Różne oblicza tyranii - na podstawie wniosków z interpretacji fragmentu "Kordiana" J. Słowackiego.

Jak często w dzisiejszych czasach używamy słowa „tyrania”?? Mimo, iż wywodzi się ono z czasów starożytnej Grecji, ma swoje miejsce we współczesnych słownikach i encyklopediach.

Tyrania według Słownika Języka Polskiego to władza powstała bezprawnie przez uzurpację, a także wszelkie samowolne rządy, sprawowane przez jednostkę lub grupę, ze stosowaniem przemocy lub terroru.

"Tyrania to nałóg, ktory może się rozwijać i przemienić w chorobę \"-słusznie stwierdził Fiodor Dostojewski. Niejednokrotnie w dziejach świata samowolne i okrutne rządy jednostki doprowadziły do zguby zarówno pojedyńczych ludzi, jak i całe społeczeństwa. Doskonałym przykładem takiej tyrani jest „ Kordian „ Juliusza Słowackiego. Scena 9 aktu III poraża grozą, dramatycznym nastrojem, w czytelniku narasta dziwny niepokój; krótkie i urywane wykrzknienia oraz niedopowiedzenia powodują, że swego rodzaju niebezpieczeństwo jest niemalże namacalne.

W scenie biorą udział dwaj bracia : Car oraz Wielki Książe . Konstanty jest energiczny, gwałtowny, porywczy, buntowniczy, nie chce podporządkować się bratu , którego oskarża o ojcobójstwo, zesłanie ludzi na katorgę, a także mordy i grabieże dokonywane na ludności. Marzy o samodzielności, nie chcie być od nikogo zależny. Car natomiast to srogi, groźny, bezwzględny i nieustępliwy despota, mający własne zdanie, które z wielkim trudem i niechęcią zmienia. To typowy włądca absolutny, który ciemięży poddanych, z zimną krwią podbija inne narody ( w tym także Polskę i Polaków ) odbierając im wszelkie prawa i swobody. Gardzi bratem i nie szanuje ani jego, ani innych. Car ma bardzo krytyczny stosunek do Polaków i ich ojczyzny. Uważa, że Polska umarła na wieki, że jest częścią Rosji, a jej oczy są zwrócone w stronę Syberii. Początkowo myśli, że ma do czynienia z groźnym narodem, ale idzie mu wyjątkowo łatwo. Polacy okazują się narodem słabym i uległym. Jak mówi stare przysłowie „ Apetyt rośnie w miarę jedzienia”, dlatego też Mikołaj nie poprzestaje na Polsce, ma zamiar podbic także Europę.

”Dalej więc ...Europę jak jabłko rozetnę,
A nóż zatruty obie zatruje połowy.”

Stosunki między braćmi są dośc napięte. Car gardzi Konstantym, nie rozumie go, zarzuca mu, że powoli staje się Polakiem. Prawdopodobnie kłótnie i nienawiść, jaka panuje między bohaterami, spowodowana jest różnicą charakterów i koncepcji politycznych. Car uważa, że Konrad jest dla niego wrogiem, dlatego zasługuje na śmierć. Chce go zabić, aby zrobić na złość bratu. Niewinnie przelana krew ludzi nie robi na władcy żadnego wrażenia. Jednak jest na tyle słaby i niepewny siebie, że w obiawe, iż Konstanty użyje przeciw niemu wojsk polskich, podpisuje akt ułaskawienia Kordiana.

Podczas kłotni wyrzucają sobie nawzajem wszystkie hańbiące czyny, jakie miały miejsce w carskiej rodzinie: zgoda Mikołaja na zamordowanie ojca, Pawła I, gwałt i zabójstwo dokonane przez Konstantego na pięknej, 16-letniej Angielce. Mimo rodzaju rozmowy, w jakiej przyszło mu brać udział, Car wypowiada się raczej spokojnie, jest opanowany,ale zdarza mu się podnieść głos, w którym wyczuwalna jest drwina i pogarda dla brata . Natomiast w wypowiedziach Konstantego zauważyć można gniew i niepokój. Jak już wcześniej pisałam, jest on osobą porywczą i gwałtowną, dlatego nie pownien dziwić fakt, że w pewnym momencie zaczyna wręcz krzyczeć. Chce w ten sposób zmusić brata do opamiętania się. Także nagłe zmiany nastroju są dla tego bohatera naturalne. Początkowo, przez krótką chwilę, jest on spokojny, jednak bardzo szybko zaczyna się denerwować, grozić, wścieka się, wypomina bratu, że to on miał prawowite prawo do korony, przypomina, że ma za sobą lud. Z czasem jednak znów się wycisza, uspokaja.

Po przeanalizowaniu wyżej wymienionych postaci dochodzimy do wniosku, że obaj bohaterowie są tyranami. Car jest bezwzględny, gnębi ludzi, przejawia cechy autokraty, jest władcą absolutnym, nie ma sumienia, nie żałuje swoich haniebnych czynów, choć były one prawdziwie okrutne. Konstanty natomiast w stosunku do Polaków gotów jest pójść na drobne ustępstwa. Okazuje więcej serca niż brat, gdyż chce ułaskawić Kordiana, żałuje śmierci AngielkiNie zmienia to faktu, że Konstanty ma także drugą, ciemną twarz – posiada cechy dyktatora.

„Kordian” to nie jedyny utwór romantyczny, w którym jest mowa o tyranii. Drugim utworem z elementami interesującej nas tematyki są „Dziady” Adama Mickiewicza. Senator Nowosilcow - urzędnik rosyjski stanowiący najwyższą władze w Polsce z rozkazu cara, to człowiek niezwykle okrutny, nie kieruje się żadnymi moralnymi wartościami. Ludzkie cierpienie jest dla niego bez znaczenia. Wyraz tego daje w scenie ósmej zatytułowanej „Pan Senator”. W rozmowie z matką Rollisona , która błaga go o łaskę dla syna. Nowosilcow zręcznie manipuluje staruszką. Stosuje też terror wobec kupca któremu jest winien pieniądze, każąc uwięzić jego syna. Ten typ tyranii charakterystyczny jest dla przywódców komunistycznej Rosji. Zarówno w czasach rządów Stalina jak i Lenina stosowano ogólny, aczkolwiek nieoficjalny terror wobec społeczeństwa. Obywatele byli okłamywani i poddawani propagandzie.

Dlaczego w dzisiejszych czasach tak dużo jest przejawów tyranii?? Bezpośrednią tego przyczyną jest dążenie do włądzy. Jak powiedział Napoleon Bonaparte „Na tym świecie istnieje tylko jedna alternatywa: rozkazywać albo słuchać”. Nikt nie chce słuchać, za to każdy, nawet człowiek posiadający bardzo wąskie horyzonty myślowe, chciałby rozkazywać. Czasem ta chęć przybiera chorobliwą formę dążenia do owego rozkazywania za wszelką cenę, nie licząc się z innymi.

Czy władza musi kojarzyć się ze złem? Najwyraźniej tak. Same terminy, które ją określają: dyktatura, totalitaryzm, despotyzm przywodzą nam na myśl negatywne skojarzenia.

Moim zdaniem panujący są tak jak Car czy Konstanty, bohaterami tragicznymi, skazanymi na klęskę.