"Być albo mieć" to alternatywa. przed którą staje każdy człowiek. Scharakteryzuj bohaterów literackich, którzy dokonali wyborów.

Ludzie od niepamiętnych czasów zadawali sobie pytanie o najważniejsze wartości w ich życiu. Co jest dla nich lepsze: Przeżyć w dobrobycie i przepychu, dążyć do zdobywania bogactw, pieniędzy, przyjąć postawę „mieć”. Czy może kształtować swoją osobowość, stać się szlachetnym człowiekiem i troszczyć o bliźnich, jak propaguje przyjęcie postawy „być”. Literatura dostarcza nam wielu przykładów różnych postaw wobec powyższych zagadnień.
Ebenezer Scrooge, bohater „Opowieści Wigilijnej" Karola Dickensa jest przykładem, którego życie wypełnia wartość "mieć". To bardzo bogaty człowiek, dla którego liczy się tylko majątek. Nie potrafi jednak dzielić się nim z innymi. Ludzie nie przepadają za jego towarzystwem. Scrooge jest człowiekiem niewrażliwym oraz obojętnym na los i krzywdę innych ludzi. Jest samotny, zgorzkniały i bezduszny. Święta Bożego Narodzenia postanawia spędzić w swoim kantorze, ponieważ uważa, że to święto wymyślone przez głupców, którzy nie potrafią do niczego w życiu dojść. Gdy pewnego dnia zawitało do niego dwóch mężczyzn, zbierających na żywność dla biednych, Scrooge nie dał ani grosza Co dowodzi, że dla starca najważniejszą wartością są pieniądze, a miłość, uprzejmość czy pomocność to wartości dla niego obce. Gdy dostaje zaproszenie na wigilię, od siostrzeńca, nie chce tego przyjąć. W dniu świąt objawia mu się duch jego zmarłego przyjaciela, który mu mówi, że jeśli się nie zmieni, to będzie miał ciężkie życie po śmierci. Duch zapowiada mu kolejno 3 widma. Pierwsze widomo wspomina jego wigilię, kiedy Scrooge był mały i samotny. Drugi pokazuje mu zeszłe święta jego pracownika, podczas których zachorował syn, Timi. Natomiast trzeci duch ukazuje mu jego pogrzeb, podczas którego obecna jest tylko jedna osoba - jego siostrzeniec. Scrooge przerażony tą wizją ostatecznie postanawia się zmienić. Oddaje trochę pieniędzy biednym, staje się milszy dla swojego pracownika, opłaca leczenie małego Timiego oraz zaczyna chodzić do kościoła i zaprasza swojego siostrzeńca na wieczerzę.

Drugim przykładem, który chciałabym przytoczyć, jest "Żona modna" Ignacego Krasickiego. Tematem satyry są bogactwo i pieniądze, które dla bohaterów stają się ważniejsze od miłości. Pan Piotr i jego przyszła żona przed ślubem spisują intercyzę, która zabezpiecza posag młodej kobiety. Piotr żeni się dla zysku oraz, jak sam twierdzi, został uwiedziony przez piękną kobietę. Małżeństwo okazuje się nieudane. Szybko okazuje się, że Piotrowi przyszło zapłacić wysoką cenę za chciwość. Zachcianki żony doprowadzają go do ruiny finansowej. Tytułowa żona prowadzi modne życie, pragnie zawsze pięknie wyglądać oraz żyć w luksusach i przepychu, a po ślubie z Piotrem zamienia jego wiejski dom na pałac. Piotrowi się to nie podoba, czuje do niej żal i rozpacz. Bohater po ślubie sam wyciąga wnioski ze swojego postępku i dostrzega, że małżeństwo dla pieniędzy, a bez szczerego uczucia, jest niezyskowne. Uważa, że sam się ukarał, ponieważ ożenił się dla pieniędzy, a teraz musi cierpieć za chciwość. Kończy się to pożarem podczas balu. Tutaj słusznie można powiedzieć, że Mądry Polak po szkodzie.

