Produkcja żywności a wyżywienie.

U progu XXI w., mimo postępu technicznego i technologicznego, w wielu regionach świata nadal nie jest rozwiązany problem wyżywienia ludności. Wyżywienie niedostateczne i głodowe charakteryzuje ok. 30 państw świata, głównie kraje afrykańskie (Kenię, Zimbabwe, Zambię, Zair, Liberię, Mozambik, Etiopię, Angolę, Rep. Środkowoafrykańska, Siewa Leone, Boliwię, Ugandę, Tanzanie, Kamerun, Ghane, Rwande, Somalie, Nigerie, Madagaskar, Malawi), niektóre kraje azjatyckie Kambodżę, Nepal, Srilanke, Afganistan, Irak, Bangladesz), a także Ameryki Łacińskiej (Peru, Haiti). W krajach ubogich dobowe spożycie produktów nie przekracza 2200 koal, a dobowe spożycie białka - 60 g, przy czym spożycie białka zwierzęcego jest bardzo małe, zwłaszcza w Mozambiku, Bangladeszu, Rwandzie i Malawi, gdzie nie przekracza nawet 5 g dziennie.
Małe spożycie kalorii, niewielkie spożycie białka i nie urozmaicona dieta przyczyniają się do zaburzeń w rozwoju fizycznym i umysłowym mieszkańców, a także są podstawową przyczyną braku odporności na wiele chorób, a tym samym i zgonów dzieci i dorosłych.
W wielu krajach słabo i średnio rozwiniętych żywienie jest określane mianem zadowalającego - dzienne spożycie kalorii wynosi 2200-2600 koal, a białka 60-80 g. Należą do nich: Gujana, Chile, Kuwejt, Burkina Faso, Sudan, Gabon, Myanmar, Senegal, Surinam, Mali. Można także do tej grupy zaliczyć te kraje, w których albo spożycie białka, albo spożycie kalorii jest nieco wyższe, ale nadal nie osiągające normy, np. Brazylię, Chiny, Arabię Saudyjską, Libię, Salwador, Kolumbię, Indonezję, Wenezuelę, Paragwaj, Meksyk, Algierię, Iran, Rep. Południowej Afryki. Ludność tej grupy krajów konsumuje dużo zbóż lub roślin bulwiastych, a jednocześnie zbyt mało - mięsa, mleka, warzyw, jaj.
Żywienie obfite lub normalne (dobowe spożycie powyżej 2600 kcal, a białka powyżej 80 g) cechuje kraje wysoko i średnio rozwinięte. Należą do nich wszystkie kraje europejskie, Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Japonia, Izrael, Turcja, Singapur, Hongkong, Korea Południowa, KRL-D, Argentyna, Maroko, Egipt oraz niektóre kraje rozwijające się, często monokulturowe (Zjednoczone Emiraty Arabskie, Tunezja, Maroko, Urugwaj, Liban, Jordania). Kraje te uzyskują w większości przypadków PKB powyżej 3 tys. USD/osobę lub, dzięki korzystnym warunkom naturalnym, dużą produkcję żywności/osobę, co umożliwia nie tylko zaspokojenie potrzeb rynku wewnętrznego, lecz także osiągnięcie pozycji ważnego eksportera żywności na rynku światowym. Szczególnie dużo kalorii spożywają mieszkańcy takich krajów, jak: Irlandia (3847 kcal), Grecja (3815), Stany Zjednoczone (3732), Hiszpania (3708). Natomiast najwięcej białka spożywa się w: Islandii (123,3 g), Irlandii (122), Nowej Zelandii (118), Francji (116), Grecji (114) oraz Stanach Zjednoczonych (113).

