Przemysł high-tech

Przemysł jest to dział produkcji materialnej, w którym na dużą skalę odbywa się wydobywanie zasobów przyrody i dostosowanie ich do potrzeb ludzi, na zasadzie podziału pracy i za pomocą maszyn. Na początku podczas produkcji stosowano dużą ilość surowców oraz duże zasoby siły roboczej. Na zmniejszenia roli tradycyjnych gałęzi przemysłu na rzecz nowych rozwiązań wpłynęły rewolucje przemysłowe. Nowoczesne rozwiązania skracają czas produkcji wszelakich dóbr. Postęp technologiczny, przemiany gospodarcze oraz zmiana potrzeb konsumentów doprowadziły do procesu restrukturyzacji przemysłu, polegającym między innymi na dostosowaniu struktury gałęziowej oraz wielkości produkcji przemysłowej do wymagań globalnego rynku i indywidualnych potrzeb konsumentów. Restrukturyzacja najszybciej zaczęła się w krajach wysoko rozwiniętych np. w Niemczech – część Nadreńsko-Westfalskiego Okręgu przemysłowego; w Stanach Zjednoczonych – Okręg Przyjeziorny; W Wielkiej Brytanii – Okręg Yorkshire – Humberside, ponieważ wymaga dużych nakładów finansowych. W państwach byłego bloku wschodniego w tym w Polsce proces restrukturyzacji został zainicjowany przemianami polityczno – gospodarczymi w latach 80 i 90 XX wieku.

Cechy restrukturyzacji przemysłu:
• Odchodzenie od szkodliwego dla środowiska przemysłu surowcowego
• Przenoszenie części produkcji do krajów rozwijających się
• Zamykanie nierentownych zakładów przemysłowych
• Zmiana źródeł energii (węgiel zastąpiono ropą naftową i gazem ziemnym)

Przemysł wysokiej technologii (High – technology ) nazywany jest również przemysłem zaawansowanych technologii lub przemysłem wysokiego przetwarzania. Jest on gałęzią przemysłu wykorzystującą najnowsze osiągnięcia techniczne, naukowe i technologiczne, zarówno w procesie produkcyjnym, jak w samym produkcie. Przemysł ten zaczął się rozwijać głównie w krajach wysoko rozwiniętych. Rozwój został spowodowany rozwojem myśli naukowo-technicznej, który ma wielki wpływ na globalną gospodarkę, gdyż dostarcza nowych rozwiązań techniczny, materiałów, oraz produktów innym gałęziom przemysłu, a także pozostałym sektorom gospodarki ( usługą i rolnictwu). Przemysł wysokiej technologii łączy na jednym obszarze instytucje naukowo-badawcze, wysoko rozwiniętą infrastrukturę komunikacyjną, biznes, instytucje finansowe, wysoki potencjał przedsiębiorczości. Wykorzystuje lokalne, rządowe oraz regionalne programy wsparcia przedsiębiorczości, transferu technologii, żeby odkryć i rozwijać nowe rozwiązanie technologiczne.

Przemysł high-tech stosuje najnowsze osiągnięcia naukowe i technologiczne w wytwarzaniu produktów.

