Ocena hierarchii wartości człowieka wieków średnich.

Uważam, że trudno jest jednoznacznie ocenić hierarchię wartości człowieka średniowiecza, bowiem przyjmuje on różnorakie postawy, począwszy od wzoru rycerza oraz władcy, przez zagorzałego ascetę, po zwyczajnego chłopa czy dworzanina oswojonego z wszechobecną śmiercią.

Wszystkie te wzorce łączy jedna bardzo charakterystyczna cecha dla wieków średnich, tzn. przypisywanie wszystkiego na świecie działaniu i woli Boga, który zajmował najwyższe miejsce w hierarchii. Oddanie Najwyższemu przybierało różne formy, często wręcz skrajne – przykład świętego Aleksego, który porzuca dom i rodzinę i udaje się na żebraczą wędrówkę po świecie. Takie zachowanie może wydawać się nieco naiwne, lecz pokazuje, jak wiele znaczyła dawniej religia w życiu ludzi. Wszystkie czynności życiowe ascety podporządkowane były dążeniu do zbawienia. Dlatego też odrzucał on wartości materialne, wyzbywając się bogactwa i postanawiając spędzić żywot w ubóstwie. Uważał, że skromność, pokora i uczciwość ułatwiają mu zdobycie celu jakim było odkupienie. Oczywiście, nie należy traktować tej postawy, jako wzór, lecz raczej jako symbol, pewne przejaskrawienie rzeczywistej sytuacji. Asceza wiązała się także z pogardą dla ciała, działaniem zupełnie pochopnym, nie mającym właściwie nic wspólnego z prawdziwą wiarą, bo w końcu wszystko co Boże, jest dobre.

Przybierała ona także inne formy – asceza św. Franciszka zwanego „wesołkiem Bożym” rzucała zupełnie nowe światło na to zjawisko. On właśnie uważał, że wszystko co stworzył Bóg jest piękne i godne miłości. Swoją wiarę manifestował poprzez przekonywanie do swoich poglądów oraz współczucie bliźnim. Potrafił prawdziwie docenić dzieło Boże przez pielęgnację swojej duszy. Taka postawa jest o wiele bliższa współczesnemu człowiekowi i zasługuje na aprobatę. Ja z pewnością bardziej identyfikuję się z takim rozumieniem pojęcia wiary w Boga.

Poza Bogiem istniały także inne wartości. Dobrze obrazują je chancon de geste oraz romanse rycerskie. Dla prawdziwego rycerza średniowiecza nadrzędną rolę odgrywał honor. Człowiek taki gotów był porwać się na najbardziej niesamowite czyny, ażeby tylko zachować się godnie. Był zawsze lojalny, z szacunkiem odnosił się nawet do ludzi niższych stanów. Natomiast irytować może jego dbałość o piękno fizyczne i maniery, jak również skrajności w honorowym postępowaniu - przykład wręcz tragikomicznego Don Kichota walczącego z wiatrakami. Tak przyziemne sprawy jak uroda, czy siła miały zbyt wysoką rangę w owej hierarchii, gdyż zbyt powierzchownie łączono wartości duchowe z fizycznymi. Nabywanie przynależności do stanu rycerskiego przez urodzenie świadczyło o małostkowości ówczesnego społeczeństwa. Nikt nie rodzi się rycerzem, o tym decydują zasługi dokonane w późniejszym życiu.

Pojęcie miłości też miało nieco inny wymiar, niż w dzisiejszych czasach. Jej istotą było bardziej pożądanie i cała droga do zdobycia wybranki swego serca niż sama miłość fizyczna. Rycerz musiał stale zabiegać o względy swojej damy, nie rzadko ryzykując przy tym swoje życie. Gdy ktoś tylko uraził w jakiś sposób honor branki, jej mąż stawał wiernie w jej obronie. Nie mógł zaryzykować utraty prestiżu, czy sławy.

Hierarchia wartości człowieka średniowiecza była bardzo idealistyczna, tzn. wartości jakie propagowała zdawały się być rozumiane niekiedy zbyt przesadnie. Mimo to odznaczała się pewną nieskazitelnością, nie była w żaden sposób spaczona chęciami zysku, czy osobistymi potrzebami poszczególnych ludzi. Dziś takie walory jak honor czy lojalność zatraciły na znaczeniu. Ludzi ogarnia chciwość, co powoduje obniżanie moralności. Dlatego postawy ludzi średniowiecza z pewnością mogą stanowić wzór dla dzisiejszego społeczeństwa, o ile nie będą traktowane zbyt dosłownie.