Socjologia - wykłady i materiały na egzamin prof. Rewers, UAM

LEKTURY
1) Ortega Y Gasset “Bunt Mas”
2) Christopher Lash “Bunt Elit”
3) Jean F. Lyotand “Kondycja ponowoczesna”, “Postmodernizm dla dzieci”
4) Bauman „Globalizacja”
5) Baudzillard „Rozmowy przed końcem”
6) Postman „Technopol. Triumf techniki nad kulturą”
7) Agaciński „Polityka płci”

Są cztery źródła, które sprawiły, że społeczeństwa wydelegowały przedstawicieli, którzy ostrzegali je przed zagrożeniami. Socjologia odpowiada na pytania, co się dzieje w społeczeństwie, czego należy unikać itd. Zadaniem socjologii jest tworzenie abstrakcji od zróżnicowania społecznego.
1) scojologia jest dzieckiem filozofii zachodu – Grecja
2) Myśl francuska (Comte) – odpowiedź na niemożność polityki, władzy wynika z lęku przed rewolucją, przed powtórką wynikającą z braku świadomości i przygotowania
3) Schyłek wieku XIX – chaos tendencji, interpretacji itp. Socjologia wyrasta z chęci uporządkowania przeszłości (Max Weber) historii i jej dorobku. Dyscyplina odcinała się od filozofii historii i ukazuje swój własny przedmiot – interpretacja życia społecznego – socjologia hermenetyczna
4) Lata 30; XX wiek Ameryka: odkrycie sfer życia społecznego, chciano zobaczyć jak i dlaczego powstają ciemne strony życia społecznego (obszary maiasta, kryminaliści, pominięcie wsi)
Socjologia polska wiek XIX – Ludwik Gumplowicz. Początek: badania Znacieckiego nad emigrantami i tymi, co zostali (analiza autobiograficzna) Emigracja rozbiła jedność społeczeństwa.
Cztery motywy stale obecne w socjologii:
- Demaskatorski – hermenetyka podejrzeń (Marks, Nietsche, Freud) Sztuka niedowierzania. Zawsze są różne punkty widzenia, które trzeba zbadać. Co kryje się pod tym, co mówimy
- brak respektu – dla zjawisk, które socjolog bada. Socjolog nie może się bać. Socjolog nie ma respektu do praw żadnej z grup, którą bada. Gwarant tego, że można uchwycić zmiany światopoglądowe
- relatywizacja – wszystkie wyniki badań są tylko interpretacją: relatywizacja interpretacji, bo nie ma tej jedynej.
- m. Kosmopolityczny – upodobanie socjologii do miasta, które było zawsze kosmopolityczne. Scjolog musi być otwarty, ciekawy, nastawiony na poszukiwanie nowych horyzontów i otwarty na nowe przestrzenie sensu.

POTOCZNE ROZUMIENIE KULTURY
Potoczność – dyspozycja egzystencjalna jako ludzi, skłonność do spędzania czasu w obrębie potoczności. Kategoria potoczności opisuje życie każdego człowieka – jest powszechna (stosując możemy powiedzieć coś o każdym z nas)1 Potoczność wyposażona jest w zdrowy rozsądek; codzienność – życie z dnia na dzień, bez planu, strategii; to, co łaczy wszystkich: jednostki, grupy; to, co jest nam wspólne; poziom łączenia ludzi; to, co gwarantuje ciągłość współczesnego świata) Jeśli nie osiągniemy codzienności – popadamy w depresję.
Potoczność jako dyspozycja intelektualna jest rozumiana jako stan myślenia na temat świata; pewien stan wiedzy, języka, myślenia (potocznego); to, co możemy uśrednić, reprezentuje przeciętne życie, przeciętność jako kategoria matematyczna.
Mówimy językiem potocznym, przeciwstaawianym wszelkim innym odmianom języka (w krajach anglosaskich – standardowym, literackim) Socjolog występuje w roli tłumacza języka naukowego na język potoczny, jeżeli chce odtworzyć stan myśli respondentów. Różnice między językami:
- pozornie na poziomie słownictwa – poziom fonetyczny (tego jak brzmi wypowiedź) zdradza, z jakiej grupy mówiący pochodzi, z jakiego regionu itp.
- Poprawność gramatyczna (język naukowy nie toleruje odstępstw, w języku potocznym stanowią regułę
- Różnice terminologiczne
- Poziom zdań (budowanie zdań, rozumienie zdań, 75% badanych to wtórni analfabeci) Proces ten postępuje (SMS, Internet = redukcja znaków np. duże litery, znaki przestankowe, wyrazy) Zaczynamy też mówić coraz szybciej, żeby powiedzieć więcej.
POZIOM MYŚLENIA
Niechęć do mędrków. Każda wypowiedź coś komunikuje (sens) w języku naukowym nie można na sensy nakłądać wartości (osobistego stosunku) W wypowiedziach potocznych – odwrotnie.
Nieumiejętność – niechęć do oddzielania emocji od komunikatów. Mieszanie sfery przedmiotowej z podmiotową (między przedmiotem wypowiedzi, a jej podmiotem) Zwracamy uwagę nie tylko na to, co ktoś mówi, ale kto to mów) Lubimy ludzi, którzy mówią do nas w sposób emocjonalny. Ktoś, kto mów bez emocji nie wzbudza naszego zaufania. W języku naukowym zaś emocje spychane są na margines. Emocje bowiem budują stereotypu o świecie (narodach, obyczajowości) Relacjonują one nie wiedzę, lecz pierwsze wrażenie. Wynika to z zastępowania wiedzy emocjami. Emocje zamiast wiedzy prowadzą także do przesądów. Nauka też nie jest wolna od stereotypów. Wyniki badań mogą być preparowane, by potwierdzić stereotypy, w których naukowcy zostali wychowani.
Myślenie potoczne całościuje wiedzę o świecie. Nie możemy bowiem mieć naukowej wiedzy o świecie:
- zapobiega dzieleniu włosa na czworo
- - ludzie czują się bezpieczniej
- prowadzi do braku dystansu do świat, dystansu poznawczego = niechęć do zmiany punktu widzenia i opanowania nowych dyskursów. Myślenie potoczne homogenizuje świat – pozwala to trwać, ale nie pozwala się rozwijać
- nie sposób żyć w świecie, w którym czujemy się zagrożeni, myślenie potoczne dostarcza komfortu psychicznego
- ludzie boja się chaosu, który wyłania się z nauki; myślenie potoczne traktować można jako obronę przed chosem.
Wiedza potoczna a wiedza naukowa
Episteme – wiedza naukowa
Doxa – wiedza potoczna
Kategoria potoczności może służyć definiowanu pewnych zjawisk (p. definicji); służy do badania tez; umożliwia wyjaśnianie zjawisk.
Potoczność jest czymś, co się przeżywa.

2002-11-12
Michel Maffesoli – The time of the tribes
Sociality – towarzyskość, skłonność do stowarzyszania się w sposób nieformalny, bycie razem. Podstawą funkcjonowania społeczeństwa nie jest jednostka, lecz masa. Masowość powstaje z ruchów nowych plemion, które tworza sieć społecznych kontraktów. Konsekwencją stowarzyszania się jest wspólnota -> sociality=>community. Cechą podstawową, na której oparte są wspólnoty neoplemienne, jest empatia – buduje więzy między ludźmi. Empatia – podzielanie uczuć, zasada wzajemności. Wspólnota doświadczeń – uczucia zakorzenione we wspólnych doświadczeniach. Neoplemiona nie poszukują dominacji lecz wzajemności. Sprawdzianem tejże jest „bycie razem” Daje ono siłę kulturze, ale także solidność (podstawa zaufania) Nowe plemiona mają charakter organiczny. To dążenie ludzkie do bycia razem zostało przechwycone i wyprodukowane na rzecz jakiejś idei. Może mieć charakter sztuczny (cywilizacja opiera się na tej wytworzonej idei, która podpowiada, że ludzie powinni być razem)
Etyka empatii – założenia wypływają od nas, powstaje wraz z nami, mamy na nią wpływ i jest zawsze etyką niedokończoną; cechą tej etyki jest płynność; stoi u podstaw nowoplemion; oparta dotycząca okazjonalnych spotkań
Nowoplemiona – płynne, mogą ulec rozproszeniu, spotykają się okazjonalnie, wpólnoty empatyczne zbudowane są z osób. Nie ma konfliktu między odgrywaniem roli w instytucji i istnieniu we wspólnocie jako osoba. Wspólnota empatyczna wymaga od nas osobowości – dobierzemy sobie rolę sami; pojawia się kategoria smaku, która stoi u podstaw naszych wyborów życiowych. Nasze życie się etyzuje; zadowlenie z bycia w danej wspólnocie ma charakter estetyczny. Świat, który sobie wybieramy, ma dostarczać nam przyjemności opartej na etyce pięknego otoczenia, naszych ciał. Drugą cechą wspólnot empatycznych jest masowa konsumpcja (świata, rzeczywistości)
Taktylność – dotykalność, już nie tylko wizualizacja świata
Estetyzacja świata – nie tylko możemy oglądac piękne rzeczy, ale także dotykać (konsumentyzm związany z dotykiem, nie posiadaniem)
Uczestnictwo – dotykać i uczestniczyć. Współczesne wspólnoty empatyczne oparte są na logice dotyku (nowa podstawa życia społecznego)
Życie jako kolektywne dzieło sztuki (nie odwołuje się do pojęcia sztuki wysokiej, sztuka oparta na złym smaku) Kicz, folklor, masowa konsumpcja, sztuka popularna.
