Ekspresjonizm
1. Ekspresjonizm był to kierunek artystyczny stworzony w Niemczech; jego rozkwit przypada na lata 1910-1925
2. Tendencje ekspresjonistyczne pojawiają się wcześniej w epoce średniowiecza, baroku, romantyzmu.
3. Ekspresjonizm to reakcja na kryzys duchowy XX wieku, próba odnowienia mistycyzmu i powrót do tego, co prymitywne i pierwotne
4. Ekspresjoniści wierzyli, że jedynym bytem jest byt duchowy, że sztuka jest sposobem dotarcia do Absolutu, jest również wyrazem wewnętrznych przeżyć artysty, stąd też nazwa kierunku: ekspresja czyli wyraz, wyrażenie
5. Odrzucali naturalizm i realizm
6. Uznawali nadrzędność prawdy w stosunku do estetyki i wynikające stąd operowanie brzydotą, deformacją, groteską, zniekształceniem, kontrastem, grozą i niesamowitością
7. Fascynowała ich podświadomość, alogiczność, improwizacja, niejasność i hermetyczność
8. Prekursorską rolę w stosunku do ekspresjonizmu odegrało malarstwo V. Van Gogha oraz Ensora Jamesa
9. Przedstawiciele:
- w malarstwie: Georges Rouault, Ernst Ludwig Kirchner, Max Beckmann, Egon Schiele, Oskar Kokoshka, Emil Nolde; w Polsce był reprezentowany przez formistów, uprawiających sztukę silnie zrytmizowaną, wynikającą z wyobraźni konstrukcyjnej: Andrzej i Zbigniew Pronaszko, Tytus Czyżewski, St. I.Witkiewicz
- w utworach literackich ekspresjonizm pojawiał się u m.in.: Stefana Żeromskiego, Stanisława Brzozowskiego, Stanisława Przybyszewskiego
Symbolizm
1. Był to kierunek ukształtowany we Francji i Belgii pod koniec XIX wieku
2. Termin pochodzi od tytułu manifestu Jeana Moreasa „Le Symbolisme, ogłoszonego w czasopiśmie „Le Figaro” w 1886
3. Symbolizm głosił dominację ducha nad materią, a jego celem było wypracowanie takiej formy wypowiedzi artystycznej, która - poprzez świadomą deformację rzeczywistości i przypisanie jej elementom dodatkowych znaczeń, czyli poprzez posługiwanie się symbolem - dawałaby wyraz subiektywnym, wewnętrznym przeżyciom człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem wyobraźni, sięgającej poza granice racjonalnego poznania.
4. Symboliści odwoływali się do filozofii Schopenhauera i Bergsona
5. W malarstwie prekursorską rolę w stosunku do symbolizmu odegrało malarstwo Paula Gouguina i nabistów, natomiast w literaturze m.in. poezja Artura Rimbauda i Paula Verlaine’a.
6. Przedstawiciele:
- w sztukach plastycznych: Gustaw Klimt, Edward Munch, Odilon Redon, Pierre Cecile Puvis de Chavannes, Gustaw Moreau, w Polsce: Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Witold Wojtkiewicz
- w literaturze: Oscar Wilde, Reiner Rilke, Leopold Staff, Bolesław Leśmian, Stanisław Wyspiański
Secesja
1. Był to kierunek w sztukach plastycznych, ukształtowany na przełomie XIX i XX wieku w Wiedniu.
2. Założenia teoretyczne secesji wywodziły się z pism angielskiego teoretyka sztuki Johna Ruskina
3. Secesja zwracała się przeciw tendencjom akademickim i historyzującym oraz naśladownictwu sztuki dawnej. Była też protestem przeciwko masowej produkcji fabrycznej.
4. Istotę secesji stanowiło dążenie do stylowej jedności sztuki dzięki integracji działań w różnych jej dziedzinach, ze szczególnym uwzględnieniem rzemiosła artystycznego, architektury wnętrz, rzeźby i grafiki.
5. Charakterystyczne cechy secesji to: płynne, faliste linie, ornamentacja abstrakcyjna bądź roślinna, inspirowana często wpływami sztuki japońskiej, swobodne układy kompozycyjne, asymetria, płaszczyznowość i linearyzm, subtelna pastelowa kolorystyka.
6. Przedstawiciele:
- na zachodzie: Willem van de Velde, Emil Galle, Rene Lalique oraz architekt Antonio Gaudi
- w Polsce: Mehoffer, Wyspiański, Wojtkiewicz, Ruszyc, w architekturze Mączyński