Tworzą go następujące gałęzie i branże:
1. Przemysł chemiczny produkujący:
• Tworzywa sztuczne
• Materiały syntetyczne
• Chemikalia nieorganiczne
2. Przemysł farmaceutyczny. Wchodzi w skład przemysłu chemicznego. Specjalizuje się w produkcji leków opartej na biotechnologii oraz rozwija się głównie w państwach wysoko rozwiniętych, ponieważ wymaga dużych nakładów kapitału. Stany Zjednoczone produkują ponad 35% leków światowej produkcji.
3. Przemysł zbrojeniowy produkujący uzbrojenie i części do niego.
4. Przemysł lotniczy i rakietowy produkujący:
• Rakiety
• Statki kosmiczne
• Samoloty
• Sprzęt do lotu i badań kosmicznych
5. Przemysł elektroniki użytkowej produkujący np. komputery osobiste, sprzęt audio-video, telefony komórkowe, cyfrowe telewizory i aparaty fotograficzne, przyrządy optyczne.
6. Przemysł elektroniki przemysłowej np. tranzystory, układy scalone, półprzewodniki, mikroprocesory, urządzenia pomiarowe i poligraficzne, sprzęt telekomunikacyjny i medyczny, aparatura naukowo-badawcza i biurowa.
7. Przemysł środku transportu. Zalicza się do niego produkcje między innymi statków i samochodów. Do dużo bardziej zaawansowanych należy przemysł lotniczy. W tej dziedzinie przodują: europejski Airbus i amerykański Boeing. Natomiast części takie jak silniki i elementy podwozia są dostarczane np. przez takie firmy jak Rolls-Royce i Goodrich.
8. Przemysł precyzyjny. Obejmuje produkcję sprzętu medycznego, optycznego( między innymi lunet, obiektywów, teleskopów) i urządzeń pomiarowych. Wymaga wykwalifikowanej wysoko kadry pracowniczej, dlatego koncentruje się blisko środków naukowych.

Duża różnorodność produkcji jest jedną z przyczyn braku ścisłej definicji przemysłu wysokiej techniki. Obecnie do wydzielenia go stosuje się łącznie dwa kryteria:
- Udział wydatków na prace badawczo-rozwojowe wynoszący nie mniej niż 3,5% całości wydatków poniesionych w produkcji.
- Udział pracowników naukowych i kadry inżynieryjno – technicznej nie mniejszy niż 20-25% ogółu zatrudnionych.

W przemyśle wysokiej technologii proces produkcji jest wyraźnie podzielony na dwa etapy. Etap pierwszy to tzw. Faza innowacji w której wielką rolę odgrywają badania naukowe oraz zaplecze naukowo badawcze. W fazie tej pracuje się nad nowymi koncepcjami technologicznymi oraz testuje się produkty. Z tego powodu ośrodki przemysłowe zlokalizowane są w pobliżu wyższych uczelni oraz instytucji rozwojowo – badawczych i w niezanieczyszczonym środowisku naturalnym. Lokowanie zakładów w atrakcyjnym krajobrazowym środowisku ma zachęcić specjalistów i fachowców wysokiej klasy. Faza innowacji odbywa się w krajach wysoko rozwiniętych: Japonii, Stanach Zjednoczonych, krajach Europy Zachodniej.

Etap drugi stanowi masowa produkcja w której największą rolę odgrywają niskie koszty pracy. Kraje znajdujące się w fazie produkcji masowej stosują często długoterminowe ulgi podatkowe dla zagranicznych inwestorów. Czynniki ważne, które wpływają na lokowanie montowni wyrobów High-Tech :
- Stabilna sytuacja fiskalna oraz polityczna państwa
- Niski stopień biurokracji
- Brak ostrych wymagań w zakresie ochrony środowiska, głównie w przypadku przemysłu chemicznego i farmaceutycznego.

Drugi etap odbywa się najczęściej w krajach rozwijających się. Są to głownie kraje Azji ( Malezja, Chiny, Korea Południowa, Tajlandia). Część z tych krajów rozwija często także własny sektor badań i rozwoju, dlatego kraje te nie tylko importują, ale także eksportują wysokie technologie.