Religijność (rozumiana w inny sposób) Podstawą jest kolektywna wyobraźnia. Zaprzeczeniem tej religijności są kościoły. Religijność wczesnych wspólnot chrześcijańskich (małe grupy, nie ma instytucji kościoła, charakter dobrowalny) Związana z tym, co dzieje się w małych sektach – wszyscy się znamy. Oparta na etyce dyskrecji i zaufania.
Dobrowolna towarzyskość – nie jest ważny cel, ale więź. Logika sieci – stanowią ogniwa sieci (nowoplemiona); stała komunikacja. Ustalają własny absolut, nie podporządkowują się idei z zewnątrz. Pub, miejsce spotkań wspólnot empatycznych; przyjęcia – w strukturze luźnego spotkania towarzyskiego. Takimi wspólnotami są:
- współczesne rodziny (wujkami i ciociami są przyjaciele rodziny) tymczasowość i dowolność
- miasta (zespół wiosek w mieście) małe wspólnoty o bezpośrednim kontakcie


Generacja = pokolenie
Pokolenie jest jednostką biologiczną opartą na wieku. Generacja jest kategorią kulturową opartą na czynnikach kulturowych. O przynależności do generacji decyduje nie wiek, lecz styl życia. Przepływ generacji jest bardzo szybki. Nowa generacja nie wypiera wcześniejszej. Generacja, pokolenie X (lata 80) Douglas Copland; opierało się na hasłach – bezradność i abnegacja (żyje w małych miasteczkach lub porzuca miasta) najbardziej ceni czas, kiedy nic się nie dzieje. Nuda rządzi życiem. Zaniechanie samorozwoju (nie myjemy się, przesiadujemy w barach, pracujemy na stacjach benzynowych, bo to miejsca bez przyszłości) recesja i AIDS są przyczyną. Generacja X proponuje ucieczkę w przeciętności
Pokolenie Why – pokolenie myślące (lata 80/90) Kontestacja rynku – świadome z niego korzystanie w taki sposób, który nam odpowiada. Życie jest po to, aby je czerpać z niego przyjemność. Podkreślanie czasu teraźniejszego – korzystanie z każdej chwili. Życie miało przynosić dostatek. Pokolenie nie chce kupować produktów, ale je sprzedawać: „sprzedawaj towary, ale nie sprzedawaj siebie” Pokolenie doskonale wykształcone. Wykształcenie ma być przyjemnością. Unika pracochłonnych studiów np. medycyny, biotechnologii itp. Kariera ma być zgodna ze stylem życia i ma być twórcza.
Pokolenie NO LOGO – nie chciało być podpisane przez firmę. Pogoń za luksusem ma swoje granice. Noszenie cuzdych marek odbiera indywidualność. Mieszanie stylów, ekstremalizacja przeżyć (sporty ekstremalne)
Pokolenie alternatywnych – odnosi się przede wszystkim do sztuki, muzyki, życie klubowe. Styl życia jest niespieszny. Wolontariusze, bycie poza głównym nurtem, bycie na zewnątrz.
Pokolenie XXL – odżywa model yuppies, w firmach doradczych, marketingowych, plastykowi materialiści (wszyscy jednakowi) oportunizm, tupet, sukces finansowy, życie pozbawione pasji, nie jest pokoleniem twórczym, pokolenie wytwarzalne.
Metateoretyczny status kultury. Zmiany, które zachodzą w kulturze powodują formowanie nowych formacji społecznych. Teorie społeczne (socjologia) współpracują z: filozofią kultury, antropologią, kultury, różnymi rodzajami studiów kulturoznawczych (krytyka współczesnego społ. Kult. Krytyka współczesnego stanu kult.), pojawienie się kontrkultury, ekonomia, gospodarka (zaciera się granica między gospodarką i kulturą np. turyzm), nowe technologie (mają sens tylko wtedy, gdy służą wytwarzaniu kultury.)
Zacieranie się granic pomiędzy sztuką a życiem codziennym (postulaty awangardy) Wpłynęło ono na charakter życia codziennego. Dotyczy to tego, co jest upiększaniem ciał, sfer miejskich, design, upiększanie, które ma charakter powierzchowny – fasady miast, siłownie, gabinety fryzjerskie, kosmetyka, itp. Przeżywanie świata (wywodzi się z przeżywania muzyki) przenika do życia codziennego. Estetyzacja związana jest także z żywieniem (centra rozrywki wkraczają do centrum, by je ożywić) Przestrzeń społeczna zmienia się w przestrzeń rozrywki (?)
Estetyzacja głęboka – budowanie świata intersubiektywnego od nowa (USA nowe utopie miejskie: najpierw tworzy się mit o sobie, wytwarzają nowe społeczności miejskie, zbiera się grupa ludzi, którzy tworzą fikcję na temat swojego przyszłego życia)
1) upadek różnicy między kulturą wysoką a kulturą masową. Kultury inspirują się nawzajem. Przenikanie to jest zjawiskiem XX wieku.
2) Podwójne kodowanie: oglądając film np. Tarantino traktujemy go jako rozrywkę (kod popularny) ale jednocześnie odczytujemy wszystkie konwencje filmowe)
3) Transpozycja życia społecznego w obrazy (pojawienie się społeczeństwa alternatywnego jako przedmiotu medialnego)
W XX wieku – zacieranie granicy między towarem i znakiem. W tej chwili mniej kupujemy towaru, a więcej znaku (często kupujemy coś ze względu na opakowanie lub markę)
Kategoria: styl życia jako kryterium zróżnicowania społecznego. Te style życia mają charakter ponadnarodowy (nie myślano o społeczeństwach narodowych lecz o społeczeństwie globalnym)
Stylizacja życia – świadome budowanie życia jako dzieła sztuki. Jest to świadomość estetyczna, kulturowa. Życie estetycznego wg Rorty’ego: być świadomym, że od początku życie jest efektem autokreacji, takim jestem, jakim się wykreowałem, obowiązek nieustannej kreacji; toleracja – dopuszczenie różnorodności innych stylów życia; rezygnacja z nacjonalizmu, ksenofobii itd.; niezgoda na okrucieństwo – wobec okrucieństwa nie pozostaję obojętny
4 koncepcje kultury:
1) transkulturowość (Welsh, Eco) Koncepcja izolowanych kultur (koncepcjafilozoficzna XVII w) koncepcja w społeczeństwie polskim najbardziej rozpowszechniona. Ruffendorf – kultura jest czymś absolutnym, co nie podlega zróżnicowaniu. Kultura jest sumą czynności poprzez które ludzie kształtują swoje życie. Różni się ono od życia zwierząt. „Zarysy filozofii człowieka” Herdek; kultury wyodrębniają świat ludzi. Świat kultury ludzkiej – archipelag różnych wysp, które mogą istnieć. Samodzielnie są samowystarczalne. Każda kultura jest autonomiczną wyspą. Izolacja każdej kultury od pozostałych; każdą z kultur izolowanych cechuje społeczna jednorodność; ma być to społeczność etnicznie zjednoczona; jasne interkulturowe granice (określają, czym różnią się od pozostałych kultur) Kultura kształtuje życie ludzi, każda czynność wykonywana przez człowieka może być traktowana jako część tej kultury. Kultura jest tworem ludu, nie możemy oderwać kultur od ludu. Część praktyk kulturalnych jest związana z odróżnianiem się (nasza aktywność jest skupiona na wytwarzaniu róźnic) np. produkowanie symboli narodowych. Krytyka transkulturowości – nie ma jednorodności kultur – są kultury mężczyzn, kobiet, alternatywy itp.); sprowadzanie kultury do etykiety; wytyczanie granic kulturowych jest bez sensu; niema etnicznie czystych kultur; koncepcja izolowanych kultur jest podstawą rasizmu kulturowego; kultura dominująca; separatyzmy kulturowe (getto ławkowe) wojny etniczne
2) wielokulturowość – jednocześnie w każdym społeczeństwie może występować wiele kultur (zwłaszcza etnicznych) W jednym społeczeństwie możemy mieć do czynienia z róznymi etnicznymi kulturami. Postrzeganie społeczeństw jako etnicznie zróżnicowanych. Dominuje w II połowieXIX wieku np. badania Kolberga w Polsce. Wiek XIX – przebudzenie etnosów. Europa uświadamia sobie swoje bogactwo kulturowe. Socjologowie wiążą wielokulturowość z kulturą ludową. Wielokulturowość badana jest zazwyczaj na pogrzniczach. II poł. XX wieku odwróciła ten porządek. Granice stają się przenikalne, obszary przygraniczne stają się obszarem eksperymentów ekonomicznych, kulturowych, gospodarczych. Drugim obszarem badań wielokulturowości są miasta (zespół nisz ekologicznych, zamieszkałych przez poszczególne etnosy) Badanianad wielokulturowością z przestrzeni realnej do przestrzeni medialnej, wirtualnej.Pluralizacja kultury nie jest równa wielokulturowości. Wielokulturowość – pozostałość po ruchach kulturowych itp. Pluralizm kultury – dotyczy teraźniejszości, jest ulokowany w systemie wartości w obrębie jakiejś kultury. Wielokulturowość jest to zbyt uboga perspektywa nie biorąca pod uwagę powiązań różnic etnicznych z różnicami społecznymi, nie znosi pojęcia granicy-getta, osobne dzielnice itp. W dynamicznie rozwijającym się mieściezachowanie granic w praktyce jest niemożliwe. Izolowane kultury nie kontaktują się. Wielokulturowość zajmuje czasbadaczom, ale odradza się akceptację tych kultur – opisywać nie znaczy akceptować (przyspieszają wybuchy konfliktów, konserwują bariery między kulturami i uniemożliwiają przenikanie się. Budowanie pewnych typów tożsamości kulturowej (powiedz mi w której dzielnicy a powiem ci, kim jestes) Wielokulturowość nie znosi gettyzacji, separacji. Kultury są zdarzającymi się kulami – następuje fragmentaryzacja społeczeństwa.
