Omów średniowieczną polską historiografię.

Średniowieczna historiografia dotyczy kronik powstałych w tym okresie. Ich zalążkiem były ich wcześniejsze formy – roczniki czyli królewskie zapiski dotyczące różnych ważnych wydarzeń. Umieszczane były na tablicach paschalnych.
kronika - jest gatunkiem prozy historiograficznej, opowieścią o dziejach przeszłych lub współczesnych przedstawionych na ogół w porządku chronologicznym. Może łączyć prawdę historyczną z fikcją a nawet z fantastyką często pojawia się tu panegiryzm czyli przesadne wychwalanie postaci. Kronika nosi charakter dydaktyczny. Gatunek ten występował w różnych odmianach:
- kroniki świata
- kroniki narodowej
- kroniki genealogiczno-dynastycznej
Wszystkie średniowieczne kroniki powstały w języku łacińskim. Do polskiego piśmiennictwa należą kroniki zawierające chronologiczny opis wydarzeń historycznych.
Najstarszą z nich jest dzieło Galla Anonima doprowadzone do 1113 r. Jego następcą był Wincenty Kadłubek, który swoje zapiski zakończył na 1202 r.
Ponadto zachowały się:
- Kronika Wielkopolska przypisywana Godzisławowi Baszkowi z końca XIII w.
- Kronika Janka z Czarnkowa z lat 1374-1387
- Kronika Jana Długosza uważana za pierwszą historię Polski (do 1480 r.).

Gall Anonim jest postacią definitywnie tajemniczą. Współcześni wiedzą o nim tylko tyle iż przybył do polski z Galii i był prawdopodobnie mnichem o czym świadczy jego wykształcenie( potrafił pisać). Dlatego pseudonim tego pisarza brzmi właśnie Gall-bo pochodził z Galli i Anonim-bo nie miał imienia. Utwór powstał albo przez własną inspirację Galla Anonima albo też zlecił mu ją jakiś urzędnik, być może władca. Autor bardzo przykłada się do tworzonego dzieła. Stara się oddać sytuację wówczas panującą. Informacje czerpie po części z opowiadań ludzi a po części sam uzupełnia je własnymi domysłami.
Kronika obrazuje dosyć dokładnie zdarzenia. Efekt ten został przez autora osiągnięty poprzez ogromną ilość opowiadań i przekazów ustnych, jakie udało mu się uzbierać (a było ich podobno bardzo wiele a każde opowiadanie lub przekaz wprowadzało coś nowego do danego tematu). Być może historycy mylą się co do przyczyny powstania utworu ale trzeba na to spojrzeć obiektywnie i na razie uwierzyć w tę hipotezę. Jedno natomiast jest niezaprzeczalne-dzieło to jest jedynym tak bogatym źródłem wiedzy o tamtych czasach i o wydarzeniach jakie zaszły w tamtym czasie. Gall Anonim nawet pewnie nie spodziewał się jak wielkie korzyści może przynieść potomnym jego dzieło.

W \"Kronice\" przedstawiono dokładnie dwóch władców- dwa wzory zalecane w średniowieczu do naśladowania. Pierwszy jest przedstawiony Bolesław Chrobry. Jest on wzorem władcy, który tworzy siłę państwa (wprowadza służbę wojskową) a także rządzi sprawiedliwie i mądrze ale nie jest zbyt roztropny. Jego zaletą jest umiejętność podejmowania decyzji w krótkim czasie a także gościnność. Tę ostatnią cechę doskonale widać w opisywanym obszernie Zjeździe Gnieźnieńskim w 1000 roku. To właśnie wtedy Otton III włożył mu na skroń koronę jako przepowiednię koronacji. Bolesław miał przydomek \"chrobry\" co chociaż jest już archaizmem znaczyło w jego czasach: mężny i odważny. Nie bez powodu władca a później król go uzyskał, to on chwycił Polskę w żelazne ręce, ustalił jej granice z sąsiadami i zakładał miasta.

W \"kronice\" jest również opisane wydarzenie, którego bohaterem jest św. Wojciech. Zapis kronikarski głosi, że ciało zmarłego zostało odkupione przez Bolesława za tyle złota ile ważył wysłannik kościoła. Podsumowując Bolesław Chrobry jest przedstawiony w \"kronice\" jako Władca-rycerz. Walczy za swój kraj, pozwala mu zaistnieć i buduje siłę państwa. Zawsze staje w obronie wiary i ponosi konieczne ofiary.