W miarę upływu czasu zmienia się poziom wyżywienia poszczególnych regionów świata. W latach 1979-1992 przeciętne na świecie spożycie dobowe kalorii - według danych FAO - wzrosło 0 10~ i w 1992 r. wyniosło 2718 kcal, a spożycie białka - 0 9~6, do 70,8 g. W skali świata można więc mówić o wystarczającym dobowym spożyciu kalorii, przy jednoczesnym utrzymywaniu się zbyt małego spożycia białka.
Największe zmiany nastąpiły w analizowanym okresie w krajach słabo rozwiniętych. Wyraźna poprawa sytuacji wyżywieniowej pod względem zarówno wartości ._ kalorycznej pożywienia, jak i zawartości w nim białka (wzrost spożycia kalorii i białka o 30%) wystąpiła w takich krajach, jak: Algieria; Tunezja, Arabia Saudyjska, Iran, Liban, Mauretania, Dżiburi oraz Chiny. Jest to związane z inwestycjami w rolnictwie, możliwymi dzięki petrodolarom (Algieria, Arabia Saudyjska, Iran) oraz wprowadzeniu na szerszą niż dotychczas skalę „zielonej rewolucji", przy jednoczesnym zmniejszeniu przyrostu naturalnego (np. w Chinach). Z kolei, znaczące pogorszenie poziomu wyżywienia (o prawie 1/3 kalorii i białka) zanotowano w: Sierra Leone, Liberii, Afganistanie, Malawi i Kambodży. Było to wywołane zbyt wolnym, w porównaniu do dynamiki wzrostu liczby ludności, tempem wzrostu produkcji żywności, co należy wiązać z niedoborem środków na inwestycje w rolnictwie, a także z pojawiającymi się, często szczególnie w krajach afrykańskich, powodziami, suszami, plagami szarańczy, szczurów itp.

W latach dziewięćdziesiątych najgorsza sytuacja żywnościowa nadal dotyczy Afryki oraz częściowo Azji, a perspektywy poprawy są odległe, gdyż wzrost PKB jest tam wolniejszy niż przyrost liczby ludności. Większość dochodów państw tych kontynentów jest przeznaczana na zaspokojenie potrzeb bieżących (na spożycie). W tej sytuacji tylko niewiele środków pozostaje na akumulację, a tym samym na niezbędne inwestycje w rolnictwie. Niekorzystny wpływ mają także zacofanie techniczne oraz czynniki tradycyjne-kulturowe. Nic więc dziwnego, że produkcja żywności na osobę w tych regionach ma tendencję spadkową.

Sposobem na złagodzenie deficytu żywności w krajach borykających się z problemami głodu lub niedożywienia, a także źródłem korzyści z tytułu sprzedaży nadwyżek płodów rolnych jest handel międzynarodowy. Dlatego kraje będące w złej sytuacji wyżywieniowej w miarą możliwości importują żywność, czerpiąc środki na sfinansowanie zakupów żywności m.in. ze sprzedaży artykułów rolnych o charakterze nieżywnościowym (używki, rośliny przemysłowe) lub artykułów żywnościowych produkowanych na eksport, np. za relatywnie drogi ryż mogą kupić tańszą pszenicę.
Dlatego eksporterami artykułów rolnych jest zdecydowana większość państw świata, charakteryzująca się różnym poziomem zaspokojenia potrzeb żywnościowych, przy czym można zauważyć, że eksporterzy netto żywności to:

1) kraje wysoko rozwinięte o małej ilości użytków rolnych/mieszkańca, ale o intensywnym rolnictwie, czyli o dużej produkcji na jednego mieszkańca, mający nadwyżki eksportowe, np. Holandia, Belgia, Dania, Francja, Irlandia,

2) kraje o dużej ilości użytków rolnych na osobę, czyli mające duże zbiory lub dużą produkcję artykułów pochodzenia zwierzęcego na mieszkańca, co umożliwia uzyskanie nadwyżek eksportowych; dotyczy to np. Australii, Kanady.

Uzyskanie nadwyżek jest również możliwe przy względnie małej produkcji na osobę, pod warunkiem jednak, że przeciętne spożycie danego artykułu jest stosunkowo nieznaczne, np. ryżu w Stanach Zjednoczonych.
Do eksporterów żywności netto należą m.in.: Argentyna, która dostarcza mięsa, wełny, skór, pszenicy, nasion roślin oleistych (soi, słonecznika), owoców cytrusowych, Brazylia eksportująca kawę, soję, sok pomarańczowy, cukier, wołowinę, ryż, komponenty paszowe, bawełnę, Kanada dysponująca nadwyżkami pszenicy, jęczmienia, mięsa wołowego i wieprzowego, rzepaku, ryb (aż 75Yo połowów), Holandia zaopatrująca rynek międzynarodowy w mięso wołowe, wieprzowe i drobiowe, mleko i jego przetwory, jaja, owoce i warzywa, ziemniaki, kwiaty doniczkowe.