Czynniki lokalizacji przemysłu wysokiej technologii:
• Wykwalifikowana siła robocza. Potrzebna jest do projektowania oraz konstrukcji urządzeń oraz opracowania i wdrożeń nowych projektów. Badania naukowe są prowadzone w krajach bogatych. Nieustanne szkolenia umożliwiają dalszy rozwój kadry.
• Zaplecze naukowe-badawcze. Sąsiadujące wyższe uczelnie i instytucje naukowo-badawcze umożliwiają kształcenie kadry i prowadzenie prac badawczych nad nowymi technologiami oraz produktami. Umożliwia to szybkie zastosowanie osiągnięć naukowych w konkretnych produktach. Zyski z produkcji nowych produktów finansują dalsze badania.
• Walory krajobrazowe i środowiskowe. W produkcji pół przewodników potrzebne jest czyste powietrze, a do wytwarzania krystalicznego krzemu niezanieczyszczona woda. Atrakcyjny krajobraz ponadto motywuje pracowników oraz sprzyja wypoczynkowi po pracy. Dzięki bardzo dobrym warunkom można pozyskać najlepszych pracowników.
• Rozbudowana infrastruktura komunikacyjna. Dobrze rozwinięta infrastruktura transportowa ( bliskość autostrad. Lotnisk) ułatwia współprace, handel oraz wymianę informacji z firmami na całym świecie. Produkty High-tech, ze względu na małe rozmiary są najczęściej transportowane drogą lotniczą.
• Kapitał. Jest on niezbędny do prowadzenia badań naukowych, realizacji nowych projektów i unowocześniania produkcji.
• Sąsiedztwo firm o podobnym profilu działalności. Umożliwia współprace i wymianę doświadczeń wpływa także na konkurencję przyczyniając się do rozwoju.

Cechy przemysłu wysokiej technologii:
• Krótki cykl żywotności produktu ( np. co kilka lat nowe modele)
• Wysoki stopień przetworzenia materiałów
• Duże zyski ze sprzedaży produktów
• Niewielka materiałochłonność
• Stałe unowocześnianie produkcji
• Technicznie trudne i skomplikowane procesy produkcji
• Rozległe powiązania kooperacyjne między firmami
• Duży udział kadry naukowej i inżyniersko – technicznej w zatrudnieniu
• Tendencje do koncentracji na określonych obszarach
• Wysoka jakość produktów
• Duża kapitałochłonność produkcji
• Wysoki poziom kwalifikacji pracowników

Przemysł wysokiego przetwarzania ma wpływ na rozwój gospodarczy państwa. Wymaga on dużych nakładów finansowych do wspierania ośrodków badawczych, dlatego też większość ośrodków high-tech znajduje się w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo, np. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie czy Japonii , a w Europie w Wielkiej Brytanii , Niemczech i Francji.
Jeśli chodzi o rozwój przemysłu high-tech Europa odstaje od najlepszych-ze względu na przewagę tradycyjnych, choć nieustannie modernizujących się branż: samochodowej , chemicznej oraz elektrotechnicznej. Spowodowane jest to m.in. niechęcią do finansowania ryzykownych przedsięwzięć.

W Stanach Zjednoczonych jest dużo przedsiębiorców chętnych do opłacania pionierskich technologii, wymagających jeszcze wielu lat badań. Pieniądze trafiają do utalentowanych , odważnych naukowców, którzy są gotowi do tworzenia zupełnie nowych rozwiązań. Najwięcej inwestuje się w biotechnologię , przemysł informatyczny oraz farmaceutyki-przeznacza się tam 10-20% dochodów na badania.

W Japonii jest podobnie, choć suma przekazywana na cel badań jest o połowę mniejsza.

W Polsce tempo rozwoju sektora high technology nie jest duże i jest zróżnicowane przestrzennie. Najwolniej technologie są wprowadzane we wschodnich województwach. Polska jest głównie konsumentem wysokich technologii lub odtwórcy osiągnięć innych państw, szczególnie w dziedzinie sprzętu telekomunikacyjnego , komputerowego i mikroelektronicznego, spowodowane jest to wieloletnim opóźnieniem technologicznym charakterystycznym dla krajów postsocjalistycznych.

W Polsce duże szanse na rozwój ma produkcja chemikaliów do urządzeń elektronicznych, w szczególności biotechnologia. W naszym państwie są szczególnie dobrze są rozwinięte badania w zakresie biotechnologii klasycznej i weterynaryjnej . Na chwilę obecną zacieśnia się współpraca przemysłu z zakładami badawczymi, jak również dużo osiągnięć naukowych jest realizowanych w praktyce.

Zakłady przemysłu wysokich technologii występują zazwyczaj w bliskim sąsiedztwie , ponieważ duże znaczenie ma współpraca , wymiana doświadczeń i bezpośrednich kontaktów między pracownikami firm. Takim sposobem tworzą się technopolie, czyli nowoczesne okręgi przemysłowe, które dzielą się na różne formy przestrzenne: parki technologiczno- przemysłowe, parki naukowe i inne.

