Porównaj sposób ujęcia motywu miłości w sonetach Francesco Petrarki „Sonet 132” i Jana Andrzeja Morsztyna „Cuda miłości”- analiza i interpretacja porównawcza.

Miłość w życiu ludzkim ma podstawowe znaczenie dla prawidłowego rozwoju jednostki i społeczeństwa, ponieważ jednostka, która nie kocha ani nie jest kochana ,czuje się pusta, bezwartościowa.... O tej jednej z najważniejszych wartości pisał zarówno wielki włoski humanista Francesco Petrarka w swoim cyklu sonetów do Laury jak również jeden z czołowych przedstawicieli polskiego baroku Jan Andrzej Morsztyn. Chociaż poeci tworzyli w epokach bezpośrednio następujących po sobie to dzieła te wykazują kilka elementów wspólnych.
Tytuły utworów dają wiele do zrozumienia i w pewnym sensie sugerują ich tematykę. Tematem przewodnim obydwóch sonetów jest miłość a dokładniej ból i cierpienie z nią związane. Utwory te są również trafnymi określeniami stanu zakochania i pojęć sfery emocjonalnej, jakie mogą się z nią wiązać. Sonety należą do liryki bezpośredniej, gdzie podmiotem lirycznym jest niewątpliwie osoba zakochana, a tym samym cały stan duchowy w, którym się znajduje oraz związane z nim przypadłości. Wydawać by się mogło, że osoby zakochane w obydwu utworach będą szczęśliwe, rozradowane, cieszyć się, jednak ten stan jest tu przedstawiony inaczej. Miłość postrzegana jest jako smutek i żal, a w niektórych momentach jest nawet kojarzona ze śmiercią. Bohater wiersza będący równocześnie osobą wypowiadającą się wierszu jest panem we władzy tego stanu, pragnie przybliżyć czytelnikowi rozterki związane z jego sytuacją, jego cierpienie i ból. Podmiot liryczny jest w pewien sposób własnym psychoanalitykiem, „anatomem” osobistych emocji miłosnych, przekazywanych w formie monologu do siebie. Zaskakujące dla czytelnika może być, że autorzy uciekli się do podstępnego fortelu w celu zarysowania miłości- spojrzeli na nią z innej strony, o której często zakochani starają się nie myśleć, bądź próbują zapomnieć, nie dostrzegają radości i szczęścia w własnym cierpieniu miłości.

Podczas badań nad literaturą kolejnych epok zauważono, że epoki, które następowały bezpośrednio po sobie bardzo się od siebie różnią. Wpływ na to miały miedzy innymi rozwinięcie się różnych nurtów światopoglądowych, mające znaczący wpływ na wizje świata wyrażana w twórczości. Nie inaczej jest w przypadku renesansu i baroku, kiedy to tworzyli Petrarka i Morsztyn. Osobę, która bardzo kocha często targają różne sprzeczne uczucia. Czuje zamęt w głowie, w sercu. Zastanawia się, czy to, co czuje to miłość, czy może tylko tak jej się wydaje. Rozterki człowieka zakochanego opisuje Petrarka w „Sonecie 132”. Wiersz wypełniają przemyślenia nad sensem i istotą miłości, są one sformułowane w postaci pytań retorycznych. Poeta nie wie czy jest w stanie opowiadać w ogóle o istnieniu miłości, nie potrafi sprecyzować własnych uczuć. Doznania są sprzeczne, stąd liczne nagromadzenie antytez w wierszu. Zakochany jest tu przedstawiony w postaci metafory-żeglarza, który czuje się bezradny, zagubiony i samotny. Występujące oksymorony wskazują na to, iż podmiot liryczny nie wie sam czy żyje, bo stan, w którym się obecnie znajduje doprowadza go to tego, że nie potrafi normalnie funkcjonować.

Morsztyn jest poetą konceptualnym, poszukuje on pomysłu, aby zaskoczyć czytelnika. Jego utwór jest niezwykle kunsztowny, bogaty w liczne środki artystyczny, pełne symboli i metafor, które oddają cały klimat i emocje wiersza, przez co wypowiedz zakochanego jest bardziej dynamiczna. Już sam początek wiersza rozpoczyna się od wykrzyknienia, które występuje równocześnie w formie apostrofy skierowanej do Boga. Treść całego utworu została wzmocniona poprzez przerzutnie oraz użycie rożnej długości pytań. Głównym zabiegiem artystycznym jest paradoks, czyli zestawienie przeciwstawieństw tak typowych dla poezji barokowej. Nastąpiła tu ożywienie miłości, czyli personifikacja, uzyskując dzięki temu rozwinięty obraz poetycki.