Ostatnim przykładem, dla którego najważniejsza jest wartość mieć, jest Harpagon, bohater komedii "Skąpiec" Moliera. Dla tej postaci pieniądze są całym życiem. Stają się one najważniejszą wartością. Jest to jego jedyny cel w życiu. Gromadzi je i ogląda, ale nie chce ich wydawać. Lubi przytulać szkatułkę jakby miała większą wartość od materialnej. Dochodzi do sytuacji, w której pieniądze stają się dla Harpagona ważniejsze od jego rodziny. Nie zajmuje się swoimi dziećmi, ani nie liczy się z innymi ludźmi. Jest wielkim skąpcem i z tego powodu nie dojada, nie karmi zwierząt, ani nie płaci służbie. Co tylko utwierdza w przekonaniu, że jego jedyną miłością jest jego dobytek. Cały swój czas poświęca na myślenie o nim i ma ciągłe obawy o to, że ktoś go może okraść. Gdy ginie jego skarb zaczyna podejrzewać własne dzieci. Harpagon nie liczy się ze zdaniem swoich dzieci. Córkę chce wydać za dużo starszego od niej mężczyzny, tylko dla majątku. Natomiast swojemu synowi, Kleantowi, nakazuje, aby odpuścił sobie uczucia do Marianny, gdyż sam pragnie ją poślubić. Harpagonowi zależy tylko na własnym dobru. W momencie gdy syn mu oznajmia, że wie gdzie jest jego zaginiony skarb i mu go odda, kiedy ten zrezygnuje z poślubienia Marianny, Harpagon posłusznie się wycofuje, aby tylko odzyskać swój majątek, nie będąc już zainteresowany ślubem jego dzieci. Ten bohater nie przechodzi przemiany, ani też nie wyciąga żadnych wniosków ze swojego postępowania. Wyraźnie przyjmuje postawę “mieć”, ponieważ zależy mu tylko na dobru materialnym, w dodatku własnym.
Uważam, że chęć posiadania majątku za wszelką cenę potrafi zabić w ludziach prawdziwe uczucie. Pozbawia ich miłości i ludzkiego ciepła. Ale literatura i życie codzienne daje także przykłady innych postaw.
Taką postawę przyjmuje asceta z "Legendy o Świętym Aleksym". Podczas nocy poślubnej decyduje się pójść za głosem serca i opuścić swój dom oraz żonę. Dziewczyna nie boi się o męża, obiecuje żyć, dopóki Aleksy żyć będzie, przysięga wierność i zwrot pierścienia w niebie. W Średniowieczu taka zgoda była dowodem największej miłości ludzkiej, przypieczętowaniem małżeństwa większym niż noc poślubna. Młody mężczyzna, pochodzący z królewskiej i zamożnej rodziny dobrowolnie wyrzeka się bogactwa oraz przyjemności życia aby zasłużyć na zbawienie. Cały dobytek oddaje ludziom ubogim i sam się taki staje. Poddaje się dyscyplinie wewnętrznej i prowadzi skromniejsze życie, znosząc cierpienie. Podporządkowuje swoje życie w służbie Bogu. Uważa, że rzeczy materialne nie dają mu szczęścia, ponieważ są ważniejsze wartości w życiu, a taką wartością dla ascety jest Bóg. Święty Aleksy jest przykładem człowieka, który w pełni oddaje swe życie w ręce Boga.

Kolejnym bohaterem literackim wybierającym alternatywę “być” jest Tomasz Judym z "Ludzi bezdomnych". Doktor zostaje zaproszony na spotkanie warszawskich lekarzy. Wygłasza mowę na temat współczesnego stanu higieny i obojętności lekarzy wobec warunków życia i pracy najuboższych. Twierdzi, że lekarze leczą wyłącznie bogatych, jednak wywołuje tym oburzenie.Doktor musi zmierzyć się z decyzją co zrobić. Czy pozostać lekarzem, jakim był dotąd i normalnie zarabiać, czy zacząć pomagać biednym. Wybiera walkę z biedotą i zaniedbaniem środowiska. Nie zależy mu na własnym dobru, lecz na tym by czynić dobro. Za swoją najważniejszą wartość przyjął dążenie do poprawy bytu ludzi najbiedniejszych. W tym celu wyrzeka się szczęścia osobistego. Podejmuje też decyzję rozstania z kochającą go Joasią. Chce być sam w walce z nędzą. Wyjaśnia ukochanej, że nie może jej poślubić, ponieważ musi spłacić dług wobec społeczeństwa i nie może myśleć o własnym szczęściu.
Zilustrowane przeze mnie przykłady wyraźnie pokazują, która z wartości jest ważniejsza w życiu. Bohaterowie, którzy wybrali alternatywę "mieć" przegrali swoje życie, a ci, którzy przyjęli postawę "być" cieszą się autorytetem, powodzeniem i szacunkiem. Ja również zgadzam się z tym, że ważniejszą wartością jest "być". To od nas zależy, jakie będzie nasze życie: pełne przepychu i bogactwa, a jednak płytkie i nieciekawe, czy zgodne z uznanymi wartościami, bogate prawdziwych uczuć. Jak mawiał Jan Paweł II: Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim jest; nie przez to, co ma, lecz przez to, czym dzieli się z innymi.