Technopolie są to obszary skupiające zakłady produkcyjne, instytucje naukowo- badawcze, które są ze sobą związane przemysłem high-tech oraz instytucje finansowe i małe firmy usługowe dla dużych przedsiębiorstw. Są one zlokalizowane na obszarach o bardzo dobrze rozwiniętej infrastrukturze. Najwięcej z nich rozwinęło się w USA. Rozwój technopolii sprzyja powstawaniu miast skupiających innowatorów, którzy odchodzą od pomysłów z przeszłości.

Światowe Stowarzyszenie Technopolii (World Technopolis Association, WTA) zrzesza ponad 80 technopolii, najbardziej znaną jest Dolina Krzemowa (Silicon Valley), która znajduję się w północnej części amerykańskiego stanu Kalifornia i zatrudnia więcej niż milion pracowników.

Dzieli się je na:
• Parki naukowe(miasta naukowe). Są to ścisłe naukowe kompleksy badawcze niemające związku terytorialnego z produkcją przemysłową ,m.in.:
- Akademgorodok (dzielnica Nowosybirska)
- Tsukuba (Japonia)
- Daedeok (dzielnica Daejeon w Korei Południowej)
• Parki technologiczno-przemysłowe (kompleksy technologiczny- przemysłowe). Są to tereny o najbardziej złożonej działalności. Prowadzone są na nich badania , wdrażane są nowoczesne technologie i prowadzona jest produkcja przemysłowa. Te kompleksy mogą tworzyć się od podstaw , z dala od działalności przemysłowej (np. Dolina Krzemowa), a także mogą powstawać w starych okręgach przemysłowych, które przechodzą transformację (np.Droga 128 w Bostonie)
- Dolina Krzemowa. Jest to najstarszy i najważniejszy ośrodek przemysłu wysokich technologii. Zajmuje teren ponad 4tys. Km kwadratowych(około 10 razy więcej niż powierzchnia Warszawy). Pierwszy człon nazwy związany jest z położeniem w dolinie Santa Clara , zaś drugi z krzemem, który jest podstawowym surowcem do produkcji elektroniki. Początki Doliny Krzemowej sięgają lat 40 XXw., gdy uniwersytet Stanforda przyjął zamówienie rządu amerykańskiego na opracowanie Nawych technologii robienia obliczeń w celu szyfrowania informacji. Powstawaniu i rozwojowi przedsiębiorstw specjalizujących się w ,mikroelektronice sprzyjały państwowe fundusze i dogodna lokalizacja. Dolina Krzemowa znajduję się na obszarze o ciepłym łagodnym klimacie podzwrotnikowym, w sąsiedztwie plaż , niedaleko gór (2-3 h drogi), oraz blisko szkół wyższych. Na jej obszarze jest zlokalizowanych ponad 700 firm teleinformatycznych i informatycznych, m.in.: Apple, Intel, Google czy Hawlett Packard.
- Korytarz M4. Jest on technopolią położoną w Wielkiej Brytanii , w sąsiedztwie autostrady M4 pomiędzy Londynem a Bristolem, której rozwój rozpoczął się w latach 70 XXw. Teraz działają tam głównie przedstawicielstwa ogromnych korporacji międzynarodowych z branży motoryzacyjnej (np. Honda ) i informatycznej (np. Microsoft, Dell). Mała gęstość zaludnienia , uniwersytet w Oksfordzie oraz czyste środowisko powodują powstawanie kompleksów biurowych i centrów biznesowych.
- Silicon Bawaria. Ta technopolia znajduje się w Niemczech , mieści się w niej fabryka pomysłów Siemensa oraz ważne przedsiębiorstwa jak Daimler, Bosch. Bawaria kilkadziesiąt lat temu była biednym , rolniczym terenem, teraz jest jednym z najbogatszych. Przemiany spowodowane zostały rozbudową infrastruktury technicznej oraz zakładaniem ośrodków badawczych, takich jak uniwersytet w Pasawie.
- Chińskie ośrodki High-Tech.
„Dolina Czterech Małych Tygrysów” stanowi ona centrum produkcji urządzeń elektrycznych dla gospodarstw domowych, urządzeń akustycznych. Dolinę tą stanowią miasta okalające Makao i Hongkong.
Ośrodek Changchun (stolica prowincji Jilin)specjalizuje się w wytwarzaniu wagonów do pociągów, samochodów osobowych, ciężarówek i ciągników.
Ośrodek Jiujiang (w prowincji Jiangxi) zajmuje się przemysłem lotniczym, petrochemicznym i nawozów sztucznych.
Ośrodek Ningbo (niedaleko Szanghaju) to cztery strefy ekonomiczne, w których skład wchodzą liczne uczelnie, przemysł maszynowy, papierniczy, energetyczny i biomedyczny.
Ośrodek Kunming (prowincja Yunnan) zajmuje się on przemysłem farmaceutycznym i produkcją części samochodowych.
Ośrodek Xi’an (stolica prowincji Shaanxi) zajmujący się produkcją maszyn i urządzeń elektronicznych oraz elektrycznych, oprogramowaniem dla przemysłu jak również technologiami kosmicznymi, W jego skład wchodzą sfery ekonomicznego rozwoju i liczne uczelnie wyższe.
Ośrodek Wuhan (stolica prowincji Hubei) obejmuje centrum badawcze, komunikacyjne , finansowe oraz przemysłowe Chin środkowych. Zajmuje się przemysłem elektromaszynowym bioinżynierii, optycznym oraz farmaceutycznym.