„Sonet 132” Petrarki jest klasycznym sonetem włoskim, złożonym z czternastu wersów, dwie pierwsze strofy to tetrastychy, dwie ostatnie to tercyny. Początkowe zwrotki są opisem uczuć zakochanego oraz dotyczą jego rozważań. Czy miłość jest czy tak właściwie jej nie ma?Wraz z czytaniem kolejnych wersów poznajemy obecny stan w, którym znajduje się zakochany. W ostatnim wersie drugiej strofy podmiot liryczny zdaje sobie sprawę, że to miłość ma nad nim ogromna władzę i przewraca jego życia do góry nogami. Podmiot liryczny odczuwa bardzo mocno konflikt wewnętrzny, który toczy się w nim, pomiędzy dwiema potężnymi siłami, jakimi są wola i rozum. Część druga czyli dwie następne strofy to refleksja, jest krótsza i ma ona znaczenie rytmiczne przez co komentarz jest wypowiadany szybciej i nie przysłania opisu pierwszej części. Natomiast Morsztyn jako poeta barokowy przełamuje klasyczne ramy sonetu. „Cuda miłości” zbudowane z dwóch części czyli trzech strof,w których podmiot liryczny miota się, rozważa, analizuje swój stan. Dopiero w ostatniej zwrotce pojawia się odpowiedź na nurtujące go problemy. Jest podsumowaniem, niezbyt zaskakującą dla czytelnika, ponieważ po takiej wyliczeniu i nagromadzeniu cudów, odbiorca łatwo domyśla się, że sprawcą całej tej sytuacji jest miłość.

Ważną różnicą pomiędzy tymi wierszami jest ujęcie tematu. Na pozór niby taki samo a jednak poeci wykazują rożne spojrzenie na to samo zagadnienie. Artysta barokowy czyli Morsztyn nie dąży do naśladowania i ukazania harmonii jak to miało miejsce w renesansie. Zamierza wstrząsnąć uczuciami czytelnika i oddać prawdziwe emocje nurtujące człowieka, a więc poczucie rozdarcia, zagubienia strachu. W „Cudach miłości” bohater liryczny rozważa o potędze tego stanu oraz czynionych przez nią cudów. W odróżnieniu od „Sonetu 132” nie jest wierszem opowiadającym konkretnie miłości lecz docenieniem jej walorów.

Wpływ na różnice dzielące te wiersze mógł mieć również całokształt życia osobistego, w jakim środowisku przebywali, z ludźmi jakim mieli styczność oraz ważne wydarzenia życiowe, które mogły być punktem zwrotnym w ich egzystencji. To wszystko znajduje odzwierciedlenie w twórczości poetów. Kunsztowna poezja Morsztyna była inspirowana nurtem tzw. marinizmem. Jego teoretyk i twórca, włoski poeta Giambattista Marino twierdził, iż poezja powinna przede wszystkim zadziwiać czytelnika, zaskakiwać go niezwykłością operacji językowych, metafor, szokujących paradoksów i zestawień antytetycznych, oryginalnych epitetów i śmiałych porównań. Wiersze Morsztyna pośrednio informują o tym, że twórczość poetycka nie zawsze nastawiona jest na wierne odzwierciedlenie rzeczywistości, autor nie zawsze musi być prawdomówny w dosłownym sensie. Natomiast na twórczość włoskiego humanisty mogła mieć wpływ nieszczęśliwa miłość do Laury. Autor napisał, że zobaczył i pokochał ją od pierwszego wejrzenia, i na zawsze. Było to„ w roku tysiąc trzysta dwudziestym siódmym, o pierwszej godzinie, dnia szóstego kwietnia.” Uczucia Petrarki przetrwały jej śmierć, wyrazem jego uczuć jest cykl sonetów poświęconych kochanej platonicznie kobiecie.

Chociaż „Sonet 132” Francesco Petrarki i „Cuda miłości” Jana Andrzeja Morsztyna powstały w różnych epokach, kiedy to wizje świata i człowieka różniły się od siebie, to poruszają one tak bardzo ważny temat cierpienia, którego źródłem jest miłość. Motyw miłości jest stałą, ponadczasową wartością, który towarzyszy ludzkości od zarania dziejów i będzie dalej istniała. Obaj autorzy posługują się charakterystycznymi środkami artystycznymi dla danej epoki. Przekazują swoje emocje osobiste i miłosne w uderzająco kunsztownej formie stylistycznej i wierszowej. Ich dzieła przynależą do liryki osobistej, lecz bohaterowie ich utworów różnią się. Podmiot liryczny w „Cudach miłości’ ostatecznie odnajduje odpowiedź na trapiące go problemy. W zakończeniu wiersza zawarta jest w puenta, z której wynika, że źródłem wszelkich cierpień podmiotu lirycznego jest miłość przed której urokiem nie sposób jest się wybronić - nawet chłodny rozum i umysł pozostają bezsilne.