3) Międzykulturowość – interkulturowość, pojawia się na końcu XIX wieku dzięki antropologom kulturowym. Jednostką podstawową jest dialog międzykulturowy, który ma zapobiegać konfliktom. Zainteresowanie własną kulturą a innymi kulturami tworzy sprzężenie, które stoi u podstaw międzykulturowości. Żeby prowadzić dialog międzykulturowy, trzeba znać swoje korzenie. Dopiero wówczas można zrozumieć innych. Atropologia (antropologia?) kultury (wchodzi w dialog z kulturą) była potrzebna cywilizacji – na jej gruncie można było skoncentrować dorobek cyw. Zachodniej, wynikający z zainteresowania innymi cywilizacjami; wskazuje na tożsamość cywilizacji zachodniej, jako interesującej się innymi kulturami; spełnia funkcję ekspiacyjną (zainteresowanie innymi cywilizacjami miało być zadośćuczynieniem za zbrodnie i krzywdy, których byli sprawcami); zaciera ślady kolonizacji (sugeruje możliwość dwustronnej wymiany); przynosi rozwiązanie odtyczące świata bogatego kulturowo, zróżnicowanego; granice to miejsca dialogu; znosi hierarchię kulturową, prawa są takie same – wszystkie kultury są równe, więc kryterium oceny jest wewnętrzne – czy można je wytłumaczyć na własnym kontekście; odtworzenie struktur i funkcji poszczególnych kultur; relatywizm kultur – ocena każdej kultury na gruncie jej własnych wartości
a) dialog międzykulturowy ma sens tylko wtedy, gdy szanujemy inne kultury
b) prowadzenie dialogu w teraźniejszości (odcięcie kultur od historii konfliktu) gdy tego warunku nie spełnimy, dialog i porozumienie nie są możliwe
c) kultura musi być autokratyczna, żeby prowadzić dialog
zachęca wszystkie kultury do postawy autorefleksyjnej (stawianie sobie zarzutów)
4) transkulturowość: najmłodsza koncepcja, początek XX wieku z filozofii kultury (Welsh, Eco) Transkultura – program rozszerzający myślenie antropologiczne: zaproszono Afrykańczyków i poprosili o spojrzenie na Europę jako obszar peryferyjny ich kultury; proponowała zamienianie się miejscami w dialogu; nie ma dialogu, gdy na gruncie własnej kultury są niejasności; program ten został zablokowany, gdyż transkultura:
a) trafiła na moment badania włąsnego języka wśród antropologów
b) jest dość kłopotliwym projektem i nie jesteśmy do niego przygotowani
c) zaczęto się zastanawiać nad właściwością zaproszenia Afrykańczyków (spędzili oni bowiem kilka lat na studiach w Europie)
d) chciano zrozumieć, odkryć fundamenty myślenia gości, którzy mieli opisywać kulturę
e) goście skupili się na drobiazgach dla nas zupełnie nieistotnych (np. Europejczycy wyprowadzają psy na smyczy itp.)
f) tolerancja dla odmienności stała się w tej sytuacji złudzeniem (bariery nie tyle kulturowe, co psychologiczne)
g) transkultura zakończyła się więc niepowodzeniem.
Projekt badań nad kulturą w obrębie badań transkulturowości (Welsh) podstawowy kontekst – filozoficzny; transkulturowość nie jest równa globalizacji ani kosmopolityzmowi. Filozofia kantowska – kontekst do rozważań nad transkulturowością; wnowych wariantach nawiązania do Hegla; Kant: krytyka czystego rozumu (najważniejszy problem racjonalności; reprezentuje nurt myślenia o racjonalności od kartezjusza); Welsh wprowadza pojęcie rozumu transwersalnego (typ racjonalności przebiegający w poprzek, filozofia jako zjawisko kulturowe); filozofia jako twór kultury: nasza filozofia ma początek i koniec europejski, grecki; filozofowie są globalnymi graczami związanymi z grą sił ekonomicznych, wojskowych, gospodarczych itp. Nie ma uniwersalnej praktyki filozoficznej, do której się odnosimy
Welsh:
- zwraca się ku samej filozofii; rozum transwersalny należy barać pod uwagę gdy myślimy o transkulturowości; kt\rytyka władzy sądzenia (Kant) (proponuje rozszerzenie sfery estetyczności) estetyzacja życia codziennego i przekraczanie granic estetyczności; dwa poziomy estetyzacji życia codziennego: powierzchowny: golenie się, rzeźbienie i upiększanie ciała, rzeczywistości, w której żyjemy- odmalowywanie domów, secesja, głeboka - o charakterze ukrytym, lecz bardziej istotnych konsekwencjach: „piękni ludzie” np. piękni ludzie żenią się z pięknymi ludźmi, bogatymi, dobrze urodzonymi – jest to projekt całościowy, tworzy się klasa pięknych ludzi; inżynieria genetyczna: obawa, że ludzie klonowani będą tylko piękni, młodzi, zdrowi; ideałami pięna nie są ideały narodowe lecz transkulturowe); reakcją na upiększony świat jest anesteza (znieczulenie) jesteśmy nieczuli na bodźce estetyczne; jedynie sztuka wybudza nas ze sny wyestetyzowanej rzeczywistości; nawiązanie do antropologii, do tego, co ludzkie (Kant) u Welsha transhumanizm (przekraczające postawę antropocentryczną, dyskutuje z postawą antropocentryczną; zrodziła się ta koncepcja pod napływem kultury japońskiej; odwołuje się do Mozarta: sprawia wrażenie, że pochodzi z niebios; Malewicz pokazuje jak funkcjonuje sztuka w porządku kosmicznym (czarny kwadrat na białym tle) Deamalia – złudzenie, że pojawia się 4 wymiar dotyczący przestrzeni (rzeźby) muzyka Cage’a – znosi granice między przedmiotem i podmiotem, nawiązuje do filozofii japońskiej. Transkultorowość: nie jest inwariantem międzynarodowym (albo potrzebuję nowe okulary, albo za długo tu siedzę, ale tak było napisane); nie ozancza popkulturowości (nie odcina się od poprzednich koncepcji kulturalnych) Skupia się na problemie:
a) budowy sieci kulturowych (style życia, które wybiegają poza granice kulturowe; zacieramy umiejętność odróżniania kultur; zaciera się granica między naszą kulturą a obcą; narastanie życia wewnątrz kultur narodowych
b) sieci medialne – funkcja komunikacyjna, stwarzają wspólny świat – kulturę technologiczną, stanowi podstawę sieciowego rozumienia transkulturowego
c) hybrydyczność jako cecha współczesnych kultur i transkulturowość jakko jej efekt, przepływ informacji jest dwustronny między kulturą niską i wysoką, my potrafimy je rozpoznawać; podwójne kodowanie (kod niski i wysoki) to nie chaotyczne przemieszanie kultur lecz celowe
d) transkulturowe formowanie jednostek.

Globalizacja – Bauman, proces przeiegający w świadomości ludzi; to, co się odbywa w naszych umysłach, zjawisko mentalne, Kapuściński – reportaż filozoficzny „lapidaria” świat zbudowany jest z trzech wątków: podróż np. XIXwieczna – poznanie jest podróżą, podróżować znaczy poznawać; wiazja kultury, któ®a nie przyjmuje różńanic kulturalnych, nurtfilozoficzny – filozofia którą się przeżywa – świat się wyłania z doświadczenia, doświadczenie to zanurzenie całego ciała w nowym świecie. „Przemyśleć na nowo cały świat, niezależnie od rasy i miejsca zamieszkania. „Przejść od tolerancji do solidarności” Bauman. Globalizacja wg Kapuścińskiego – wiek XX – wielokulturowość, nie uporaliśmy się z tym w XIX wieku, dlatego wchodzimy w XX wiek z problemem dwóch typów solidarności
a) planetarna – (my ziemianie) – solidarność z krajem (zginąjęzyki, zginą państwa, więc nie chcemy się utracić)
b) przekonanie, że najważniejsze rzeczy dzieją sie w związku z państwem narodowym, które ma charakter wielokulturowy, a w każdym kultura domaga się wspólnych praw – prowadzi to do nałożenia na siebie procesów globalizacji i społeczeństwo planetarne. Globalizacja ma dwa źródła: gabinetowo-korporacyjne (ekonomia, gospodarka) to, co prowadzi do wytworzenia się społeczeństwa planetarnego
Społeczeństwa planetarne: wola wzajemnego poznania (oparte na ciekawości) wymiany, podróże, programy edukacyjne, kieruje się żądzą wewnętrznego poznania; oparte na założeniu zrozumienia. Trzy poziomy globalizacji:
a) oficjalny (konsumpcja, konsumuje wg tych samych reguł, gdziekolwiek się jest, przepływ towarów powoduje, że świat staje się taki sam, społeczeństwo planetarne wygląda tak samo) kultura popularna (miejscowe wizje świata wspierane przez kulturę popularną.
b) Podziemny – mafia, oszustwa finansowe, przestępczość, handel bronią, ludźmi (funkcjonowanie podziemia ma charakter globalny
c) Społeczny – społeczeństwo planetarne jest zróżnicowane; kształtowanie siepartii politycznych i ruchów robotniczych
Reforma kontrkulturowa (skupianie wokół pewnych idei (np. ruchy studenckie, emancypacyjne, ekologiczne – lata 60
Nowe cechy – feministyczne – wznowione, inne treści – koniec XX wieku; Ruchy religijne, których nie utożsamia się z sektami; ruchy antyglobalistyczne (my nie wiemy, ku czemu zmierzają, do czego prowadzą) Są to ruchy międzynarodowe. Skutki: osłabienie państwa, osunięcie narodu na dalszy plan, osłabienie kościoła, wkraczają nowe typy wspólnot (nie ma nad nimi kontroli, nie wiadomo, jaki jest ich program) wszystkie typy globalizacji utożsamia się z antyamerykanizmem; pewne międzynarodowe nastroje, które kumulują się i objawiają się jako globalne ruchy niezadowolenia.
