Młoda Polska - opracowanie epoki.

IMPRESJONIZM,
Kierunek w kulturze europejskiej ostatniego 30-lecia XIX w. i początku XX w., zainicjowany w sztukach plastycznych (zwłaszcza w malarstwie), mający swoje odpowiedniki w literaturze i muzyce.

1. LITERATURA. W liryce (P. Verlaine, K. Przerwa Tetmajer) impresjonizm przejawiał się jako dążność do utrwalania w obrazie poetyckim przelotnych wrażeń i nastrojów, do wywoływania doznań zmysłowo-uczuciowych poprzez swobodne skojarzenia wrażeń różnego typu (barw, dźwięków); w prozie (J.K. Huysmans, W.S. Reymont, S. Żeromski) i w dramacie (M. Maeterlinck) prowadził do rozluźnienia kompozycji, fragmentaryczności, wyeksponowania pierwiastków liryczno-nastrojowych; w krytyce literackiej wyrażał się w formułowaniu osobistych ocen na temat dzieła literackiego, wolnych od zobowiązań naukowych i ideologicznych; impresjonizm w literaturze nie był kierunkiem samodzielnym, wchodził w związki z innymi prądami (naturalizm, symbolizm

2. SZUTKA Kierunek w malarstwie i rzeźbie ostatniego trzydziestolecia XIX w. i początkach XX w., którego istotą było subiektywne utrwalanie wrażeń jednostkowych. Impresjonizm był reakcją na eklektyczny akademizm w malarstwie XIX w.; czynnikami, które wpłynęły na impresjonizm były m.in.: malarstwo romantyzmu oraz barwny drzeworyt japoński; impresjonizm narodził się we Francji w środowisku młodych malarzy, którzy 1874 urządzili w Paryżu wystawę; spotkała się ona z wrogim stanowiskiem krytyki, a od tytułu obrazu C. Moneta Impresja –„Wschód słońca” 1872, powstała nazwa grupy; obok C. Moneta najbardziej konsekwentni reprezentanci impresjonizmu: A. Sisley, C. Pissarro oraz A. Renoir, E. Degas, B. Morisot i M. Cassat. Wpływ impresjonizmu zaznaczył się w ostatniej fazie twórczości E. Maneta, oddziałał też na P. Cezanne'a, P. Gauguina i V. van Gogha. Główne cechy impresjonizmu: malarstwo plenerowe utrwalające bezpośrednie wrażenia zmysłowe, swobodna technika malarska, nowa konstrukcja obrazu (asymetryczna kompozycja, silne skróty, zbliżenia), szkicowość; tematyka: pejzaż, martwa natura, rzadziej kompozycje figuralne. Impresjonizm odegrał wielką rolę w rozwoju sztuki nowoczesnej; w Polsce poszukiwania zbieżne z impresjonizmem zapoczątkował A. Gierymski. Zdobycze impresjonizmu przeszczepili do kraju J. Pankiewicz i W. Podkowiński.

SYMBOLIZM
Kierunek artystyczny gł. w literaturze i sztukach plastycznych drugiej połowy XIX i początku XX w.; reakcja na filozofię pozytywizmu, estetykę naturalizmu i sztukę impresjonizmu; odwoływał się do intuicji, przeżyć emocjonalnych, stanów mistycznych; główny środek artystyczny –symbol.

EKSPRESJONIZM
Kierunek w literaturze, sztuce, muzyce, teatrze i filmie w pierwszym 30-leciu XX w., gł. w Niemczech; opozycja wobec impresjonizmu, estetyzmu, naturalizmu, poszukiwanie prawd absolutnych i uniwersalnych; twórczość pojmowana jako subiektywny wyraz przeżyć wewnętrznych artysty, krytyka współczesnej cywilizacji, tendencje mistyczne, pacyfistyczne; deformacja zewnętrznego obszaru świata, posługiwanie się dynamicznym kontrastem, karykaturą i groteską.

NATURALIZM
Literacka metoda twórcza i kierunek literacki, odmiana późnego realizmu XIX w.; twórca i teoretyk E. Zola; naturalizm przejawiał się gł. w prozie i dramacie; postulat naukowej metody twórczej (ograniczenie fikcji literackiej, dokumentaryzm, przyrodniczy determinizm w ujęciu bohatera literackiego), inspirowanej m.in. teoriami K. Darwina i H. Taine'a; poszerzenie zasobu środków stylistycznych (autentyzm językowy) i zakresu tematycznego literatury (środowiska ludowe, masowe ruchy społeczne), ostre widzenie kontrastów społecznych, pesymistyczno -fatalistyczna tonacja utworów; główni przedstawiciele: A. Dygasiński, G. Zapolska. Tendencje naturalistyczne, polegające na wiernym, niemal fotograficznym, naśladownictwie natury, przejawiały się w sztuce różnych epok;

DEKADENTYZM
Termin określający tendencje w literaturze i sztuce europejskiej schyłku XIX w. oraz w obyczajowo-artystycznym stylu epoki, będące wyrazem przekonania o zmierzchu europejskiej formacji kulturowej; postawa buntu artysty przeciw cywilizacji urbanistyczno-przemysłowej i filisterskiej moralności.