Porównaj założenia i cechy kultury średniowiecza i renesansu

Kultura w odrodzeniu diametralnie zmieniła się w stosunku do tej znanej z średniowiecza. Zmieniła się tematyka i charakter tworzonych dzieł, zmieniło się ludzkie podejście do różnych spraw. W swojej pracy porównam kultury obu epok wskazując ich podobieństwa i różnice.

Wynaleziony w 1450 roku przez Jana Gutenberga druk przyczynił się do zwiększenia dostępności wszelkiego rodzaju ksiąg i encyklopedii. W średniowieczu książki były przepisywane ręcznie. Proces ten był bardzo czasochłonny, a przepisane księgi były bardzo drogie i niewielu ludzi było w stanie pozwolić sobie na ich zakup. W renesansie natomiast we wszystkich większych miastach łacińskiej europy powstawały drukarnie, wytwarzane przez nie książki były znacznie tańsze, co umożliwiło rozpowszechnianie literatury i zwiększenie grona jej odbiorców.

W średniowieczu dominowała łacina. Był to język ludzi wykształconych, to w nim właśnie wykładano na uczelniach oraz spisywano księgi. W renesansie stopniowo odchodzono od języka łacińskiego i zaczęto pisać w językach narodowych, tak by również ludzie nie znający łaciny mogli czerpać z dorobku kulturowego. Ponadto dzieła tworzone w języku narodowym podkreślały odrębność i oryginalność kultury danego państwa. Należałoby tu przywołać słynne słowa polskiego poety Mikołaja Reja - „A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.”.

Zmianie uległa również tematyka tworzonych dzieł. W średniowieczu panował teocentryzm, wszystko tworzone było zgodnie z zasadą ad maiorem gloriam Dei - na większą chwałę Bożą. Dzieła nawiązywały do stwórcy, jego wielkości, nieba, aniołów oraz postaci świętych. Twórcy byli anonimowi, gdyż nie tworzyli swych dzieł dla własnej sławy i pieniędzy, lecz by wywyższać Boga. Natomiast renesans bardzo dobrze opisują słowa Terencjusza - „Homo sum; humani nihil a me alienum puto.”, czyli człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce. Rozwinął się prąd kulturowy zwany humanizmem. Człowiek stał się w centrum zainteresowania pisarzy, malarzy i filozofów. W przeciwieństwie do średniowiecza, gdzie ludzie nie interesowali się zbytnio swoim losem i doczesnością (popularne „memento mori”), ponieważ wierzyli, że prawdziwe życie czeka ich po śmierci w niebie, ludzie renesansu zaczęli skupiać się na życiu doczesnym, zgłębiać fizjologię i umysł człowieka. Doskonałym przykładem tego jak i symbolem epoki jest „Człowiek witruwiański” Leonarda da Vinci. Przedstawia on człowieka wpisanego w kwadrat i okrąg. Ukazuje to proporcje ludzkiego ciała oraz jego doskonałość i symetryczność. Renesansowe malarstwo, w przeciwieństwie do prostego i sztywnego średniowiecznego przedstawiającego Boga i postaci świętych, ukazywało ludzi i ich codziennie życie. Obrazy były bardziej dynamiczne, kolorowe, widoczne było tło, zaczęto w nich wykorzystywać perspektywę linearną, która umożliwiała odtwarzanie trójwymiarowej przestrzeni na płaskiej powierzchni.

Architektura również uległa przekształceniu w renesansie. Porzucano wysokie i strzeliste wieżyczki, ostre łuki na rzecz kopuł i łuków półkulistych. Budowle miały ukazywać piękno i wspaniałość świata ziemskiego w przeciwieństwie do średniowiecznych budowli mających pnąc się ku niebu i zwracać uwagę ludzi na Boga. Zaczęto nawiązywać do antyku, szczególnie do dorobku Rzymian.

W renesansie zaczęto się interesować życiem społecznym oraz polityką w tym kwestią sprawowania rządów nad poddanymi. W średniowieczu powszechny był wzór władcy, który zakładał, że powinien być on bogobojny, walczyć za chrześcijaństwo, wspierać kościół. Niccolo Machiavelli w swoim dziele „Książe” przedstawia odmienną wizję władcy. Według niego powinien on przede wszystkim kierować się dobrem swojego państwa. W swoich działaniach musi być bezwzględny, czasami nawet okrutny, może on stosować wszystkie możliwe sposoby, ponieważ „cel uświęca środki”. Machiavelli pisał iż władca powinien łączyć cechy lwa i lisa. Znaczy to że powinien zarówno walczyć uczciwie i szlachetnie, jak i potrafić działać skrycie i być przebiegły. Tym samym odeszło się od średniowiecznego dualizmu, czyli prostego i wyraźnego podziału wszystkiego na dobro lub zło. Zauważono, że nie wszystko jest czarne lub białe, ale że istnieje wiele rodzajów szarości.

Zastanawiano się również nad idealnym ustrojem politycznym. Stworzono wtedy utopijne wizje państwa, w którym wszyscy sprawiedliwie dzielą się dobrami, nie istnieje własność prywatna. Powstały także podwaliny dla ustroju monarchii absolutnej. Ich twórcą był Jean Bodin, autor „Sześciu ksiąg o Rzeczypospolitej”, który uważał ten rodzaj władzy za najdoskonalszy. Jego zdaniem władza takiego monarchy powinna być ograniczona wyłącznie prawem boskim i naturalnym. Ówcześni pisarze zaczęli także krytykować i wyśmiewać poglądy i postawy średniowieczne, w tym etos rycerski (Don Kichote z La Manchy Miguela Cervantesa), zasady dworskie (Dworzaninie Baltazara Castiglionego) oraz system feudalny (Gargantua i Pantagruel Francoisa Rabelaisa).

Podsumowując kultura renesansu znacznie różniła się od tej znanej ze średniowiecza. Porzucono teocentryzm na rzecz humanizmu. Artyści zaczęli podpisywać się własnym imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem pod swoimi dziełami. Ich treść również się zmieniła, gdyż zamiast być podporządkowana religii, Bogu, zaczęła ukazywać człowieka, świat ziemski. Ludzie przestali skupiać się wyłącznie na śmierci i życiu po niej, a zainteresowali się życiem tu i teraz oraz tym jak sprawić, by było ono jak najlepsze. Rozmyślano więc nad najlepszym ustrojem państwowym, sposobem rządzenia poddanymi przez władcę i sprawowania przez niego władzy. Poeci zaczęli tworzyć swoje dzieła już nie tylko po łacinie, ale również w językach narodowych, tak by mogły one trafić do szerszej grupy odbiorców. Przypomniano sobie także o dorobku kulturowym antyku – greckim, rzymskim. Przejawiało się to między innymi w architekturze ówcześnie wznoszonych budowli czy wyznawanemu światopoglądowi i podejściu do życia.