Treści przeciw którym występują antyglobaliści: rozwój filozofii konsumenckiej (przekształcanie środków przekazu w narzędzia rozrywki); przekształcanie się przestrzeni publicznej w przestrzeń rozrywki; wciąganie ludzi w rozrywkę z pomocą pieniędzy; rozrywka staje się częścią kultur; przekształcenie się kultury popularnej w rozrywkę; rozrywka staje się częścią kultury; przekształcanie się kultury popularnej w rozrywkę; eliminuje ze świata śmierć, głód, biedę, alienację, bo to psuje zabawę; arogancja wobec tych, którzy nie mieszczą się w nastroju rozrywki; cywilizacja pogłębia zróżnicowanie, nierówności; podział na beneficjentów (znajdują dla siebie miejsce) zmarginalizowanych (wzrost niezadowolenia itp. To ci, którym odebrano godność) Podział ten przebiega wszędzie, nawet w rodzinie (mężczyźni, kobiety)
Baumann: uwiedzeni, upośledzeni mając na myśli mechanizmy konsumpcyjne; globalizacja – coś, co nam się przydarza (zaćmienie słońca ??????) Jest to proces nieunikniony. Zapowiedzią tego był przełom XVIII/XIX wieku tzw. Wielka separacja, moment , w którym rodzina straciła kontrolę nad zdobywaniem środków do życia.; jakie są prawa rozwoju cywilizacji? „cywilizacja jako odrębny wysiłek ludzkości” „aby wznieść się na wyższy szczebel ponad społeczność pierwotną w celu rozwinięcia możliwości duchowych” To nie jest wszsytko, co czynimy. Tworzenie cywilizacji to wznoszenie się na wyższy poziom. Zaczyna się ten wysiłek od społeczności pierwotnej. Jest wyraźny cel tego wysiłku. „cywilizacja nie jest stanem, jest ruchem, jest podróżą”. Cywilizacja to nie cel dojścia lecz pewien etap. „Cywilizacja nigdy nie jest przystanią, ale jest dążeniem do przezwyciężenia przeszkód” Umiejętność pokonywania przeszkód wznosi na wyższy szczebel. Wyścig cywilizacji to konkurencja grup ludzi o dojści do szczytu cywilizacji. Toynbee opisuje5 pozostałych 21 cywilizacji, które ze sobą konkurują.. Cywilizacjajest wspinaczką. Pojawiają się konflikty. Cywilizacje: zachodnia, rosyjska, islamu, dalekiego Wschodu, indyjska. Każda cywilizacja ma swój okres początkowy, rozwoju i upadku (tak jak człowiek) Przyczyną konfliktu jest fakt, że nie są one na tym samym etapie. Ok. 50 lat temu Toynbee uważał, żę cywilizacja zachodu chyli się ku upadkowi, lub cichcem wchłaniając inne cywilizacje stanie się podstawą cywilizacji globalnej. Cywilizacja pierwotna opisana została jako statyczna. Pierwotność była zawsze zwrócona ku przeszłości np. kult przodków oraz przekonanie, że wszystko już było. Dziś ludzkość zwraca się ku przyszłości. Bohaterami naszej cywilizacji są pionierzy. Typy cywilizacji
a) pierwotne – powstawały jako wyzwanie dla trudnych warunków przyrodniczych (np. cywilizacja Majów, najwięcej cywilizacji powstało w odpowiedzi na brak wody – cyw. Inków, Sumerów itd.
b) Pochodne – dla naszej cywilizacji podwaliną stał się trudny klimat oraz zbyt dużo lasów, łąk, błota i nieprzejezdnych dróg. Nasza cywilizacja powstała w odpowiedzi na trudności komunikacyjne, cywilizacja koncentruje się wokół komunikacji, pochodne odpowiadają na wyzwania przyrodnicze i społeczne, kulturowe; są to cywilizacje, które przychodzą na miejsce innych cywilizacji. Musieliśmy się uporać z barbarzyństwem (spotkanie innego)
Kołakowski – europocentryzm – jest pojęciem normatywnym o zabarwieniu pejoratywnym. Jest negatywne, bo kryje się przekonanie, że Europejczycy nie interesują się innymi cywilizacjami. Skupienie się Europejczyków na ich własnych problemach. Cywilizacja Europejska wykształciła własną kulturę i od nikogo niczego nie potrzebuje. Jest samowystarczalna. Sukcesy Europejczyków wiążą się z ich czystością rasy. Pojawia się przekonanie, że powołanie Europy do panowania na d światem jest stałe. Może być nacechowany pozytywnie: europejskość związana jest ze skłonnością do sceptycznej refleksji dotyczącej powstania i trwania cywilizacji. Europa nieustannie poszukuje rewizji własnych wartości (reformacja) Cywilizacja ze wpisaną tęsknotą do młodości, otwarcia się domagamy się młodej myśli, nowej sztuki, nauki polityki itp. Europa wprowadziła przekonanie o możliwościach ekumenizmu. Cywilizacja ta proponuje wspólną płaszczyznę nauki i techniki. Zamieszamy wówczas wszystkie spory (???) Idea humanizmu – walka o prawa człowieka. Założenie otwartości – nic nie jest zamknięte. Przekonanie, że nasz wysiłek nie jest zakończony, mamy mnóstwo do zrobienia.
Hantington (?????) – cywilizacje są największymi plemionami, w jakich żyjemy. Pisze o zderzeniu cywilizacji:
a) zachodnia – najbardziej konfliktotwórcza z powodu jej arogancji; rości sobie prawa do uniwersalizmu; specyficzne posłannictwo (nieustanne pouczanie) uważamy, że jest to naszym obowiązkiem; polityka imperializmu
b) islamu – najmłodsza cywilizacja, więc poszukuje obszaru do ekspansji, jest dynamiczna, nietolerancyjna, gdyż jest to nagradzane.
c) Dalekiego Wschodu – Chiny, pewność siebie, mocarstwowość.

Socjologia między nauką i literaturą – „Trzy kultury”
Socjologia jest dzieckiem kultury zachodniej. Reprezentuje punkt widzenia ważny dla tej cywilizacji. Wywodzi się z pism francuskich, angielskich i niemieckich. W XVIII w rozpoczął się spór o to, jaki jest status wiedzy o społeczeństwie. Nauka XVIII wieku opiera się na maksymalizacji celów poznania. Nie ogranicza jego celów. Stara się odpowiedzieć na każde z możliwych pytań dotyczących świata, sięga po źródła religijne jako źródławiedzy. W XVIII wieku zaczyna się wyłaniać nauka jako profesja. Kończy się amatorskie uprawianie nauki. Wyłaniają się także dziedziny nauki. Odkrycia naukowe stają się sukcesem zespołu, a nie jednostki. Ktoś jest liderem, ale badania wykonują zespoły. Powstają wówczas towarzystwa naukowe. Środowisko odczuwa potrzebę weryfikacji swoich badań. Powołuje się towarzystwo narodowe a potem międzynarodowe.
Buffon – badacz francuski XVIII w i autor Historii naturalnej. Była to historia ziemi, prezentuje wszystkie dziedziny życia (minerały itp.) Uchodziło za dzieło naukowe i literackie. Tłumaczona na 25 języków świata, czytali ją wszyscy (naukowcy, dzieci) Miała charakter popularny (tłumaczona, wielokrotnie wznawiana, adresowana do wszystkich)
Przełom XVIII/XIX wieku: nauka oddziela się od innych dziedzin. Nauka zaczęła się oddzielać od literatury, staje się elitarna w przekonaniu, że nie wszyscy są w stanie zrozumieć treści naukowe. To, co jest wiedzą naukową, jest dostępne nielicznym. Dwa rodzaje wiedzy o świecie: pojawia się przekonanie, że nie można połączyć nauki i literatury. Klarowność stylistyczna może zaciemniać obraz naukowy. Literatura zostaje zepchnięta na drugi plan. Wiedza o świecie czerpana z literatury jest jakościowo różna od naukowej. Nie wszystko mogło zyskać miano nauki np. religia, mitologia, legendy. Rodzi się także przekonanie, że nie wszystkie narody są zdolne do uprawiania nauki. Potrafią to Anglicy, Francuzi i Niemcy. W roku 1807 Louis de Bonald napisał „o wojnie między naukami ścisłymi i humanistycznymi” Nauki humanistyczne od początku wiążą się z jakąś ideologią; podstawą do uprawiania nauk są nauki moralne, a nauki przyrodnicze chcą się od tego wyzwolić. Wchodzą więc w stan wojny z naukami humanistycznymi (np. klonowanie, aborcja, eutanazja) jest pewna hierarchia między naukami a na jej szczycie są nauki humanistyczne, które formują pewne założenia, a reszta nauk zbiera doświadczenia praktyczne. W praktyce jednak ta hierarchia się odwróciła, o wiąże się z ich zapleczem ekonomicznym.. Ludzie nie są maszynami, więc wiedza o człowieku musi pochodzić od nauk humanistycznych, które nie traktują go jako maszyny. Chciał, żeby człowiek umieszczony został ponad przyrodą.
