pomocą wyobrażeń i intuicji.
Pozytywizm natomiast jest reakcją na romantyzm, można się w nim dopatrzyć powrotu do łask niektórych cech oświeceniowych. Główne założenia epoki to: Praca, nauka, organicyzm, utylitaryzm, emancypacja. Jest to nurt ceniący prace, wiedze i wysiłek w nie włożony.
Cechy romantyczne „Lalki” to głównie:

Szalona miłość Wokulskiego do Izabeli Łęckiej, jak w większości powieści z tej epoki platoniczna, nieszczęśliwa. Wokulski patrząc na swoją wybrankę przez pryzmat wielkiej miłości nie widzi jej prawdziwych wad, nie chce zrozumieć, że jest tylko zabawką przelotnym kaprysem, w ostateczności interesem na który trzeba przystać aby zachować swój status.
Wokulski porzuca naukę i bierze udział w powstaniu styczniowym. A w powstaniu na Węgrzech udział biorą Rzecki i August Katz. Dla tych ludzi najważniejsza staje się walka o wolność niezależnie od ceny, i nie jest to ważne czyja ,to wolność Polski czy innych krajów.
Ważną cechą romantyczną w utworze są samobójstwa. Można śmiało powiedzieć, że jest to nieodłączna cech gatunku, oprócz tragicznej śmierci. W „Lalce” mamy do czynienia z samobójstwem Katza, po upadku powstania. Stanisław natomiast próbuje skończyć ze sobą, w końcu decyduje się na wyjazd do Paryża.

Z drugiej strony mamy cechy pozytywistyczne takie jak:
Wokulski wierzy w moc nauki, dlatego przygotowywał się do Szkoły Głównej na studia. Było to niezwykłe u „zwykłego” subiekta. Stanisławowi udało się dostać na studia, lecz zrezygnował z nich aby wziąć udział w powstaniu, lecz po zesłaniu wykorzystał fakt przebywania w otoczeni inteligencji polskiej, i pogłębiał wiedze.
Po tym jak zakochał się w Izabeli, wyjeżdża aby zdobyć majątek, aby jego wybranka zwróciła na niego uwagę. Następną osobą poświęcającą się pracy jest Rzecki, dla którego sklep jest największą pasją.

Woulski potrafi mimo swego uczucia wyjechać do Paryża, gdzie spotyka profesora Geista, którego nie tylko wspomaga finansowo, ale też bierze udział w jego badaniach.
„Lalka” jest utworem skomplikowanym, łączy w sobie cechy obu epok. Dotyczy to nie tylko świata lektury ale również postaci. W przypadku Izabeli Łęckieuj sprawa jest prosta, przedstawia ona mijającą epokę czyli Romantyzm. Żyje w świecie romansów, poszukuje mężczyzny idealnego. Z Wokulskim jest więcej problemu. Można powiedzieć, że jest romantykiem, ponieważ zakochuje się nieszczęśliwie, rzuca naukę aby pomóc ojczyźnie, próbuje popełnić samobójstwo, ale z drugiej strony chce poświęcić się nauce w której siłę wierzy, potrafi na pewien czas porzucić Izabele, poświęca się pracy.
Lektora w widoczny sposób łączy cechy romantyzmu i pozytywizmu co dodaje jej kontrastu i głębi. W ten sposub autor naświetlił rozpad społeczeństwa polskiego.