“Scharakteryzuj sposoby jakimi Polacy w XIX wieku próbowali odzyskać niepodległość.”

“Scharakteryzuj sposoby jakimi Polacy w XIX wieku próbowali odzyskać niepodległość.”



W XIX wieku wśród Polaków istniało wiele teorii na temat sposobu odzyskania niepodległości przez państwo polskie. Podziały wśród rodaków na pewno nie wpłynęły pozytywnie na szanse osiągnięcia sukcesu. W swojej pracy przedstawię jednak sposoby jakimi w XIX wieku chcieli oni uwolnić się od zaborców.

Pomimo licznych pomysłów na odzyskanie niepodległości można je podzielić na dwie główne grupy: walka zbrojna i dyplomacja. Pierwszą poważną szansą dla Polaków na odzyskanie niepodległości była postać Napoleona Bonaparte. Polski generał Henryk Dąbrowski zwrócił się do niego z prośbą o pozwolenie na utworzenie Legionów Polskich we Włoszech. Apogeum wiary w wyzwolenie przez polskich zwolenników Bonapartego nastąpiło po bitwie pod Austerlitz w 1805 roku. Po tym wydarzeniu wojska napoleońskie wkroczyły na polskie ziemie. Jak się później okazało Napoleon często nadużywał zaufania Polaków wysługując się nimi dla swoich celów. Nie kwapił się jednak do działania na rzecz oswobodzenia Polski. Jest to zrozumiałe, ponieważ narażanie się państwom zaborczym nie leżało w interesie jego i jego kraju. W wyniku wywierania presji na cesarza Francuzów udało się Polakom uzyskać pewne korzyści. Utworzone zostało Księstwo Warszawskie, któremu Bonaparte nadał nawet konstytucję na kształt konstytucji francuskiej. Naród polski nie był jednak usatysfakcjonowany tym obrotem spraw, ponieważ w rzeczywistości wszelkie decyzje w kraju podejmował francuski cesarz, a sama nazwa państwa, która brzmiała “księstwo”, zamiast “królestwo”, w dodatku “warszawskie”, a nie “polskie” umniejszało świetność państwa polskiego, powodowało niezadowolenie, gdyż był to w pewnym sensie regres Polski jako kraju. Nadzieje Polaków i wiara w Napoleona ostatecznie legła w gruzach w 1815 roku po jego “samobójczym” ataku na Rosję, kiedy jego wojska zostały pokonane. To podwójnie osłabiło morale Polaków, ponieważ nie tylko ich “wyzwoliciel” został pokonany, ale także wzrosło na świecie przekonanie o potędze rosyjskiej armii.

W związku z zaostrzaniem represji przez cara, obawą o wysłanie Polaków do tłumienia powstania Belgów oraz licznymi aresztowaniami polskich działaczy niepodległościowych w 1830 roku wybuchło powstanie listopadowe. Decyzja o jego powstaniu zapadła dość niespodziewanie, nie posiadano żadnego konkretnego planu działania, liczono raczej na spontaniczny zryw narodu polskiego, który ochoczo przyłączy się do walk z wojskami nieprzyjaciela. Rzeczywistość okazała się jednak brutalna dla marzycieli o wolnej Polsce. Powstanie zakończyło się totalną klęską. Polskie siły zostały rozgromione przez wojsko carskie. Zginęło wielu wybitnych dowódców i przedstawicieli inteligencji polskiej. To jak i jeszcze większe represje oraz rusyfikacja były potężnym ciosem dla Polaków. Wydawałoby się, że już na długo zapomnieć mogą o swoim państwie. Jednakże praktycznie zaraz po upadku powstania zaczęły powstawać kolejne koncepcje odzyskania niepodległości. Głównie tworzyli je przedstawiciele inteligencji, szlachta, która uciekła za granicę w obawie przed zemstą cara. “Wielka Emigracja” poczęła starania o przekonanie państw zachodu o słuszności sprawy polskiej. Nie można jej odmówić pewnych sukcesów dyplomatycznych, jednakże ostatecznie nie doprowadziły one do celu.

W 1863 roku wybuchło kolejne powstanie - styczniowe. Polacy byli przekonani, że mają szansę się oswobodzić po porażkach Rosji w wojnie krymskiej. Byli też poniekąd zmuszeni do powstania przez narastające represje, aresztowania polskich patriotów i tak zwaną “brankę”. Oczywiście i to powstanie okazało się kolejną klęską przynoszącą jeszcze większy ucisk ze strony Rosji. Dopiero po tych licznych porażkach do Polaków na poważnie zaczęła docierać myśl, że siłą niepodległości nie uzyskają. Niestety nie wszyscy byli na tyle sprytni by to zrozumieć. Jednakowoż na terenie zaborów szerzyły się wśród Polaków idee pracy u podstaw i pracy organicznej. Stwierdzono, że aby uzyskać niepodległość należy stworzyć wykształcone społeczeństwo, które posiadałoby świadomość narodową. Chciano również zmniejszyć przepaść dzielącą chłopów i szlachtę. Uważano, że cały naród polski musi ze sobą współpracować, tak jak dzieje się to z każdym członem organizmu, a prawdziwy Polak powinien realizować swoją powinność patriotyczną poprzez edukację, przedsiębiorczość. Dostrzeżono więc znaczenie potęgi gospodarki, która również ma ogromne znaczenie podczas wojny obok wojska. Niejednokrotnie przekonała się o tym Rosja o której mówiło się “kolos na glinianych nogach”. Millenerzy czyli zwolennicy pokojowego odzyskania wolności sądzili, że dopiero po wzmocnieniu polskiej gospodarki i zjednoczeniu Polaków należy wyczekiwać na odpowiedni moment do pozbycia się zaborców z terenów państwa polskiego.

Podsumowując sposobami jakimi Polacy pragnęli uzyskać niepodległość w XIX wieku były powstania i budowanie potęgi Polski zgodnie z zasadami pracy organicznej i pracy u podstaw. Jak pokazała historia walka zbrojna nie opłaciła się, przyniosła niepotrzebną śmierć, zniszczenia i jeszcze większe represje. Polacy nie mieli szansy aby skutecznie przeciwstawić się wszystkim zaborcom. Dopiero po powstaniu styczniowym na poważnie podjęto działania inną drogą - drogą dyplomacji. Uważam, że dopiero w ten sposób Polacy faktycznie mieli szansę na odzyskanie niepodległości. Tezę tą popiera przykład Finlandii, która cieszyła się dużo większą autonomią, a w późniejszym czasie stała się niezależnym państwem. Prawdopodobnie Polska zyskała by dużo więcej, gdyby postąpiła tak samo.