W 1838 pojawiła się w wykładach Comte nazwa socjologia. Rodowód socjologii tkwi w rewolucji francuskiej. Wyrosła ona z lęku przed kolejnym takim kataklizmem. Zaczęto więc gromadzić wiedzę o społeczeństwie, by nie dać się zaskoczyć. Miała ona służyć rządzącym. Miała dostarczać wiedzę nie bezinteresownie. W dalszym ciągu ułatwia rządzenie. Źródłem socjologii były także idee oświeceniowe – idee nowego społeczeństwo – jest to społeczeństwo wolne. Początki procesów urbanizacji i industrializacji są również jednym z powodów, dla których powstaje socjologia. Zajmuje się ona społeczeństwem produkcyjnym. Większość ludzi mieszka w miastach, socjologia jest córką miasta. Powstają nowe typy więzi społecznych, nowe szanse itd. Pojawia się nowa funkcja literatury i nowe gatunki literackie. Zaczyna służyć celom społecznym. Pojawia się powieść realistyczna i zaczyna stanowić pewne źródło wiedzy o społeczeństwie. Socjologia powstaje jako konkurencja, która ma dostarczyć wiedzę naukową w odpowiedzi na literaturę. Są jakby dwie kultury – nauki przyrodnicze i literatura. Socjologia pojawia się jakby między nimi jako trzecia kultura. Starała się zbliżyć do nauk przyrodniczych, bo miała być nauką a nie literaturą. Wzorem uprawiania XX wiecznej socjologii są sposoby uprawiania nauk przyrodniczych, szczególnie biologii. Stara się udowodnić, że jest nauką, a nie literaturą. W odpowiedzi literatura uciekła w stronę nauk przyrodniczych. Zaczęła je wykorzystywać i ukazywać inne drogi poznania naukowego. Balzak nazwał się doktorem nauk społecznych. Umieścił swoją Komedię ludzką między naukami przyrodniczymi a socjologią. Gustaw Flaubert nie oceniając samobójstwa p. Bovary, uznany został za gorszyciela. Nie przyjął żadnego stanowiska, bo uznał, że autor powinien przyjąć postawę badacza. Zola „Powieść eksperymentalna” – zasada twórczego tworzenia – eksperyment, tak jak w naukach przyrodniczych..
Wyłonienie się socjologii z filozofii. Comte jest prekursorem – wprowadził nazwę socjologia lecz jej nie uprawiał. „Kurs filozofii pozytywnej” – w 1838 roku po raz pierwszy pojawił się termin socjologia. Socjo – społeczeństwo, logia – nauka.
Pozytywizm: specyficzny światopogląd (korzenie w filozofii odrodzenia) Typ myślenia o świecie i nauce, który ma głębszy rodowód, niż 19 wiek; sposób widzenia świata (charakterystyczny od XIX wieku do dziś), który jest stały i nie wygasa; zrównuje pozytywizm ze scjentyzmem (prawie synonim) Pozytywizm byłby częścią, rodzajem scjentyzmu (perspektywa – sposób myślenia, który uprzywilejowuje przeniesienia metod wypracowanych na naukach przyrodniczych do nauk społecznych) z nauk społecznych wynikają zasady tworzenia racjonalnego i humanitarnego społ.; uprawianie nauk społecznych jest niezwykle ważne; nauka może być modelem dla społeczeństwa, nauki społeczne mają za zadanie tworzenie nowego społeczeństwa; ma to być społeczeństwo nie tylko racjonalne, ale i humanitarne; miara w naukę, jako spójny system przekonań, nadający sens życiu – nauka dla Comte’a miała być nową religią; przekonanie, iż idea wiedzy kształtuje człowieka i społeczeństwo, w którym się znajduje – inżynieria społeczna; scjentyzm zakłada, że zadaniem nauki spółecznej jest badanie procesu, praw, relacji przyczynowo-skutkowej; wyniki tych badań powinny przyjmować wymiar ilościowy (diagramy, procenty, liczby itd.), bo badania społeczne powinny być precyzyjne; wiedzę gromadzi się poprzez obserwację, wiedza ta ma charakter obiektywny, ponieważ abstrahuje od tego, co ludzie myślą, czyli od sfery przekonaniowej, szczególnie filozofia (comte)
Comte: nauki, które towarzyszą człowiekowi, można podzielić na stadia:
a) teologiczne, fikcyjne – np. astrologia, alchemia (obietnica poznania absolutnego, obiecują wiedzę pełną, koncentrują się na wewnętrznej istocie zjawisk (co to jest) jeżeli nie potrafiono wyjaśnić jakiegoś zjawiska w sposób naukowy, to odwoływano się do zjawisk nadprzyrodzonych; wszelkie anomalia tłumaczono interwencją tych sił) trwało to stadium do momentu pojawienia się religii monoteistycznych
b) metafizyczne, abstrakcyjne – reprezentantką jest filozofia (europejska) Odrzuca się świat, który jest regulowany w sposób przypadkowy przez siły nadprzyrodzone. Śledzi ukryte byty, które niemają charakteru religijnego (prawa fizyczne genometrii) szuka istoty rzeczywistości
c) naukowe (pozytywne) Comte’a – interesują nauki pozytywne tzn. matematyka, astronomia, fizyka, chemia, biologia, socjologia – nauka, która pojawia się w tym momencie, w którym ma gotowy scenariusz, jak powinna postępować.
Przedmiotem socjologii są fakty, które gromadzi się drogą obserwacji i eksperymentu. Możemy ustalić relację pomiędzy faktami, zwłaszcza przyczynowo-skutkowymi. Następnie klasyfikujemy zjawiska i fakty ułożone w relacje przyczynowo-skutkowe. Dążymy do ustalenia pewnego prawa – formułowanie praw dotyczących zbieranych faktów. Socjologia nomotetyczna – celem jest ustalanie praw. [piramida: od szczytu – teoria, prawa, klasyfikacja przyczynowo-skutkowa, fakty] Prawa owe zmierzają do teorii, ale nie jest to konieczne. Fakty są danymi empirycznymi, pochodzącymi z doświadczenia. Miała socjologia pokazać, w jaki sposób można opanowywać świat. Miała służyć komuś – rządzącym. Dostarcza pewnego zespołu wiedzy o społ. Rządzącym. Ma być użyteczna nie tylko dla tych, którzy sprawują władzę, ale również tym, którzy są rządzeni. Ma im uświadamiać, jakie są reguły gry. Ma być skuteczna. Dostarcza skutecznych narzędzi tym, którym wiedza o społeczeństwie jest potrzebna. Miała służyć do kontrolowania społeczeństwa poprzez nieustanną obserwację. Socjologia miała naśladować biologię, posługiwała się metodą introspekcji (metoda nienaukowa) Ekonomia opierała się na zasadzie idealizacji. Biologia jak i socjologia badają organizmy żywe, a zatem ich przedmiot jest taki sam. Wrastanie jednostki w społeczeństwo odzwierciedlałoby perspektywę ontogenetyczną, charakterystyczną dla biologii. Jest to dążenie do nadawania socjologii charakteru aparatu pozytywnego. Socjologia jest nauką o jednym gatunku. Zapożycza terminy biologiczne np.: podział socjologii na dwie dyscypliny tak jak biologia: społ. Statyka – morfologia & społ. Dynamika – prawa rozwoju wg Comte’a. Socjologia ma zapobiegać konfliktom społecznym, jest podatna na racjonalne argumenty, jest odporna na pokusy metafizyki – traktuje, nie angażuje się w spory nierozwiązywalne, jest wizją człowieka sprowadzoną do funkcji poznawczych, prezentuje, gromadzi aktualne problemy społeczne zamiast tworzenia utopii daje podstawy inżynierii społecznej.
Początki socjologii sztuki.
