Tradycje żydowskie w Świdnicy

Średniowieczna gmina żydowska w Świdnicy należała niewątpliwie do największych i najważniejszych na Śląsku, ustępując demograficznie, choć okresowo niekoniecznie pod względem znaczenia, jedynie wrocławskiej. Skupisko Żydów w Świdnicy nie posiada jednak tak starożytnej metryki jak we Wrocławiu, czy nawet inne ośrodki śląskie, wyłaniając się z mroku dziejów dopiero w 2 pol. XIII w. Bardzo prawdopodobnie jest więc, iż żydzi zaczęli przybywać tu zaczęli stosunkowo późno, w okresie po lokalizacji miasta i dopiero dynamiczny rozwój pociągnął za sobą rozrost skupiska ludności mozaistycznej do wielkości pozwalającej na powołanie gminy religijnej. Stabilizowała status i bezpieczeństwo tutejszej gminy od 1314 r. Obecność w mieście władzy państwowej, Księstwa Świdnickiego , mającego tu jedną ze swych oficjalnych siedzib.
Dzieje gminy żydowskiej w Świdnicy nie doczekały się osobnego opracowania. Jak dotąd najwięcej miejsca poświęcił im Marcus Brann, wydanej już prawie przed stu laty historii Żydów śląskich. Badacz ten wykorzystał materiały przechowywane w ówczesnych archiwach państwowych i miejskim we Wrocławiu, z których istotną część opublikował wcześniej L. Oelsner. Sięgał także po edycje źródeł hebrajskich z terenu Niemiec i Austrii.
Pierwsza wzmianka o świadczeniach żydowskich pochodzi tu z 28.VI.1285 r. Kiedy to Henryk IV Prawy zwolnił żydów świdnickich z podstawowego wówczas czynszu od nieruchomości ( tzw. Erbzins ), oraz z innych służb ponoszonych przez mieszczan, z wyjątkiem obowiązku stróży i ciężarów na rzecz budowy murów i obrony miasta. Immunitet wobec sądowy wobec jakichkolwiek organów prawa niemieckiego zapewniały książęce przywileje generalne dla żydów, począwszy od nieznanego nam aktu Henryka IV ( 1270 – 1290), przez przywilej Bolka I z 7 VIII 1295 r., a kończąc na potwierdzeniu tego ostatniego przez Bolka II z 6.XII.1328 r. Jednak tego samego roku książę wydał zbiór rozporządzeń regulujących kwestie samorządności miejskiej i podatkowe, mocą których każdy Żyd posiadający działkę w Świdnicy winien był uiszczać z niej podatek – sztos oraz tak samo świadczyć stróże i ponosić wszystkie inne ciężary komunalne.
Przypomnę niezwykle ważny punkt wspomnianych przepisów z 1328 r. Zakazywał on sprzedaży działek Żydom, zakonnicom ( zapewne beginkom ) i wdowcom jako osobom od których miasto odszumuje zbyt małe świadczenia, żeby przechodzenie do ich rąk nieruchomości było dla niego opłacalne. Dodajmy, iż odnośnie do żydów rozporządzenie to wydaje się teoretycznie nieuzasadnione, skoro już w następnym zdaniu przepisów mowa, jak już stwierdziliśmy, o objęciu ich szosem i wszystkimi innymi świadczeniami.