ERA | OKRES | BEZWZGLĘDNY WIEK SPĄGU W MLN LAT | SKAMIENIAŁOŚCI PRZEWODNIE | OROGENEZY RUCHY GÓROTWÓRCZE | WYBRANE GÓROTWORY | WAŻNIEJSZE WYDARZENIA | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
kenozoik | czwartorzęd | 1,8 | otwornice | - | - | Drastyczne ochłodzenie. Pojawił się człowiek. | |
trzeciorzęd | 65 | małże, ślimaki | alpejska | AMERYKA: G.Brooksa, Alaska, G.Skaliste, G.Nadbrzeżne, Sierra Madre, Andy; AFRYKA: Atlas; EUROPA: G.Betyckie, Alpy, Apeniny, G.Dynarskie, Karpaty, Pieniny, Rodopy, Kaukaz, Elburs; AZJA: Pamir, Kindukusz, Kunlun, Himalaje, G.Wierchojańskie, G.Kołymskie, G.Kamczatki, G.Japonii, G.Tajwanu, G.Filipin, G. Archipelagu Malajskiego | Rozkład lądów. Globalne ochłodzenie, lądolody. Świat zdominowany przez ssaki. Wykształciły się ssaki naczelne. | ||
mezozoiczna | kreda | 140 | otwornice, amonity | Złoża kredy. Dominowały dinozaury - na każdej powierzchni, ale pod koniec okresy niespodziewanie zniknęły. | |||
jura | 195 | amonity, belemity | - | - | Pangea rozpada się na Gondwanę i Laurazję. Klimat ciepły, łagodny. Pojawiły się głowonogi i nowe gady. Pojawiły się ptaki. | ||
trias | 236 | aminoty, ramienionogi | - | - | Pangea - jeden kontynent. Klimat ciepły dużo pustyń. Nowe gatunki gadów, dinozaury. Pierwsze ssaki. | ||
paleozoik | perm | 280 | hercyńska | AMERYKA: Płd.Apallachy, Wyż. Patagońska; AFRYKA: G.Przylądkowe; EUROPA: G.Kantabryjaskie, G.Iberyjskie, Masyw Centralny, Szwarzwald, Wogezy, Ardeny, Harz, Rudawy, Sudety; AZJA: Ural, Ałtaj, Wyż.Mongolska, Wlk.Chingan; AUSTRALIA: G.Wododziałowe | Rozrastanie się pustyń. Składy soli, ropy naftowej i gazu ziemnego. "kryzys życia". | ||
karbon | 345 | amonity | Klimat ciepły i wilgotny. Obfitość roślin, których szczątki zamieniały się w węgiel. Pierwsze gady. | ||||
dewon | 395 | - | - | Transgresja morza. Klimat cieply i suchy. Pierwsze owady. | |||
sylur | 435 | trylobit, draptolit | kaledońska | EUROPA: G.Kaledońskie, Grampiany, G.Skandynawskie; AZJA: Pogórze Kazaskie, Płn.Ałtaj, Sajany, G.Jabłonowe, G.Południowochińskie | Pierwsze ryby; rośliny wyszły na ląd (psylofity) | ||
ordowik | 500 | Klimat ciepły i wilgotny. Zróżnicowanie gatunkowe zwierząt. Pierwsze kręgowce. | |||||
kambr | 570 | trylobit | - | - | Transgresja morza. Intensywny wulkanizm. Klimat ciepły i suchy. Pojawiła się liczna grupa zwierząt. | ||
PREKAMBR | proterozoik | górny | 2600 | sinice | gotyjska karelska | AMERYKA: Tarcza Kanadyjska, Wyż.Gujańska, Wyż.Brazylijska; AFRYKA: Wyż.Abisyńka, Wyż.Wschodnio- Afrykańska; EUROPA: Tarcza Bałtycka; AZJA: Wyż.Środkowo- Syberyjska, G.Bajkalskie, G.Stanowe, Ghaty | Cienka skorupa - początki kontynentów. Liczne procesy górotwórcze i zlodowacenia. Główny składnik atmosfery - CO2. Pojawiły się pirwsze organizmy żywe. |
dolny | |||||||
archaik | górny | 4600 | - | saamijska | krystaliczny cokół Platformy Wschodnioeuropejskiej | ||
dolny | - |