1) Hipolit Taine – oderwał się od Comte’a. Oparł się na koncepcji Johna Stuarta Mila oraz Herberta Spencera. Perspektywa filozoficzna sztuki nie powinna przysłaniać dzieła sztuki. Zbudował dyskurs o sztuce, stanowiący do niej odpowiedni komentarz; „Historia Literatury angielskiej”, „filozofia sztuki”; uważał, że sztuka związana jest z konkretnym miejscem i klimatem
- śledzenie relacji między naukami przyrodniczymi a rzeczywistością kulturową
- powiązanie badań nad sztuką i badaniami psychologicznymi (Autor jest przewodnikiem – jak to jest)
- docieranie do wewnętrznego świata sztuki – wyjaśnianie poprzez wykorzystanie trzech kontekstów – rasa, środowisko, moment dziejowy, jest to metoda genetyczna – zrekonstruowanie jego genezy (podstawa pozytywistycznego myślenia o sztuce)
Aby opowiedzieć, o czym jest dzieło, dlaczego powstało, trzeba wiedzieć, jaki lud go stworzył. Rasa dotyczy jednostki, któranależy do jakiejś społeczności. Rasa pojmowana była nie jako uprzedzenia polityczne. Taine twierdził, że w pewnych warunkach klimatycznych rozwijają się pewne kultury – te ludy to były rasy (to pojęcie odwołuje się do geografii, miejsce, gdzie owi ludzie się osiedlili) Rasa to temperament – stosunek do świata. Jest to czynnik wrodzony. Rasa – struktura fizyczna (inny wygląd) np. Skandynawowie i Włosi. Wrodzone, dziedziczne dyspozycje pewnych ludów
Środowisko geograficzne -> społeczność -> jednostka (autor) -> dzieło – w tej kolejności pozytywista wyjaśnia dzieło sztuki. Środowisko (milien - jest określeniem wspólnym na środowisko przyrodnicze i społeczne) przyroda i ludzie. Środowisko jest ważne, bo sztuka nosi w sobie ślady miejsca, w którym powstaje ( np. w M. Śródziemnym uważano, że tam życie jest łatwe i można się zająć sztuką, Germanie tylko troszczą się o by, bo jest zimno, więc nie ma miejsca na podróże, sztukę itp.) Języki odzwierciedlają środowisko geograficzne np. Słowianie „szeleszczą”, bo żyją w lasach. (Portugalczycy też??????? Bulshit!!!!!!)
Środowisko + społeczeństwo = milien warunkuje rozwój autora i wpływa na dzieło. Środowisko geograficzne -> społeczeństwo -> jednostka -> dzieło wywodzono wprost z milien. Wyjaśnić dzieło przez biografię autora, środowisko determinuje dzieło.
Mement historyczny – dominująca w danym czasie idea. Do tych idei odwołują się autorzy. Każda idea posiada wzór człowieka, który przenika do dzieła sztuki. Nakazuje śledzenie idei czasu. Wyjaśnić dzieło – osadzić je w historii, odnieść do momentu dziejowego.
2) Guyou (Gijo) „Sztuka socjologicznego punktu widzenia” „dzieło sztuki ze swej istoty jest społeczne” jest tworem społecznym. Zaczyna się socjologia odbioru. 4 podstawowe postaci (ogniwa) teorii odbioru dzieła sztuki: autor, publiczność, krytyk, dzieło sztuki. Najważniejszy jest wewnętrzny świat dzieła sztuki. Zrywa z rekonstrukcją poznawania jego genezy. Najważniejszym ogniwem jest krytyk, który powinien charakteryzować się zmysłem społecznym i zmysłem sympatii (w stosunku do sztuki) Podstawą krytyki jest ostrzeganie różnic między dziełami. Krytyk powinien umieć znaleźć różnice a nie podobieństwa. Powinien się cechować znajomością i tolerancją sztuk obcych, a także własną. Główną jego cechą powinna być także nieustanna rewizja cech smaku (Maria Janion np.) Sojusz między autorem a odbiorcą, gdyż istnieją relacje między sztuką a życiem. Odbiorca wnosi żywioł życia, autor – dzieło. Tłum czytelników jest bardziej obiektywny niż krytyk. Nie opiera się on na żadnych autorytetach. Krytycy bowiem ustalają pewną hierarchię autorytetów. Krytyk jest zawsze odbiorcą dzieł wszystkich, czytelnik może być przywiązany do jednego dzieła. Publiczność jest pozbawiona egoizmu – oczekuje od sztuki tego, co sama jej daje (nie oczekuje sławy, pieniędzy) Autor jest tutaj odróżniony od swojego dzieła. Biografia nie jest pomocna w wyjaśnianiu dzieła, ponieważ istnieje ono w izolacji od twórcy. Jest zamkniętym światem, który istnieje bez kontekstów.
3) Lukac’s (Lukacz) Jest on autorem książki „Teoria powieści” Powieść potraktowana jest jako gatunek mieszczański. Społeczeństwo ma wpływ nie tylko na autora, ale także na powstawanie nowych gatunków. Str. Społ. Kształtuje pewien porządek w ramach gatunków uprawianych w pewnym okresie. Gatunek ten opisuje potrzeby i życie burżuazji. Nie ma być jednak zwierciadłem tego świata, lecz dyskursem o wewnętrznych sprzecznościach tego społeczeństwa. Początki powieści wywodzą się z narracji dzieł średniowiecza: romans rycerski, opowieść plebejska i mieszczańska. Lukac’s wprowadza podział:
- poezja jest charakterystyczna dla świata, gdzie jest potrzeba bohaterów
- powieść prezentuje pierwszeństwo społeczeństwanad jednostką (ograniczenie jednostek, zerwanie jednostek ze społeczeństwem [wokulski])
Występuje spór pomiędzy poezją a cywilizacją. Poezja obsługuje jednostkę, powieść – cywilizację.
4) Linda Nochlin: „Dlaczego nie było wielkich artystek?” Kontynuuje sposób myślenia, który pojawił się w pozytywizmie – interpretować dzieło sztuki przez jego konteksty. Zajmuje się sztuką uprawianą przez kobiety.
- jeżeli kobiety są równe mężczyznom, to czemu nie ma wielkich kobiet? Można to zanegować i poszukać owych wielkich artystek. Niestety te poszukiwania nie przyniosły owoców. W Polsce dotyczy to literatury.
- Kobiety rozumieją sztukę inaczej, więc ta wielkość artystek różni się jakościowo od wielkości artystów. Sztuka kobieca jest więc jakościowo różna od męskiej. Poszukiwanie sztuki kobiecej. Sztuka oparta na emocjach, indywidualny typ sztuki oparty na biografii (pamiętniki, wyszywanie, wycinanie, upiększanie) Sztuka kobieca ma inny charakter, nie akceptowana jest przez kryteria.
- Kobiety podlegają podwójnej opresji, opartej na podporządkowaniu kobiet kryteriom męskim, oraz mężczyźni wymagają od kobiet podporządkowania i miłości za to podporządkowanie. Dlatego kobiety nie wyprowadzają nowych kryteriów. „Kobiety mają za dużo do stracenia” J.S. Mill (Hill) W XIX w. Podstawą cywilizacji była eksploatacja ludzi (wykorzystywani – kobiety, wykorzystujący – mężczyźni) XX w. – wykluczenie. Największym lękiem jest wykluczenie (zobszaru pracy – bezrobotni, sztuki – kobiety, szantaż – groźba wykluczenia) wykluczeni (kobiety) – wykluczający. Np. Maria Janion – wykluczanie kobiet z literatury. Gabriela Zapolska – jej literaturę nazywano literaturą położniczą. Np. Gretkowska – literatura menstruacyjna. W ten sposób praktykuje się „strategię wykluczającą” krytyków.
- Estetyka amerykańska: aby znaleźć miejsce dla sztuki kobiet, trzeba przekwalifikować kryteria, kategorie. Weryfikacja pojęć: wielka sztuka (co to jest) co to jest geniusz, kto to jest wielki artysta (czy jest kimś wyjątkowym, obdarzonym boskimi cechami) co to znaczy być utalentowanym. Nochlin: Giotto – pasł owieczki i rysował. Zauważył go artysta i zaprosił do swojej pracowni. Gdyby to była dziewczynka, mistrz spojrzałby na jej twarz, a raczej stópkę (syndrom Kopciuszka) U dziewczyn szuka się czegoś innego, niż u chłopców – rób coś, a ktoś Cię zauważy. Rekrutacja artystów ma charakter społeczny (Taine) Bardzo rzadko artyści wywodzą się z arystokracji – mają bowiem inne cele. Nochlin – ten związek między pozycją społeczną, a artystą ma bardzo silny związek (dzieci artystów są artystami – ułatwienie środowiskowe)
- Sztuka nie jest autonomicznym aktem twórczym. Jest integralnym elementem struktury społecznej. Instytucje i mity jednych do sztuki delegują, innych odsuwa. Jest to walka o pieniądze, sławę – dalekie od talentu, geniuszu, itd. Tylko to przyjmuje Nochlin.

Emil Durkheim – francuski socjolog. Przełom XIX/XX w. Pierwszy sui generis socjolog – stworzył teorię socjologiczną uniwersytetcką. „Zasady metody socjologicznej” CO TO JEST FAKT SPOŁECZNY?
- socjologia ma być nauką opartą na zasadach racjonalności naukowej
- oddzielenie przedmiotu badań od podmiotu badań (społ. <-> socjolog)
- kultura jest ujmowana jako regulator postępowania jednostek. Jest zjawiskiem społecznym
- socjologia chce uniezależnić się od filozofii – ma być autonomiczna. Nie ma być psychologią. Jest antypsychologiczna, bo wszystkie zjawiska, które dotyczą ludzi i ich kultury, to fakty społeczne. To socjologia jest najbardziej ogólną nauką o społeczeństwie i kulturze – patronuje wszystkim innym naukom – pansocjologizm.