Parki technologiczno-przemysłowe w Polsce:
• Płocki Park Przemysłowo-Technologiczny
• Kwidzyński Park Przemysłowo-Technologiczny

Okręgi przemysłowe, ze względu na organizację przemysłowej działalności tworzą:
• Dystrykty przemysłowe, które generalnie tworzą starsze okręgi przemysłowe. Jest to teren, na którym małe przedsiębiorstwa tworzą łańcuch produkcyjny, który specjalizuje się w określonej dziedzinie wytwórczości. Współpraca firm jest warunkiem ich sukcesu. W dystrykcie na ograniczonym obszarze skupiają się wzajemnie powiązane przedsiębiorstwa pokrewnych działów gospodarki. Wynikającymi z tego korzyściami jest wyspecjalizowany rynek wykwalifikowanej kadry roboczej, przepływ wiedzy między przedsiębiorstwami oraz obecność sektora usług i czynników produkcji wspomagających działalność przedsiębiorstw.
• Klastry przemysłowe, tworzące nowoczesne okręgi przemysłowe- technopolie, jest to skupisko na określonym terenie: instytucji państwowych, uczelni i ośrodków badawczo rozwojowych i organizacji pozarządowych. Ich działalność związana jest z firmami jednocześnie konkurującymi i współdziałającymi , a także działalność ta dąży do innowacyjności. Broker sieciowy to wyspecjalizowana firma inicjująca i usprawniająca kontakty między firmami. Na świecie jest ponad 2500 klaster, powstają one we wszystkich działach gospodarki. W Europie znajduje się ponad 1200 klaster , a najwięcej z nich jest w Katalonii (Hiszpania), Regionie Rodan-Alpy (Francja), Lombardii (Włochy) i Badenii-Wirtemberdze (Niemcy) . Klastry dzielą się ze względu na stopień nowoczesności na : technologiczne (np. tworzące Dolinę Krzemową) i tradycyjne (inaczej historyczne , np. winnice regionu Bordeaux we Francji lub szwajcarski przemysł zegarmistrzowski )

W Polsce najwięcej klastrów przemysłowych znajduję się na południu kraju (woj. Śląskie, małopolskie, podkarpackie). Do najbardziej popularnych należą : rzeszowska Dolina Lotnicza (przemysł lotniczy, prócz firm związanych z przemysłem znajduje się tam zaplecze edukacyjne dla pilotów), Plastikowa Dolina – Tarnowski Klaster Przemysłowy (tworzywa sztuczne) i Dolina Ekologicznej Żywności .