Słowa Koheleta: „Bo w wielkiej mądrości - wiele utrapienia, a kto przysparza wiedzy - przysparza cierpienia” uczyń mottem rozważań o bohaterach literackich dążących do samopoznania.

Słowa Koheleta „Bo w wielkiej mądrości - wiele utrapienia,
a kto przysparza wiedzy - przysparza cierpienia”.
Uczyń mottem rozważań o bohaterach literackich
dążących do samopoznania.


Od początku swych dziejów, ludzkość dążyła do poznania świata
i samej siebie. Ludzie chcą zdobywać wiedzę, doskonalić się, rozwijać swój intelekt. Uważają, że mądrość da im szczęście, poczucie spełnienia. Lecz wiedza czasem przysparza nam cierpień, bólu. Okazuje się, ze nasza wiara w jej moc jest złudna. Mądrość potrafi obrócić się przeciwko nam
i wtedy już nie ma ratunku.
Cytat „Bo w wielkiej mądrości – wiele cierpienia, a kto przysparza wiedzy – przysparza cierpienia” pochodzi z biblijnej księgi Koheleta. Przedstawia ona filozoficzną wizję świata, opierająca się na przemijaniu. Kohelet uważa, że wszystko jest marnością, bo nie jest wieczne. Według niego, dążenie do wiedzy jest bezowocne, pełne cierpienia i trudu. Mądrość jest marnością, ponieważ nie możemy jej zdobyć, jest ona bezradna wobec świata. Człowiek przy pomocy swojego rozumu, nie może w pełni poznać, ani zmienić świata go otaczającego.
Jednym z utworów, które przedstawiają niszczącą siłę wiedzy, jest tragedia pt. „Król Edyp” Sofoklesa. Starożytni wierzyli, że los ludzki został zaplanowany przez bogów i jest niezmienny. Dzieło opowiada o królu Teb- Lajosie, któremu wyrocznia w Delfach przepowiedziała, że jego syn go zamorduje i ożeni się z własną matką. Lajos nie przyjął swojego fatum, postanowił nie dopuścić do tego czynu i zostawił swego nowonarodzonego syna, w górach. Jednak los jest nieodwracalny i chłopiec został uratowany. Pewnego dnia, dorosły już Edyp udaje się do Delf i poznaje prawdę o swoim fatum. Również chce z nim walczyć. Wyjeżdża z rodzinnego miasta. W czasie wędrówki zaczepiony przez podróżnych, morduje jednego z nich, nie podejrzewając, że to jest jego ojciec- Lajos. Edyp udaje się do Teb i dzięki swojej mądrości, wybawia lud
od klęski, rozwiązując zagadkę Sfinksa. Zostaje mężem Jokasty, swojej matki. Edyp wie o swoim fatum, lecz nie podejrzewa, że chcąc oddalić się od jego wypełnienia, postępuje odwrotnie. Gdy na miasto spadają kolejne klęski, Edyp rzuca klątwę na mordercę króla, nie wiedząc, ze obciąża samego siebie. Król kieruje się rozumem, dlatego nie przyjmuje do wiadomości słów Tejrezjasza, ślepego wróżbity, który odkrywa przed nim prawdę. W końcu Edyp dociera do niej i zaczyna wątpić w bogów, w ich moc kierowania ludzkim życiem. Jokasta nie wierzy w przepowiednie, lecz poznawszy tragedię męża i syna, odkrywa i swoją własną. Z tego powodu odbiera sobie życie. Edyp pogrążony w cierpieniu i rozpaczy wyłupił sobie oczy. Główny bohater był przekonany, ze poprzez swoją mądrość, zdoła zapanować nad swoim losem i zmienić jego tor, co jest jednak niemożliwe. Tragedia ta, pokazuje nam, jaka straszna to rzecz wiedzieć. Ale czy niewiedza w przypadku Edypa zmieniłaby bieg historii?
Kolejnym utworem, który chciałabym przytoczyć jest „Tren IX” autorstwa Jana Kochanowskiego. Tren ten stanowi polemikę z tezami filozofii stoickiej, które zakładają przekonanie o niezmiennym porządku świata, pomimo zmieniającego się losu ludzkiego. Dla Stoików, umiar jest przejawem mądrości. Jest on koniecznością przestrzegania granic, jakie sobie stawiamy. Kochanowski pisał Treny po śmierci swojej ukochanej
3-letniej córeczki Urszuli. Są one przepełnione smutkiem, wspomnieniami, poczuciem niesprawiedliwości, wątpliwościami religijnymi. W „Trenie IX” obecne jest zwątpienie w siłę mądrości. Jan z Czarnolasu mówi, że dążenie do wiedzy i osiągnięcie jej, nie jest warte tego wysiłku, trudu, rezygnacji z przyjemności, które trzeba znieść. Ludzie, którzy podążają za mądrością, są samotni. Kochanowski całe życie poświęcił dla nauki i gdy zdobył wiedzę, okazuje się ona nieprzydatna i złudna w obliczu nieszczęścia. Ma poczucie, że mądrość nie dała mu nic. Poznawszy wszystko jest na równi z ludźmi nigdy nie podążającymi jego drogą. W obliczu śmierci i cierpienia jego stoickie ideały legły w gruzach. Nie chce zachowywać umiaru w bólu, nie chce powstrzymywać się od płaczu. W tym utworze pokazana jest zgubność wiedzy, która w pewnych trudnych sytuacjach, w jakich znajduje się człowiek, staje się zupełnie bezużyteczna.
„Faust” Goethego również ukazuje nam postać mędrca, studiującego przez całe życie mądre księgi i myślącego, że wie już wszystko. Lecz takie poznanie świata jest nie pełne. Faust chce doświadczyć świat w całości, poszukuje sensu życia i szczęścia. Wiele poświęcił dla zdobywania wiedzy, swoją młodość, miłość, przyjemności. Jest rozczarowany tym co zobaczył, na końcu swojej intelektualnej wędrówki - ludzkie poznanie ma swe granice. Faust, za wszelką cenę chce jednak poznać to co dla zwykłego człowieka jest niedostępne. Ucieka się do magii, gdy ta też zawodzi, bohater napotyka diabła. Ten drugi obiecuje mu pokazanie świata w jego pełni. Faust podpisuje cyrograf i odmłodzony wyrusza wraz z Mefistofelesem w podróż. Dzięki złym mocom może obcować z ludźmi i poczuć miłość, poznawać świat, jakiego nigdy nie doznawał. Bohater zdobywa bogactwo, miłość. Daje mu to poczucie wolności, możności korzystania z życia w pełni. Wędrówka i poznanie empiryczne świata nie dostarcza mu satysfakcji, odpowiedzi na jego pytania o istotę istnienia. Nie czuje się szczęśliwy i nie ogarnął swoim rozumem całego wszechświata. Poemat ten pokazuje, że człowiek nie jest zdolny do całkowitego poznania świata, ponieważ jest on jego częścią oraz jego wiedza jest skończona. Nawet Diabeł nie może mu w tym pomóc, bo chociaż dominuje nad człowiekiem, jednak góruje nad nim wszechwiedzący i wieczny stwórca świata - Bóg.
Mądrość nie zawsze daje nam szczęście. Potrafi ona obrócić się przeciwko nam i przysporzyć cierpienia. Nie można całkowicie się poświęcać dla zdobywania wiedzy, poprzez studiowanie nauk i ksiąg. Prawdziwa mądrość ludzka to doświadczenie nabyte przez całe nasze życie, ale i ona przeminie wraz z końcem naszego żywota.