Metoda socjologiczna opiera się na tezie epistemologii bezzałożeniowej (w trakcie badania badacz jest zobowiązany do zamieszczenia swoich osądów i emocji) Badacz jest narzędziem. Opiera się także na zasadzie socjologicznego realizmu (społeczeństwo traktowane jako realny byt, a nie abstrakcja) Socjologiama być ścisłą metodą do badania faktów, traktowanych jako rzeczy. Metoda socjologiczna musi ściśle definiować fakty – obiektywne wskazywanie obiektywnego ich istnienia. Metoda socjologiczna przyjmuje poznawanie faktów z zewnątrz – obserwacja. Socjolog obserwuje, jest kimś na zewnątrz. Eksperyment – metoda oglądu.
Fakty społeczne to sposób myślenia i postępowania (wnioskowanie z postępowania o myśleniu) rozpoznawalne jako fakty społeczne dzięki temu, żę są zdolne oddziaływać przymusowo na świadomość indywidualną. Aby wpływać na zachowania społeczne, trzeba stosować przymus. Przymus klasyczny (musimy siedzieć, zdać egzamin itd.) Często posługujemy się miłością jako przymusem. Instytucje posługują się obiema strategiami przymusu.
Samobójstwo: Durkheim, samobójstwo jest faktem społecznym. W Polsce traktuje się samobójstw jako efekt wyboru poszczególnej jednostki. Samobójstwo dla Durkheima jest przykładem relacji pomiędzy jednostką a społeczeństwem.
Prawo socjologiczne: samobójstwo zmienia się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji grup społecznych, do których należy jednostka. Im bardziej środowisko jest zdezintegrowane, tym więcej samobójstw. Integracja, czy dezintegracja wpływają na decyzje jednostki. „Czego zaniedbaliśmy, że on to zrobił” zamiast „Dlaczego on to zrobił” Czynnik kulturowy – kultura danego społeczeństwa może oczekiwać, bądź zabraniać jakiegoś zachowania. XIX w – trzy obszary odpowiedzialne za fale amobójstw:
- rodzina (dezintegracja lub nadmierne zainteresowanie rodzin)
- grupy religijne (brak oparcia duchowego dla jednostki; nadmiar zainteresowania – samobójstwa zbiorowe przywódców sekt – daleko posunięta dyscyplina)
- płaszczyzna polityczna (człowiek chce mieć obowiązki wobec świata) Grupy polityczne są ważne, gdy wyrażają cele. Samobójstwo pojawia się tam, gdzie nie ma celu. Nie mamy dobrych praw dotyczących imigrantów – nie stanowimy oparcia.
Typy samobójstw:
- anomiczne (anomia – rozprężenie) społeczeństwo nie wie, co jest ważne, momenty kryzysu ekonomicznego, zmiany w strukturze społecznej, niepewność bytu, jednostka nie może układaćplanu swojego życia, brak równowagi pomiędzy tym, co odchodzi, a tym, co przychodzi. Samobójstwa w momencie krachu ekonomicznego.
- Altruistyczne – określa społeczeństwa niżej zorganizowane, na niższym stopniu cywilizacji. Otaczały jednostki nadmierną kontrolą, organizują jej cały świat i mogą wymagać oddania życia za ojczyznę, honor rodziny itp. Lub w pewnym momencie społeczeństwo przestaje pomagać jednostce i wtedy jest się podatnym. Człowiek tak bardzo należy do czegoś, że nienależy do siebie. Chłopak, dziewczyna – samobójstwa. Identyfikacja swojego losu z losem instytucji, drugiego człowieka itp. Np. idola, grup religijnych itd.
- Egoistyczne – w cywilizacjach zaawansowanych, dotyczy człowieka społecznego, dochodzi do akceptacji nadmiernego indywidualizmu. Jednostka szuka miejsca w społeczeństwie, a społeczeństwo mówi nie. Człowiek o bardzo wysokiej świadomości poszukuje w świecie idei, bo wyczerpał się indywidualny projekt na życie. Od społeczeństwa oczekuje bodźca i gdy go nie znajduje – popełnia samobójstwo. Depresja, melancholia jest progiem, od którego zaczyna się myśl o samobójstwie. (eee... mam jednak nadzieję, że nie!)

Naturalizm ontologiczny – uruchamia obszar badań socjologii – ontologię (jeden z trzech działów o socjologii – nauka o bycie) założenie dotyczące przedmiotu socjologii – przedmiotem nauk przyrodniczych i socjologicznych są fakty. Charakterystyczna dla XIX wieku. Na przełomie wieków pojawia się przekonanie, że nauki społeczne i przyrodnicze zajmują się zasadniczo różnymi rzeczywistościami – antynaturalizm ontologiczny. Każdy z typów nauk ma swoją rzeczywistość do badania. Przedmiotem socjologii stają się nie tylko fakty, ale i wartości. Przełom od naturalizmu epistemologicznego do antynaturalizmu epistemologicznego:
Naturalizm epistemologiczny – naśladowanie nauk przyrodniczych (biologia) Socjologia zapożycza metody badań od biologów. Silna analogia między sposobem badań na gruncie nauk przyrodniczych i społecznych.
Początek wieku XXI Skoro społeczeństwo nie jest analogiczne do rzeczywistości przyrodniczej, to musi istnieć inna metoda badań. Stąd trzy nowe perspektywy:
- hermeneutyka socjologiczna – odrzucenie tego, że można socjologię uprawiać bez założeń. (Można socjologię uprawiać rezygnując z założeń, jakie ma badacz, jego przekonań) Zał. Ukryte. W językach ukryte są założenia, którymi się posługujemy nawet o tym nie wiedząc. W momencie, gdy posługujemy się jakimś językiem, przestajemy być obiektywni. Językiem socjologii jest angielski. Założenia specyficzne: dotyczą człowieka, praworządności, religii, emancypancji, prawdy = założenia, w których się edukujemy przez grupy koleżeńskie, religijne itp. Z założeń ukrytych zrezygnować nie można, próbowano ograniczyć założenia specyficzne (M. Weber) Ten spór jest jednak nierozwiązywalny. Gadamer twierdził, że teoretycy społeczni nie wyróżniają się niczym, co uodporniałoby ich na przesądy płynące z tradycji (cały obszar kulturowy) To kultura określa, jakie założenia specyficzne ma badacz. Habermass mówił: autorefleksja pozwala przezwyciężyć badaczowi owe przesądy i uprzedzenia. Napędza badacza i walkę z uprzedzeniami tkwiącymi w umyśle badacza. Powinnością badacza jest autorefleksja, bo pozwala mu przekroczyć uprzedzenia. Hermeneutyka – rozumienie jako metoda. Habermass uczył pewnego typu politycznego myślenia. Powinniśmy się zaangażować w myślenie polityczne. Gadamer z kolei nie kazał angażować się w politykę. Przełom: antypozytywiści rezygnują z analogii między procesami społecznymi i przyrodniczymi. Wprowadzają pojęcie praktyki społecznej. Przyjęto także praktyki artystyczne i kulturotwórcze. Są one jednak częściowo nierozpoznawalne. Socjologia jest dziedziną wielopradygmatyczną = jest wiele sposobów jej uprawiania (uzmysłowiono to sobie w wieku XX) Socjologia antypozytywistyczna. Ta wielopradygmatowość wzięła się ze:
a) zmian zachodzących w historiografii niemieckiej (wiedza historyczna potoczna i naukowa niewiele się różnią, zacierano tą różnicę)
b) pojawienie się filozofii życia W Dilthey – korzenie z niemieckiego romantyzmu, niemiecka filozofia życia „Społeczeństwo jest całym naszym światem” Nie jesteśmy w stanie dostarczyć uniwersalnych informacji o społeczeństwie; domaga się mówienia takim językiem socjologii, by był zrozumiały dla tych, o których mówi; wysuwanie się poza świat społeczny przez badacza. Jest sprzymierzeńcem tych, którzy badają kulturę. Wiedza o kulturze jest złożona, nie ma żadnej uniwersalnej kultury; przeciwnik homogenizacji nauki – obrońca zróżnicowania metod w obszarze nauki. Heterogeniczność świata kulturowego. Świat kultury jest inny niż świat natury (nie ma żadnych analogii, bo kultura tworzy sensy i znaczenia a nie przedmioty fizyczne. Istotą kultury jest to, co znajduje się w naszych umysłach, a nie w muzeach – mentolistyczne ujmowanie kultury. Zadaniem badaczy kultury jest rozumienie owych sensów i znaczeń kultury z nie badanie procesów i zjawisk. Podstawą namysłu jest „życie” (jako pojęcie, kategoria) – irracjonalne popędy, dążenia na etapie przedrefleksyjnym, przyjmują one formę ludzkich działań, które są ekspresją „życia” i tworzą świat ludzki. Owe ludzki działania nie podlegają żadnym prawom przyczynowości. (inaczej niż u antypozytywistów) Czym są ludzkie działania? Ekspresją osobowości (pojawia się psychologizm) poprzez działania uzewnętrzniamy nasze osobowości. Osobowości prowadzą nas do wartości kultury, bo się obiektywizują, ale również prowadzą do przeżywania działania swojego i innych np. sztuka – przeżycie estetyczne. Prowadzi nas to do doświadczenia zbiorowego, wspólnoty psychicznej. Jakie są cechy tej wspołnoty i jak się do niej zbliżyć? Poprzez rozumienie psychologiczne oparte na mechanizmie introspekcji (sięgać do naszych przeżyć, by zrozumieć działania innych) Rozumienie hermeneutyczne: oparte na kulturze epoki, jeżeli chcę zrozumieć zjawisko kulturalne, czy dzieło, muszę mieć jeszcze jakąś wiedzę o tej epoce. Żeby zaś poznać epokę, trzeba zrozumieć poszczególne dzieła – koło hermeneutyczne.