Drugim władcą przedstawionym w dziele Galla anonima jest Bolesław III Krzywousty. Ten władca jest bardzo roztropny i ta cecha znacząco odróżnia go od Bolesława II Chrobrego. Król polski powoduje wzrost znaczenia politycznego państwa. Sąsiednie królestwa liczą się z jego zdaniem. Jego argumentem jest prawie absolutna władza i silne państwo. Bolesław Krzywousty był człowiekiem, który potrafił widzieć daleką przyszłość i podejmował kroki aby była lepsza. Za jego czasów chłopi byli najbardziej uprzywilejowaną grupą ponieważ król troszczył się o nich bardziej niż o arystokrację. Jednocześnie rozwój miast był szokujący. Gniezno stało się stolicą ale widać dokładnie było, iż nie spełnia swojej funkcji. Dlatego w tym czasie już istniały plany przeniesienia stolicy do bardziej ludnego i bogatszego Krakowa. To główne zasługi tego władcy. Warto również wspomnieć o jego poczęciu. Według kroniki to Bóg brał większy udział w poczęciu dziecka niż sami rodzice, jednak tutaj jest to bardzo przesadzone i świadczy o tym jak bardzo polska podporządkowana była epoce średniowiecznej, która charakteryzowała się uwielbieniem Boga w niemal wszystkich tekstach.

W początkach XIII w. do pisania dziejów Polski od czasów bajecznych aż do 1202 r. zasiadł biskup krakowski Wincenty Kadłubek, któremu Kazimierz II Sprawiedliwy polecił spisanie dziejów Polski od najdawniejszych czasów. Jego opowieść składa się z 4 ksiąg, data powstania nie jest ustalona.
3 księgi dotyczące najdawniejszych dziejów Polski mają formę dialogu, ostatnia opisuje panowanie Mieszka III Starego i Kazimierza II Sprawiedliwego do 1202., zawierające również podania i legendy, przedstawiają króla i jego poddanych jako mężnych, pobożnych i oddanych ojczyźnie. Opis ten jest bardzo subiektywny, a zarazem trochę naiwny – Kadłubek ubarwia historię Polski. W jego \"Kronikach\" zwycięskim bitwom poświęca wiele miejsca, zaś o przegranych zaledwie nadmienia. Wiele epizodów opisywanych przez niego nigdy faktycznie nie miało miejsca, jak na przykład zwycięskie walki Polaków z Aleksandrem Wielkim czy samym Juliuszem Cezarem. Mimo niewielkiej wiarygodności kronik Kadłubka jako źródła historycznego, są one portretem narodu i jego wybitnych przedstawicieli.

Jan z Czarnkowa (ok. 1320-1387) - zajmował się gromadzeniem materiałów hist. i pisał kronikę. Obejmuje ona 1370-84. Jest jednym z najciekawszych zabytków dziejopisarstwa polskiego i stanowi cenne źródło do dziejów politycznych i społ. XIV w., szczególnie Wielkopolski czasów andegaweńskich.


Najwybitniejszą zaś i najbardziej reprezentatywną postacią pisarską naszego średniowiecza był Jan Długosz ( 1415 - 1480 ). Wykształcony w Akademii Krakowskiej, jako kanonik pracował w kancelarii kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, a także został powołany na jednego z wychowawców synów królewskich. Prochy jego spoczywają w Grobach Zasłużonych na Skałce w Krakowie. Jan Długosz to pierwszy nasz pisarz z powołania i zamiłowania, pisarstwo bowiem uważał za główną treść swego życia. Dzięki ogromnej pracowitości pozostawił bogaty dorobek piśmienniczy w języku łacińskim. Jako historyk szukał wzorów u pisarzy rzymskich, a przede wszystkim u Liwiusza ( 59 p.n.e. - 17 n.e. ). Był gorącym patriotą i rzecznikiem zjednoczenia wszystkich ziem Polski. Nie mógł przeboleć utraty Śląska i surowo potępił śląskich Piastowiczów za to, że \"złożyli królowi czeskiemu przysięgę stałej wierności i posłuszeństwa\". Po odzyskaniu zaś przez Polskę ( drugi pokój toruński - 1466 ) Pomorza Wschodniego nie ukrywał swej radości i dawał wyraz wierze w powrót do Macierzy pozostałych ziem polskich. Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza, zwane później Historią Polski, to największe osiągnięcie pisarskie polskiego średniowiecza. Dzięki niej historiografia jest jedynym działem piśmiennictwa, które reprezentuje trwale naszą literaturę na gruncie europejskim w tej epoce. Długosz słusznie zdobył sławę najwybitniejszego dziejopisarza nie tylko polski, ale całej ówczesnej Słowiańszczyzny. Działając i tworząc u schyłku epoki, wyrażał swym pisarstwem znamienne jej cechy, a równocześnie ujawniał już pewne rysy będące zapowiedzią nadchodzącej nowej doby - odrodzenia.