- Kulturalizm
- fenomenologia socjologiczna
Weber – każe odróżniać technologię od kultury. Jego koncepcja jest bardzo rozbudowana, efektowna. Wyprowadza badania socjologiczne z pozytywizmu. Nie była to jednak konsekwentna próba, bp czerpał jednak ważne elementy z XIX wieku. Socjologia jest dla niego nauką o faktach i wartościach. Dbał, by wartości łączyły się z faktami. Zadaniem socjologa jest łączenie faktów z wartościami. Webera interesowała relacja między rozumem i wiarą. Weber pytał, czy wtedy, kiedy wybieramy rozum, odrzucamy wiarę? I odwrotnie. Stwierdził: „Nie stoi nic na przeszkodzie, aby wiara pracowała dla rozumu i rozum dla wiary” Nie każde spotkanie rozumu z wiarą rodzi postęp. Jaka jest relacja między religią a nauką? Pomiędzy religią a nauką nie ma sprzeczności (wg. Webera) Problem obiektywności w naukach społecznych. Czy nauki owe przynoszą obiektywną wiedzę na temat świata społecznego? Czy socjologia jest nauką obiektywną, czy oceniającą? Socjolog powinien być obiektywny. Dążenie to jednak frustruje jego samego i badane społeczeństwo. Gdy socjolog mówi prawdę, wszyscy są rozczarowani.
Kto to jest intelektualista? Jakie są jego obowiązki i nadzieje? Punktem wyjścia stał się socjolog. Społeczeństwo wymaga od niego wypowiadania poglądów, ale z drugiej strony domaga się diagnozy. Przede wszystkim jesteś ekspertem w temacie swojego wykształcenia (społeczeństwo końca XX wieku) Socjolog jest zatem ekspertem wynajmowanym przez społeczeństwo. Intelektualista – ekspert. Gromadzi szeroką wiedzę. Intelektualiści w nowych mediach pełnią funkcję gwiazd. Weber nie o takich intelektualistach myślał. Inaczej kształci się w obiegu eksperckich i medialnych.
1905 „Etyka protestancka i duch kapitalizmu” Weber „szkice socjologii religii” Etyka – reprezentuje wartości, wiarę, religię; duch kapitalizmu – fakty, rozum. W tej książce interesowałago relacja między ascetycznym etosem religii protestanckiej i racjonalnym kapitalizmem „Ascetyczny etos”
· asceza katolicka – asceta wyrzeka się świata zewnętrznego, oparta na micie ubóstwa, które jest wartością
· asceza protestancka – prowadzi do świata zewnętrznego, bo ma tam wiele obowiązków, ograniczenie wolności, obowiązkiem jest bogacenie się, bo sukces ekonomiczny jest znakiem łaski Boga. Jeśli posiadamy bogactwa, musimy zrobić z nich użytek – pomnażanie talentów, źle ocenia rozdawanie majątku innym, których zniechęcamy w ten sposób do pracy, wspomagamy ich lenistwo. Największym grzechem jest grzech lenistwa. Najważniejsza wartość – praca, bo jest rolą człowieka na ziemi – powołanie w służbie boga (praca łączy wątek ziemski i transcedentny) Nie jest ona środowiskiem do zdobycia pieniędzy, lecz celem samym w sobie (wartość autotelityczna) Nie możemy służyć bogu, gdy jesteśmy leniwi. Żebractwo jest naganne, uchylanie się przed naszym obowiązkiem. „Grzech lenistwa wymierzony jest przeciw bliźniemu” Jeżeli filantropia, to tylko zorganizowana, fundacje, itp.podsumowaniem gromadzenia dóbr jest ograniczenie konsumpcji, gromadzi się po to, by inwestować, pomnażać, tworzyć nowe miejsca pracy, racjonalnie je spożytkować. 3 najważniejsze wartości więc to: praca, odpowiedzialność i ograniczenie konsumpcji. Są one filarem systemu kapitalistycznego: im więcej mam, tym więcej pracuję; uczciwość w interesach i w stosunku do państwa i wspólników; wywiązywanie się ze swoich obowiązków; konsumuje się dobra, gdy nie ma już możliwości inwestycji. Pierwszeństwo ma rozwój jednostki lub organizacji. Sukces jest podstawą racjonalności kapitalistycznej.
WARTOŚCIOWANIE SOCJOLOGII: w koncepcji Webera: badanie wartości jest przedmiotem socjologii, natomiast wartościowanie zjawisk świata społecznego – nie. Taka postawa obowiżuje w socjologii do dzisiaj. Wartościowanie przeszkadza socjologowi w pracy. Na wartościowaniu oparta jest zaś krytyka artystyczna. Socjologia odwołuje się do rozumu, więc badacze zobowiązani są do rezygnacji z doświadcznia osobistego (inaczej niż u Dilthey’a) i zrezygnować z przekonań o charakterze pozanaukowym (mitów, magii, astrologii) Jest to pułapka dla socjologów, bo zajmują się oni przekonaniami potocznymi. Obowiązkiem socjologa jest zdobycie kompetencji technicznych (zespół narzędzi, warsztatu naukowego) Narzędziem poznania staje się rozumienie.
Dilthey – rozumienie psychologiczne – rozumienie hermeneutyczne
Weber – rozumienie
· interpretacja (dotyczy znaczeń społecznych) rekonstrukcja znaczeń społecznych, staranie się uchwycenia znaczenia faktów, z którymi ma się do czynienia.
· Rozumienie (motywacyjne) identyfikacja motywu działań społecznych (dlaczego ktoś coś robi) Pierwszym momentem jest pojawienie się obserwatora jakiegoś zdarzenia (ja, wybicie szyby) Dwa: ustalenie motywu działania, próbujemy zrozumieć motyw działania (oceniamy doświadczenie jednostek podejmujących działania, próbujemy dotrzeć do wartości kierujących tymi ludźmi, np. agresja; jakie interesy realizuje jednostka tym działaniem np. rozładowanie emocji) Gdy odtworzymy te stadia, to mamy do czynienia z rozumieniem motywacyjnym (rekonstrukcja 3 elementów: interesów, wartości, doświadczenia) Działania społeczne – rzeczywiste wydarzenia i sytuacje; rozumieniem motywacyjnym (rekonstrukcja 3 elementów: interesów, wartości, doświadczenia) Działania społeczne – rzeczywiste wydarzenia i sytuacje.
· Wyjaśnianie
· Potwierdzenie empiryczne (dotyczy interpretacji) mówi, czy zinterpretowaliśmy działania prawidłowo (musimy dla naszych interpretacji dać potwierdzenie empiryczne)
Interpretacja -> rozumienie -> wyjaśnienie -> potwierdzenie empiryczne: utożsamiane z socjologią hermeneutyczną
SOCJOLOGIA FENOMENOLOGICZNA: Źródła:
- recepcja myśli fenomenologów Husserla i uczniowie: Aron Gurvitsch i Schtz
- badania nad miastem wprowadziły do socjologii zainteresowanie marginesami ale i codziennością. To można znaleźć u fenomenologów
- XIX/XX w. – przełom antypozytywistyczny, ośmiela fenomenologów do prowadzenia badań inaczej rozumianych
Interesował ich kryzys kultury europejskiej. Socjologowie wzięli od Husserla pojęcie świata przeżywanego (lebenswelt) stał się centralnym punktem socjologii fenomenologicznej; świat przednaukowy doświadczony w praktykach dnia codziennego; podłoże wszelkiego naukowego poznania; konglomerat świata kulturowego i naturalnego, świat kultury stanowi jego najważniejszą część.
Aron Gurvitsch: ginie świat naturalny, pozostaje kultura, która staje się przedmiotem badań. Świat przeżywany to ten, który spotykamy w życiu codziennym, jest światem wspólnym. Nie wymaga szczególnej wiedzy. Jest dostępny dla każdego. Jest nam dany w bezpośrednim doświadczeniu. Świat przeżywany dany jest nam w postrzeżeniach i derywatach: pamięci i oczekiwaniach (to, co zapamiętamy z naszych praktyk codziennych) Jest niezależny od praktyk naukowych (niezależnie, czy istnieje jego naukowa interpretacja, on istnieje, bo my go postrzegamy) Powinniśmy się pozbyć złudzenia, że wprowadzimy w nim jakiś porządek (idealny, matematyczny, logiczny) Wszelkie rzeczy, jakie tu spotykamy, ujmujemy jako rzeczy użyteczne (selekcja na podstawie użyteczności – czy służą jakiemuś celowi) Rzeczy odnoszą się do naszych działań i zachowań – bycie w społeczeństwie. Te rzeczy funkcjonują, bo my je postrzegamy, pojawiają się w naszym konkretnym działaniu. Świat społeczny jest światem kulturowym. Rzeczywistość dnia codziennego nie składa się tylko z rzeczy; ten świat, który postrzegamy składa się także z refleksji dotyczących tych rzeczy; świadomość ta nie jest osobista, przynależę do procesu społeczno-historycznego. Rzeczy – sens – obiekt kulturowy – świat kulturowy. Istotą życia i praktyk jest nadawani